آموزش روابط عمومی جوان ایرانی سرگذشت رسانه های جمعی

توضیحات

منتشر شده در دوشنبه, 30 -3443 03:25

نوشته شده توسط علیرضا لک

بازدید: 794

ارتباط میان افراد که سبب انتقال مفاهیم، افکار و اطلاعات از فردی به فرد دیگرمی شود، شرط اصلی پیدایی و ادامه زندگی جمعی است ...  
 
    
ارتباط میان افراد که سبب انتقال مفاهیم، افکار و اطلاعات از فردی به فرد دیگرمی شود، شرط اصلی پیدایی و ادامه زندگی جمعی است؛ زیرا زندگی جمعی انسان ها بدون وجود ارزش ها، هنجار ها، اهداف و حتی تعارضاتی که از طریق ارتباط به وجود می آید، معنا و مفهومی ندارد. به علاوه پیدایی و پا برجایی ارزش های گروهی (اجتماعی)، هنجار ها، محتوای فرهنگی و همچنین روند های یادگیری اجتماعی و در عین حال تضاد های اجتماعی، فقط از طریق ارتباط به وجود می آید. افراد باید برای زندگی جمعی از اهداف، مقاصد، آگاهی هاو همچنین از تفکر و برداشت دیگران مطلع گردند تا به ارائه واکنشی در برابر آنان قادر گردند.

با وجود آنکه کلام متداول ترین راه برقراری ارتباط میان افراد، به اشکال مختلف انجام می گیرد. باید در نظر داشت که ارتباط غیر کلامی نیز سهم عمده ای در برقراری ارتباط میان افراد دارند. ساخت جوامع امروزی، نوع جدیدی از ارتباط را مطرح ساخته است که در دوران های قبل، هرگز امکان پذیر نبود. امروزه، فرد نه فقط قادر به برقراری ارتباط در گروه های کوچک است، بلکه در ارتباط جمعی با دیگر همنوعان خود نیز قرار دارد.

در یک دوران طولانی، شکل حاکم ارتباط میان انسان ها، ارتباط کلامی بود، فرهنگ، دانش و تمام دستاورد ها و تجربیات اجتماعی و تاریخی جامعه، از طریق کلام و گفتار، قابل انتقال بود. هر چند که با پیدایی خط و کتابت، بسیاری از وقایع مهم جامعه و به صورت مکتوب تا امروز هم باقی مانده است، اما اکثرنسخه ها در معرض نابودی و فساد قرار داشت و در عین حال، برای عموم قابل دسترس نبود. با رواج صنعت چاپ، امکان پیدایی نسخه های یکسان و مشابه که اشتباهات نسخه برداری در آنها دیده نمی شد، به وجود آمد. اما باز هم برای مدتی طولانی، امکان استفاده از کتاب و همچنین امکان برقراری ارتباط از طریق نوشته و چاپ و فقط در اختیار نخبگان و یا افراد باسواد یک جامعه باقی ماند که در کل، درصد ناچیزی از افراد جامعه را تشکیل می دادند. به علاوه، هنوز این نوع ارتباط به افراد محدود بود و جمع و توده را در بر نمی گرفت.

از اوایل قرن نوزدهم و همزمان با اوج مرحله صنعتی شدن جوامع غربی،نوع جدیدی از ارتباط به وجود آمد که با تمام اشکال برقراری ارتباط در دوران های گذشته متفاوت بود. از این نوع ارتباط به عنوان ارتباط جمعی نام می برند. در اثر پیدایی شرایط سرمایه داری، ضرورت چاپ روزنامه پیش آمد، زیرا تنها در شرایط سرمایه داری پیشرفته که امکان تولید انبوه به وجود می آید، ضرورت برقراری ارتباط جمعی باتوده نیز مطرح می شود. گذشته از رابطه ای که میان تولید و مصرف کالا وجود دارد، تنها شرایط پیشرفته صنعتی- سرمایه داری، مفروضات لازم برای ایجاد رسانه های جمعی را به دنبال می آورد. به دنبال گسترش مطبوعات، انسان با گسترش رادیو در اوایل قرن بیستم و تلویزیون پس از نیمه اول قرن روبه رو شد. فرانتس دروگه در کتاب خود به نام معرفت بدون آگاهی به خوبی رابطه میان جامعه سرمایه داری و رسانه ها را مشخص می کند. تنها در مرحله ای از رشد جامعه که امکانات تکنولوژیک پیشرفته به وجود آمده و جامعه از لحاظ مالی نیز آن چنان پیشرفت کرده که امکان سرمایه گذاری های بزرگ برای واحدهای رسانه های جمعی به وجود آمده است، همچنین در اثر ظهور متخصص در هر زمینه و با تقسیم کار شدید میان آنها و شرایط اقتصادی سیستم سرمایه داری، امکان پیدایی رسانه های جمعی به وجود می آید. اما در عین حال، باید به شرایط اجتماعی سیاسی خاصی که در جوامع سرمایه داری حاکم است، نیز توجه کرد. در این جوامع، افکار عمومی مورد توجه قرار می گیرد و دموکراسی و حاکمیت مشروع (از نوع وبری) مطرح می شود. اما گذشته از آن، امکان داشتن اوقات فراغت، یعنی اوقاتی که افراد هیچ نوع فعالیتی که مستلزم گرفتن دستمزد باشد، انجام نمی دهند و خود در مورد چگونگی گذران آن تصمیم می گیرند، در ارتباط نزدیک با رسانه های جمعی قرار دارد.

