رسانه ها و به خصوص رسانه های الکترونیکی، با توجه به قابلیتها و کارکردهایی که دارند، میتوانند در جهت حفظ سلامت و بهداشت روان و به عنوان یکی از عوامل تسهیل کننده هویت یابی برای جوانان کاربرد داشته باشند. همچنین میتوانند زمینهساز بحران هویت و بیگانگی افراد از فرهنگ، ارزشها و باورهای خود گردند. بنابراین، وسیله و واسطه بودن رسانهها آنها را در معرض کاربردهای دوگانه و گاه متضاد قرار داده است.
1)انتظار مخاطبان از رسانه ها

در یکی از تحقیقات غربی که چندین سال به طول انجامید، از افراد خواسته شد تا به این سؤال که«علت توجهشان به برنامه های تلویزیون یا هر رسانه دیگر چیست؟» پاسخ دهند. در جوابهایی که از این بررسی ها بدست آمد، الگوی نسبتاً منظمی دیده میشود و آن عبارت است از:

1-1)کسب اطلاعات: پاسخ دهندگان یکی از عوامل توجه و علاقه خود به رسانه ها را کسب اطلاع و آگاهی درباره جامعه و جهان و راهنمایی در مورد مسائل زندگی معرفی کردند.

2-1)وحدت و تعامل اجتماعی: کسب بصیرت درباره وضعیت دیگران، احساس تعلق به جمع و کمک به اجرای نقشهای اجتماعی.

3-1)تفریح و سرگرمی: یکی از عوامل روی آوردن افراد به رسانهها تفریح و سرگرمی است.

4-1)هویت یابی: از دیگر علل روی آوردن افراد به رسانه ها به ویژه تلویزیون، کسب آگاهی در مورد خویشتن، تقویت ارزشهای شخصی، یافتن الگوهای رفتاری، همانندسازی با ارزشهای مورد اعتنای دیگران و در یک کلام «هویتیابی» است.
2)اهداف مدیران رسانه ها

بدیهی است هر کس می کوشد تا از رسانهها در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده کند. عامل اصلی کارکرد منفی برای رسانه ها به خصوص ماهواره و اینترنت، اهداف پلیدی است که غالب مدیران فعلی این رسانه ها در پیش گرفتهاندو هدف اصلی استعمار نوین، سلطه فرهنگی و تبلیغ ارزشهای غربی در جهان سوم و تمامی جوامع در حال توسعه است. در حال حاضر با توجه به تغییر و تحولات عصر جدید و جهانی شدن رسانهها، ما در برابر یک چالش جدید قرار گرفتهایم که این مسئله می تواند شخصیت و هویت ملی و فرهنگی ما را به آزمون بگذارد.

«گراهامایفولر» معاون پیشین شورای اطلاعاتی امنیت ملی در سازمان سیا میگوید: «اسلام و نهضتهای اسلامی در زمان ما منبع کلیدی کسب هویت را برای اقوامی فراهم می آورد که قصد دارند همبستگی اجتماعی خود را در مقابله با تهاجم فرهنگی تقویت کنند».طبق همین برداشت، چندی پیش مؤسسه امور امنیت ملی یهودیان در واشنگتن در کنفرانسی به صراحت اعلام کردند: «باید هویت دینی مسلمانان را از آنان بگیریم».

استراتژی دنیای غرب و رسانه های غربی در واقع این است که شخصیت و هویت ملی و فرهنگی جوانان را در برابر یک چالش و بحران جدید قرار دهد. اینجاست که بحث از کارکرد رسانه ها در ایجاد بحران هویت، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
3)جهانی شدن رسانه ها

جهانی شدن رسانهها برخاسته از یک زیربنای فکری و نوین در اندیشه و تفکری است که در دهه 1990 در محافل علمی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غرب به ویژه امریکا رواج یافت.

جهانی شدن (Globalization) یک تحول اجتماعی است که در آن قید و بندهای جغرافیایی، هنجارهای اجتماعی و فرهنگی از میان میرود و روابط انسانی، کیفیت بدون مرز و بدون زمان میگیرد.

طرفداران این نظریه ( به خصوص اندیشه وران و هدایت گران امریکایی جریان جهانیسازی) برای دستیابی به این هدف، از وسایل ارتباط جمعی مانند ماهواره، اینترنت و پست های الکترونیکی به عنوان ابزار مهم و اصلی سود جستهاند. بنا براین «جهانی شدن رسانه ها» و یا به تعبیر دیگر «وسایل ارتباط جمعی فرامرزی» فرسایش هویت ملی و فرهنگی را در پی دارد.

