پالمیرا، (به انگلیسی: Palmyra)‏ نام شهری باستانی در کشور جمهوری عربی سوریه است. به زبان آرامی ܬܕܡܪܬ است.
آثار این شهر تاریخی در استان حمص واقع شده‌است. آثار شهر باستانی «تدمر» (مملکت تدمر) «پالمیرا» در ۱۶۰ کیلومتری شهر حمص، ودر ۲۱۵ کیلومتری شمال شهر دمشق واقع شده‌است. این شهر زیبا در سال ۲۷۴ میلادی توسط اورلیانوس، امپراتور روم درجنگی خونین که بین ملکهٔ زنوبیا «ملکهٔ تدمر» رخ داد ویران شد.
پالمیرا در گذشته یکی از شهرهای بسیار مهم در مرکز سوریه بوده‌است که در یک بیابان در ۲۱۵ کیلومتری شمال شرق دمشق و ۱۲۰ کیلومتری جنوب غرب رود فرات واقع شده‌است. این شهر به عنوان یک کاروانسرا برای افرادی که از صحرای سوریه عبور می‌کرده‌اند بسیار با اهمیت بوده و به همین دلیل «عروس کویر» خوانده می‌شده‌است. عنوان این شهر در زبان یونانی «Παλμυρα» است که ترجمه نام آن در زبان آرامی یعنی "Tadmor" است که به معنای «درخت نخل» است. Tadmor که در زبان عربی تدمر خوانده می‌شود نام شهر کوچکی است که در نزدیکی خرابه‌های پالیمرا واقع شده‌است و صنعت گردشگری در آن رونق بسیاری دارد.

تاریخ مملکت تدمر
تدمر شهری تاریخی خفته در واحه‌ای در وسط صحرای سوریه، آثاری از شاهکارهای مردم دوران بسیار دور، راه تجارتی تدمر به مصر بیش از ۴۰۰ سال پر رونق و در مسیر قافله‌های تجارتی بین مملکت انباط وتدمر، آثارهای رومانی برفراز سرزمینی پهناور، هنگام مشاهده آن دل در سینه‌ها می‌تپد، شهر تدمر را اشکانیان در زمان حکومت وسیع خود که تا صحرای شامات گسترده شده بود بنا کردند ولی خیلی زود به دلیل حمله‌های رومیان این شهر از خاک ایران جدا شد و در اختیار رومیان قرار گرفت. بعد از آن این شهر پایتخت ملکهٔ زنوبیا ملکهٔ سوریه وملکهٔ شرق شد. تدمر شهری زیبا با ستوهای طلایی رنگ، شهری شاعرانه که آدم به یاد یکی از معلقات امرؤالقیس یکی از معروفترین شاعر از شاعران عرب دوران جاهلی می‌اندازد. این شهر زیبا یکی از مهم‌ترین ایستگاهای تجارتی بین آسیا و اروپا در نیمهٔ دوم قرن اول قبل از میلاد بوده‌است. سر انجام این شهر زیبا و شاعرانه در سال ۲۷۴ میلادی توسط حملهٔ امپراتور رومانی (اورلیانوس) ویران می‌شود. ساختار این شهر زیبا طابع ونمط (اغریقی)، (رومانی) در ساختمانهای شهر داشته بوده‌است. از مهم‌ترین بناهای شهر: معبد بل، شاه را عظیم با ستون‌های بلند سربفلک کشیده، (مسرح)، «بازار اغوار» (سوق الآغورا)، ودروازه بزرگ که معروف است به (قوس النصر) به اضافه صدها آثار باقی‌مانده، مانند:مدفن (گُور)، نحت در صخرها، تماثیل، قبرها، در سور شهر بیضاوی شکل که با برج‌های حفاظتی برجای مانده‌است سخن از مملکت عظیم تدمر در خود نهفته دارد.

طبقه بندی وزبان مردم تدمر
ساکنان مملکت تدمر به سه طبقه تقسیم بندی شده بودند، که از این قرار بود:
مواطنین أحرار: (آزادگان).
عبید: (بردها).
أجانب: (بیگانگان).
مواطنون فرزندان عشایر، بعضی از عشایر با هم احلاف بودند. مردم تدمر به کشاورزی و زراعت اهمیت خاصی قائل بودند، لذا در بادیء الأمر به ایجاد قنات‌های آب برای آبیاری و حفر چاه‌ها پرداختند، سپس سدهای ساروجی برای ذخیرهٔ آب باران بنا نهادند. برای حفر آبار صدها هزار برده‌ها به طور شبانه روز مشغول کار بودند. مکاتبه ایشان در امور تجارتی به خط آرامی بوده، ودر دوران رومان از کتابات خط لاتین نیز مورد استفاده قرار داده بودند. همچنین به زبان خاص (تدمری) نیز صحبت می‌کردند ونوشته‌هاشان از زبان آرامی مأخوذ بوده‌است.