رسانه های جمعی خصلتی دو گانه دارند: از یک طرف خود محصول سازمان تولید پیشرفته سرمایه داری هستند و به صورت یک کالا به بازار ارائه می شوند و از طرف دیگر، به عنوان یک کالا، خود قادر به ارائه (یا فروش) افکار، ارزش ها، هنجارها، نگرش ها و تمایلات هستند. باید متذکر شد که بخش عمده ای از سرمایه و تکنولوژی در جهت تولید وسایل ارتباط جمعی به عنوان کالا به کار گرفته می شود. به عنوان مثال، در تولید روزنامه ، صنایع متعددی از چوب، کاغذ تا ماشین های پیشرفته چاپ دخالت دارند و این امر،در مورد رادیو و تلویزیون و سایر رسانه ها صدق می کند.

نوع جدید ارتباط در میان افراد جامعه از هر نظر با ارتباط فردی متفاوت است. این نوع ارتباط، خاص جامعه صنعتی-سرمایه داری است و فقط در رابطه با شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این نوع جوامع به وجود آمده است. این ارتباط در جوامعی که در آن نوآوری های فنی، شهرنشینی، تفکیک های فرهنگی، اجتماعی، و... وجود دارد، برای رساندن اطلاعات به توده گسترده و ناهمگون ضروری است. زیرا افراد جامعه، بدون وجود رسانه ها، قادر به جهت گیری در زندگی فردی و اجتماعی نخواهند بود.

رسانه ها نه تنها اطلاعات مربوط به کشور و جهان را به اطلاع همگان می رسانند (این نوع اطلاع رسانی به دلیل درهم تنیده بودن وقایع جهانی بسیار ضروری است)، بلکه افراد جامعه نیز از نظر شغلی، خانوادگی و حتی فردی به رسانه ها وابسته هستند. انبوه اطلاعات شغلی، تخصصی از طریق رسانه ها در اختیار افراد ذینفع قرار می گیرد؛ پیشرفت شغلی بدون آگاهی از تغییرات سریعی که در رشته های خاص صورت می گیرد، عملا امکان پذیر نیست و حتی موسسات رسمی آموزشی مانند مدارس و دانشگاه ها نیز قادر به ارائه کلیه تغییرات در زمینه های شغلی تخصصی نیستند. به این سبب، هر نوع پیشرفت شغلی به کسب اطلاعات از طریق رسانه ها بستگی پیدا می کند. اما بستگی افراد جامعه به رسانه ها، فقط به اخبار و اطلاعات علمی محدود نیست. بلکه آنان در زمینه زندگی خانوادگی و خصوصی خود نیز به رسانه ها نیاز دارند. امروزه رسانه ها اطلاعات مفید و علمی بسیاری در زمینه چگونگی تربیت کودکان، اصول خانه داری، آموزش های عمومی زندگی و مانند آنها به افراد ارائه می دهند. گذشته از مسائل فوق، در جوامعی که دائما در حال تغییر و تحول است، رسانه ها افکار، عقاید و نگرش های جدید را در میان افراد جامعه پخش می کنند و با تاکید بر برخی نگرش ها جنبه های مثبت یا منفی آن را باز می سازند. به جرات می توان ادعا کرد که رسانه های یک کشور، سبب ایجاد آگاهی اجتماعی در افراد می گردند و بدون وجود رسانه ها افراد آن جامعه برای کسب هر نوع اطلاعاتی به شخص خود و یا محدوده کوچک آشنایان خود وابسته می گردند و به ناچار، برای انجام دادن هر کاری، به داوری و نگرش خود مراجعه می کنند.