«پاستر»، یکی از نظریه پردازان پست مدرنیزم کوشیدهاست اثرات فناوریهای جدید و رسانه ها را در پرتو آخرین نظریه های معتبر، نسبت به اجتماع و فرهنگ، موشکافانه بررسی کند. وی در اثر خود با عنوان «عصر دوم رسانهها» در این زمینه میگوید: «آنچه در نوآوریهای فنی مربوط به عصر دوم رسانهها؛یعنی عصر اینترنت، پست الکترونیکی و ماهواره مهم است، دگرگونی گسترده فرهنگ، هویت فرهنگی و روش جدید ساخته شدن هویتهاست».

به میزانی که رسانهها مسئولیت خود را در جهت حفظ هویت و ارائه مدلهای هویتی به نوجوانان درک میکنند، میتوانند پیامدهای منفی رسانههای مهاجم (که هویت ملی و فرهنگی ما را نشانه گرفته و استراتژی بحران آفرینی را در پیش گرفتهاند) پیشگیری کنند.

اگر به آرمان و اندیشه امام راحل(ره) که معتقد بود: «تلویزیون باید یک دانشگاه باشد.» باور داشته باشیم، میتوان دریافت که رسانه ها نباید اسیر تئوری «رسانه-سرگرمی» شوند و کارکرد یک بعدی پیدا کنند. رسانهها باید هنجارها، ارزشها و میراث فرهنگی جامعه را در قالب فیلم، داستان، مقاله،گزارش مستند و ... به نسل جوان معرفی کنند و از این رهگذر درک آنها را از اینکه چه کسی هستند؟ سابقه تاریخی آنها چیست؟ موقعیت کنونیشان در جهان و منطقه چگونه است؟ ... افزایش داده ها و تأثیرات منفی ماهواره، اینترنت و دیگر رسانه های فرا ملیتی را گوشزد کنند و این امکان را فراهم سازند تا جوانان به هویت اصیل فرهنگی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی خویش پی برند.

نتیجه گیری:

بخش مهم هویت جوانان در درون جامعه شکل میگیرد. چنانچه نهادهای خانواده، مراکز آموزشی و محیط اجتماعی به وظیفه خود در قبال اعطای شخصیت و هویت مناسب، نسبت به افراد تحت پوشش خود خوب عمل کنند، نتیجهاش خودباوری اجتماعی، خوداتکایی، خودیابی، آزاداندیشی، اعتمادبه نفس، استقلالخواهی، عدم وابستگی، عزت نفس، رشد و توسعه و فتح قله های کمال فردی و اجتماعی میگردد؛ چنانکه بعد از پیروزی انقلاب شاهد برخی از موفقیتها بوده ایم. اما چنانچه جامعه به وظیفه خود در سامان دادن به یک هویت جمعی سالم به افراد خود نکوشد یا سستی کند، نتیجه اش وابستگی، بی هویتی، مقلد محض بودن، توسری خور بودن، مأیوس شدن، افسردگی، عدم رشد و توسعه، احساس حقارت در مقابل بیگانگان، عقب ماندگی، مصرفی بار آمدن و هزار مشکل اجتماعی دیگر خواهد بود که هنوز نزدیک به 30 سال که از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی میگذرد، شاهد پیامدها و آثار مخرب باقیمانده از رژیم سابق هستیم. بازنگری باورهای فرهنگی، زمینه تصحیح و پالایش و تعمیق اندیشه ها را در نسل جوان مهیا مي نماید.

نقش خانواده در تربیت جوانان

نخستین محیطی که هر فردی در آن قدم می گذارد، خانواده است. در حقیقت زیربنای اصلی شخصیت هر انسانی نیز در محیط خانواده شکل می گیرد. والدین افزون بر این که در تمامی دوران زندگی نقش بسیار مهم و ارزنده ای در تربیت فرزند دارند، تأثیرشان در دوره حساس و مهم جوانی بیش از سایر دوران هاست.