مذهب، شغل و فنون
مردم مملکت تدمر مردمانی بازرگان وتجارت پیشه بودند، ولی در کنار تجارت به دین و مذهب نیز علاقهٔ خاصی داشته بودند، بطوریکه در ساختن معابد وهیاکل وساخت قبور هزینهٔ هنگفتی صرف می‌نمودند. گویند در حدود ۳۰ عدد صَنَم (بُت) و آلهه داشته بودند که هریکی از آنها رموز مخصوص خود داشته بوده‌است.
علی رأس این معبودات وبُتها آلِهَه بل بوده که یکی از مقدس‌ترین آلهه تدمرین بوده‌است. لذا در بیشتر منحوتات موجود تصویر آلهه بل دیده می‌شود. همچنین به جانب آلهه بل ودر مقام بعدی آلهه «بلتی» و آلهه «یرحبول» و آلهه «أغلبول» آمده‌است. این چهار آلهه نزد مردم تدمر قدر واحترام بساری داشته‌است ونیایش آنان برهمه واجب ومقدس بوده‌است. معبد بل یکی از بزرگ‌ترین معابد دینی در تدمر ودر مشرق قدیم بوده‌است. آغاز بنای این معبد در قرن اول میلادی بنیادگذاری نموده شده و تقریباً تا آخر عهد تدمر در وسعت آن ادامه داشته‌است تا آنجائیکه ضخامت ووسعت این معبد به (۲۲۰۲۰۵) متر رسیده‌است، در اطراف معبد ۳۷۵ عمود (ستون) بوده‌است که هریک آنان به ارتفاع ۱۸ متر بوده‌است. در واجهه امامی (جلو) معبد تا کنون هفتا از این ستون‌ها باقی‌مانده‌است وشاهد بر روزگار دوران تمدن مملکت تدمر می‌باشد. اما (مدافن) قبرها، تدمریون به براعت وفنون معماری خاصی می‌ساخته‌اند، در معظم قبرها که اصلاً در صخره‌های بزرگ ودل کوه حفاری می‌نمودند، از نحاتی ونقش ونگار وتزیینات جالب واماکن جلوس در جوار مدفنها قابل تحیر وتفکر است، این قبرها نحاتی شده (بیت الأبدیة) می‌نامیده‌اند یعنی خانهٔ ابدی. سپس بعد از قرن دوم میلادی ساخت قبرستان‌ها کلاً مغایر بوده وتقریباً مانند خانهٔ مسکونی می‌ساخته‌اند واحیاناً هرخانه‌ای شامل ۸ قبر نیز بوده‌است، دیوارهای این قبرستان‌ها به براعت وشاه کارهایی تزیینی بدیع نحاتی می‌کرده‌اند. در اواخر عهد (ملکهٔ زنوبیا) تدمر این شهر زیبا بدست اشغالگران رومان تسخیر می‌شود، و سر انجام خود ملکهٔ زنوبیا نیز به بند اسارت می‌افتند.

دروان باستان
اولین بار نام این شهر در آرشیو ماری سوری از هزاره دوم پس از میلاد عنوان شد. این شهر تجاری بین‌النهرین را به شمال سوریه متصل می‌کرد. این شهر در کتاب مقدس عبری‌ها (کتابهای وقایع نگاری) به عنوان یک شهر کویری معرفی شده که توسط سلیمان بنا نهاده شده‌است. شهر تمر نیز طبق کتب پادشاهان توسط سلیمان بنا شده‌است. از گذشته این شهر را «تدمر» می‌خوانده‌اند (رجوع کنید به قریس) اما ممکن است به شهری در نزدیکی دریای راکد اشاره کند.
همچنین در فلاویوس جوزفوس کتاب هشتم یهودیان از شهر تدمر به عنوان شهری که ساخته سلیمان است معرفی شده‌است و نام یونانی آن نیز ذکر شده‌است.
«تدمر» در عبری مدرن معادل پالمیرا است. ریشه واقعی کلمه «پالمیرا نامعلوم است اما برخی از صاحب نظران معتقدند که این نام به نخلهای موجود در منطقه اشاره دارد. عده‌ای هم در این مورد شک دارند و آن را ترجمه ناصحیح نام»تدمر" می‌نامند که از میان این صاحبنظران می‌توان به کولج، سیریگ، استارکی اشاره کرد.