در اثر وجود رسانه ها و تبلیغ و تاکید بر اطلاعات، اخبار و رویدادهای اجتماعی و سیاسی، افراد جامعه از تازه ترین پدیده ها آگاه می شوند و نگرش ها و باورهای عمومی جامعه نیز در اثر وجود رسانه ها تغییر می یابد؛ زیرا افراد دارای آگاهی اجتماعی می گردند و از وابستگی به خود رها می شوند و آگاهی جمعی نیز در آنان به وجود می آید در این شرایط، افراد دیگر تنها وابسته به خود باقی نمی مانند و از نگرش عمومی جامعه که از طریق رسانه ها مطرح می شود، پیروی می کنند، مرتون و لازار سفلد در مقاله مشهور خود با نام "رسانه های جمعی، سلیقه مردم و کنش سازمان یافته اجتماعی" کارکرد تقویت هنجارهای اجتماعی از طریق رسانه ها را به خوبی مطرح می کنند. رسانه ها از طریق ارائه درست و یا نادرست مطالب، باعث جهت گیری افراد می گردد و به نوعی، قادرند یک طرز تفکر عمومی در جامعه ایجاد کنند. به دلیل ارائه پیام از طریق رسانه ها افراد عقیده فردی خود را در مقابل عقیده اجتماعی (رسانه ها) می بینند و در بسیاری موارد در جهت پیام رسانه تغییر عقیده می دهند. ارتباطات جمعی در شرایط اجتماعی اقتصادی خاص به وجود آمده اند. در عین حال، چگونگی برقراری ارتباط جمعی یا برقراری ارتباط میان افراد کاملا تفاوت دارد. در یک روند ارتباطی میان دو (یا چند نفر)، متوجه می شویم که گفتار یا کنش فرد اول باعث واکنش دیگری به صورت گفتار یا رفتار می گردد. باید توجه داشت که حتی نشان ندادن هر نوع واکنشی هم به عنوان نشانه ای برای فرد اول است که بر فرد اول تاثیر می گذارد و زنجیره ای از ارتباط را میان آن دو به وجود می آورد. معمولا ارتباط را به صورت روندی در نظر می گیرند که در آن، یک نفر (یا عده بیشتری) از طریق انتقال نشانه های (معمولا کلامی) سعی دارد تغییرات رفتاری یا نگرشی در فرد (و یا عده بیشتری از افراد) به وجود آورد. در این روند ارتباطی، هر دو نفر دخالت دارند و کنش و واکنش آنان به طور مستقیم بر یکدیگر اثر می گذارد.

این شکل رایج ارتباط میان افراد است. در یک روند ارتباطی، حتی اگر فرستنده در برابر واکنش گیرنده تغییری در گفتار خود به وجود نیاورد، دستکم واکنش گیرنده را درک می کند. در عین حال، ارتباط میان افراد معمولا بدون واسطه، مستقیم و رویارویی است (هر چند در مواردی نه چندان نادر، از یک وسیله ارتباطی نیز برای برقراری ارتباط استفاده می کند) نوع ارتباط میان افراد هم می تواند خصوصی (میان دو یا چند نفر) و یا عمومی (به صورت سخنرانی ها یا تجمعات بزرگ تر) باشد.

اما همیشه برقراری ارتباط از طریق رسانه های جمعی، به صورت غیر مستقیم است؛ زیرا اصولا بدون حاملان بسیار پیشرفته تکنولوژیک امکان برقراری ارتباط جمعی وجود نخواهد داشت. در عین حال، این نوع ارتباط همیشه عمومی است؛ بدین معنا که همگان (توده) امکان استفاده از پیام رسانی را دارند. همچنین از خصوصیت دیگر ارتباط جمعی می توان از سرعت انتقال پیام در زمانی کوتاه در مواردی حتی همزمان به توده ای وسیع نام برد. پیام ارائه شده به سرعت مورد مصرف قرار می گیرد. اما در یک روند ارتباط جمعی بازخورد به تعداد بسیار ناچیزی وجود دارد.

در ارتباط میان افراد متوجه شدیم که هر نوع واکنش، بر دیگری تاثیر می گذارد و افراد دخیل در یک زنجیره ارتباطی، با استفاده از بازخوردهایی که میان آنان به وجود می آید، به رفتار و گفتار خود جهت می دهند. اما در رابطه با رسانه ها، امکان بازخورد ناچیزی وجود دارد و واکنش خوانندگان روزنامه، بر مقاله چاپ شده و منتشر شده تاثیری ندارد. همچنین واکنش بیننده و یا شنونده تلویزیون و رادیو نیز عملا بر پخش فیلم و یا گزارش بدون تاثیر خواهد بود. هر چند که برخی معتقدند نظرخواهی از مردم، تلفن کردن و یا نوشتن نامه به رسانه ها، خود نوعی بازخورد است، اما مهم ترین عامل در بازخورد که همان مسئله همزمانی است، دیگر وجود ندارد و بازخورد همیشه با تاخیر زمانی همراه خواهد بود. در عین حال، در این رابطه (چگونگی برقراری ارتباط جمعی) مسئله ساخت سازمانی رسانه نیز بسیار مهم است.

مسئله دیگری که در زمینه ارتباطات جمعی مطرح گشته و مورد بحث و تحقیقات زیاد قرار گرفته، مفهوم توده، عامه و یا جمع است. در یک روند ارتباط جمعی عامه (گیرنده) برای ارتباط ناشناس است و فرستنده پیام، گیرندگان پیام را نمی شناسد. برای زمانی طولانی در مجاورت خصلت ناشناس بودن گیرندگان پیام، خصلت منزوی بودن و اتمی بودن نیز به توده نسبت داده می شد؛ اما امروزه دیگر در تحقیقات رسانه های جمعی بر"توده تنها" رایزمن تاکید نمی شود و دستکم هنوز افراد جامعه در چهار چوب گروه های اولیه و ثانویه در نظر گرفته می شوند. وجود این گروه ها تاثیر مهمی در جذب و قبول پیام های ارسالی دارد.

نويسنده : علیرضا لک

این کاربر 13 مطلب منتشر شده دارد.