حر بن یزید ریاحی از همراهان حسین بن علی در واقعه کربلا بود.حر از خاندان معروف عراق و از رؤسای قبایل کوفیان بود.به ‌درخواست ابن زیاد، برای مبارزه با امام حسین‏ (ع)فراخوانده شد.او به سرکردگی هزار سوار برگزیده گشت. گفته‌اند وقتی از دارالاماره کوفه، با ماموریت بستن راه بر امام حسین‏ (ع) بیرون آمد، ندایی شنید که: «ای حر! مژده باد تو را بهشت ...»



در منزل ‏«قصر بنی مقاتل‏» یا «شراف‏»، راه را بر امام حسین(ع) بست و مانع از حرکت او به سوی کوفه شد. کاروان‏امام حسین(ع) را همراهی کرد تا به کربلا رسیدند و امام حسین (ع)در آنجا فرود آمد. حر وقتی فهمید کار جنگ با حسین بن علی‏ جدی است، صبح عاشورا به بهانه آب دادن اسب خویش، از اردوگاه عمر سعد جدا شد و به کاروان امام حسین‏ (ع)پیوست.

لطفا به فایل صوتی توجه فرمایید

توبه کنان کنار خیمه‌های امام حسین آمد و اظهار پشیمانی کرد، سپس اذن میدان طلبید. حر با اذن‏ امام حسین به میدان رفت و در خطابه‏ای مؤثر، سپاه کوفه را به خاطر جنگیدن با امام حسین‏ توبیخ‏ کرد. چیزی نمانده بود که سخنان او، گروهی از سربازان عمر سعد را تحت تاثیر قرار داده‏ از جنگ با امام حسین منصرف سازد، که سپاه عمر سعد، او را هدف تیرها قرار داد. نزدامام حسین ‏بازگشت و پس از لحظاتی دوباره به میدان رفت و با رجزخوانی، به مبارزه پرداخت و پس از بدرک واصل نمودن عده زیادی از لشگریان عمرسعد به فیض شهادت نائل شد. رجز او چنین بود:


انی انا الحر و ماوی الضیف اضرب فی اعناقکم بالسیف


عن خیر من حل بارض الخیف اضربکم و لا اری من حیف



که حاکی از شجاعت او در شمشیر زنی در دفاع از امام حسین و حق دانستن این راه‏ بود. حسین بن علی‏ بر بالین حر رفت و به او گفت: توهمانگونه که مادرت نامت را «حر» گذاشته‌است، حر و آزاده‌ای، آزاد در دنیا و سعادتمنددر آخرت! «انت الحر کما سمتک امک، و انت الحر فی الدنیا و انت الحر فی الآخرة‏» و دست بر چهره‌اش کشید.حسین‏ با دستمالی سر حر را بست. پس از عاشورا بنی‌تمیم او را در فاصله یک مایلی از حسین‏ دفن کردند، همانجا که قبر کنونی اوست، بیرون کربلا در جایی که در قدیم به آن‏ «نواویس‏» می‌گفته‌اند.