دوره یونانی - رومی
وقتی سلوکیان در سال ۳۲۳ پس از میلاد کنترل سوریه را در دست گرفتند، شهر به حال خودش رها شد و بنابراین مستقل شد. در قرن اول پس از میلاد این شهر به عنوان یک کاروانسرای بزرگ مطرح شد. در سال ۴۱ پس از میلاد، رومی‌ها به فرماندهی مارک آنتونی تلاش کردند که شهر را تصرف کنند اما تلاششان بی نتیجه ماند چرا که ساکنان پالمیرا به سمت دیگر فرات فرار کردند. پالمیرایی‌ها از حمله رومی‌ها باخبر شده و بنابراین چاره اندیشی کرده بودند. این مساله نشان می‌دهد که در آن زمان پالمیرا اقامتگاه عشایر بوده‌است و عشایر به سرعت می‌توانستند لوازم خود را جمع آوری کرده و کوچ کنند. در زمان حکومت تیبریوس (از ۱۴ تا ۳۷)، پالمیرا بخشی از ایالت رومی سوریه شد. این شهر به عنوان پل ارتباطی بین پارس (ایران باستان)، هند، چین و امپراطوری روم رونق پیدا کرد. در سال ۱۲۹، آدریان از شهر دیدن کرد و آنقدر از شهر خوشش آمد که آن را منطقه آزاد اعلام کرد و نام آن را به "پالمیرا آدریانا" تغییر داد.
با تصرف دجله و فرات توسط ساسانیان در سال ۲۱۲، رونق تجاری پالمیرا رو به زوال رفت. سپتیمیوس اوداناتوس یکی از شاهزادگان پالمیرا، توسط والرین به عنوان استاندار استان سوریه منصوب شد. پس از آنکه ساسانیان والرین را دستگیر کرده و وی را به قتل رساندند، اوداناتوس برای گرفتن انتقام خون والرین دو بار به شهر تیسفون (نزدیکی بغداد امروزی) حمله کرد. ماکینوس، برادر زاده اوداناتوس، وی را به قتل رساند و همسر اوداناتوس سپتیمیا زنوبیا قدرت را بدست گرفت و پالمیرا را به نیابت از پسرش وابالاتوس اداره کرد. زنوبیا به کمک کاسیوس دیونیسوس لانگینوس علیه امپراطوری روم شورش کرد و بصره و سرزمین‌های غربی تا سرزمین مصر را به تصرف درآورد. سپس وی تلاش کرد تا با لشکرکشی به شمال انتاکیه را به تصرف درآورد. در سال ۲۷۲، اورلیان امپراطور روم وی را دستگیر کرد و وی را به روم بازگرداند. اورلیان او را به زنجیر کشید و وی را در شهر گرداند و سپس به روستایی به نام تیوولی/ ایتالیا تبعید کرد. وی در این شهر به فعالیت‌های ضد رومی خود ادامه داد. شورش در پالمیرا امپراطوری روم را به شدت به زحمت انداخته بود و بنابراین آنها تصمیم گرفتند که این شهر را به یک پایگاه نظامی تبدیل کنند. دیوکلتیان شهر را تا اسکله گسترش داد و به دور آن دیوار کشید تا از حمله ساسانیان درامان بماند. در دوران امپراطوری بیزانس تعدادی کلیسا در شهر ساخته شد، اما اغلب نقاط شهر به ویرانه تبدیل شد. دوره اسلامی
شهر توسط مسلمانان عرب به فرماندهی خالد بن ولید به تصرف درآمد. در قرن ۱۶، قلعه فخرالدین مانی بر روی کوهی ساخته شد که مشرف به همه واحد بود. دسترسی به قله تنها از طریق یک گذرگاه امکان‌پذیر بود.

کاوش های جدید
کاوشگران و باستان شناسان از کشورهای مختلف این منطقه را مورد بررسی قرار داده‌اند. در می۲۰۰۵ یک تیم لهستانی که در حال کاوش در معبد لات بود یک مجسمه سنگی بالدار بسیار ظریف مربوط به الهه پیروزی نایک پالمیرا را کشف کردند.

سپاس از زحمت شما برای ارسال این مطلب...