والدین با شناخت و آگاهی از ویژگی ها و نیازهای جوانان و با ایجاد محیطی امن و فضایی لبریز از صفا و صمیمیت و برقراری ارتباطی دوستانه با جوانان، می توانند پناهگاه بسیار خوبی برای حل مشکلات آنان باشند. آنان با گفتاری منطقی و به دور از هرگونه زورگویی، لجاجت و خشونت و رفتاری توأم با احترام و بزرگداشت شخصیت جوان، می توانند مشاوری امین و دلسوز و شایسته برای فرزندان جوان خود باشند.

امروزه بسیاری از کشورهای جهان، با روی آوردن جوانان به انواع انحرافات، به اهمیت و نقش مهم نهاد خانواده در تربیت نسل جوان پی برده اند و ازاین رو، خانواده ها را در راه هدایت و تربیت فرزندان تشویق می کنند.

نقش رسانه ها در تربیت جوانان

در جهان امروز، پیشرفت فناوری و علوم، حد و مرز را از کشورها برداشته و فرهنگ و علم و دانش بشری به راحتی برای همگان قابل دسترسی است. جوان امروز در جهانی زندگی می کند که افکار، اندیشه و رفتار او با الگوبرداری از رسانه های رایج عصر کنونی شکل می گیرد. رسانه ها، به ویژه رسانه های الکترونیکی با توجه به قابلیت ها و کارکردهایی که دارد، می تواند در راه حفظ سلامت و بهداشت روان و تربیت جوانان نقش تعیین کننده ای ایفا کند. این ابزار هم چنین می تواند زمینه ساز ایجاد ناهنجاری های مختلف رفتاری و اخلاقی درآنان باشد. بنابراین، برای مصون ماندن از عوارض مخرّب رسانه های جهانی، بالابردن سطح اطلاعات و آگاهی نسل جوان برای استفاده صحیح و مفید از این ابزار ضروری است.

در این باره، نقش رسانه های داخلی کشورهای اسلامی در راه ارتقای چنین آگاهی ها و ترویج فرهنگ اصیل اسلامی و رساندن آن به گوش جوانان جهان، بسیار مفید وموثر به شمار می آید.

ورزش و جوانان

بدن انسان، همانند روح و روان او، در تمامی عمر به مراقبت و حفظ سلامت نیاز دارد. از شمار چیزهایی که در ورزیدگی و سلامت جسم و روان انسان نقش به سزایی دارد، ورزش است. نیاز به ورزش در دوران جوانی بیش از سایر زمان ها احساس می شود. پرداختن به این فعالیت بدنی، افزون بر این که بر توان و قدرت جسمی جوانان می افزاید، آثار روحی و معنوی زیادی را به دنبال خواهد داشت که از جمله، موجب تقویت اراده و چیره شدن بر بسیاری از مشکلات خواهد شد.

ورزش موجب تخلیه انرژی های زاید بدن و در نتیجه، آرامش جسم و روان می گردد. ورزش اعتماد به نفس جوانان را افزایش داده و بر عزّت و احترام آنان در نزد دیگران می افزاید.

هنر و تأثیر آن بر جوانان

انسان از زیبایی ها لذّت می برد و همیشه به دنبال آن هاست. نسل جوان با توجه به طبیعت وجودی خویش، بیش از سایر افراد طالب زیبایی و جمال هستند. یکی از جلوه های بیان زیبایی ها و تجسّم ظرافت های موجود در جهان طبیعت و آفریده های خداوندی، هنر است که ضمیر پاک و روشن جوان، تحت تأثیر هنرمندی های جذّاب و پرمعنای هنرمندان متعهد قرار می گیرد. اگر در این زمینه صاحبان اندیشه و هنر جلوه های زیبای فرهنگ اسلامی و رشادت ها و ایثارهای مردان و زنان قهرمان تاریخ را در قالب شعر، فیلم، نقاشی و سایر گونه های هنری به شکل گویا و پرمحتوا و درعین حال زیبا ارائه دهند، افکار جوانان جهان را مجذوب وقایع حقیقی تاریخ نموده و نقاب چهره الگوهای دروغین و کاذب ـ که برای گمراهی جوانان هر لحظه به ظاهری فریبا جلوه نمایی می کنند ـ کنار می رود و جوان که شیفته حقیقت و جمال واقعی است، با سرمشق گرفتن از این رادمردان راستین تاریخ، راه سعادت را می پیماید.

سلام
ضمن سپاس از مطالبي كه ارسال ميكنيد،‌لطفا با توجه به موضوع ،مطالب خود را در تاپيك مرتبط ارسال فرماييد

با تشكر
فرجيان - مدير انجمن پژوهشي و روابط عمومي