پاييز و زمستان، فصل سرماخوردگي و شيوع بيماري هاي ميکروبي و ويروسي است. متأسفانه اغلب ميکروب ها و ويروس هاي مربوط به سرماخوردگي ، از طريق هوا و تنفس قابل سرايت بوده، به همين دليل در اجتماعات از جمله آمادگي، کودکستان، دبستان، منازل و محل کار شيوع اين بيماري بيشتر است. جهت جلوگيري از اين مشکلات اولين و بهترين راه، پيشگيري است که با فرارسيدن فصل سرما بايد به آن توجه کرد. هر فردي مي تواند با رعايت توصيه هاي زير در سلامتي خود، خانواده و يا جامعه سهم مهمي داشته باشد. همچنين نخستين و بهترين روش پيشگيري ، روش غير دارويي است و در موارد لزوم ناگزير بايد از داروهاي مربوط با تجويز پزشک استفاده کرد.
نکات مهم در روش غير دارويي
1- رعايت بهداشت از جمله شستن دست ها، به ويژه قبل از هر وعده غذايي و بعد از توالت. همچنين موقع سرفه يا عطسه حتماً بايد جلوي دهان خود را با دستمال کاغذي بگيريد و سپس آن را دور بيندازيد.
2- مصرف مايعات بيشتر از حالت عادي.
3- شستن بيني با آب نمک ( با غلظت 9 گرم در يک ليتر ) يا محلول نرمال سالين ( که به طور آماده در داروخانه ها موجود است ) چندين بار در شبانه روز جهت باز شدن مجراي بيني و خروج ترشحات بيني.
4- استراحت و خواب کافي، که يکي از مهم ترين عوامل بهبودي سرماخوردگي است ، چون مقاومت بدن با استراحت و خواب کافي افزايش مي يابد.
5- چون اکثر افراد به خصوص کودکان در هنگام سرماخوردگي تا حدي اشتهاي خود را از دست مي دهند ، لذا استفاده از غذاهاي سبک مانند شير، سوپ، آش و... توصيه مي شود.
6- در صورت داشتن تب هنگام سرماخوردگي ( به خصوص تب بالا ) ، حتماً به پزشک مراجعه کنيد تا با تجويز آنتي بيوتيک هاي خوراکي يا تزريقي و ساير داروها از بروز مشکلات بعدي پيشگيري شود.
7- در صورتي که سرماخوردگي چندان جدي نباشد، با رعايت نکات مذکور در دو سه روز اوليه بهبود مي يابيد، ولي اگر با گذشت زمان سرماخوردگي تشديد شود، به ويژه اگر همراه با تب باشد، بايد به طور حتم به پزشک مراجعه کنيد تا در اولين فرصت درمان دارويي شروع شود.
8- ظروف غذاخوري و لوازم بهداشتي شخص در طول دوره سرماخوردگي بايد مجزا باشد.
9- در صورت تجويز آنتي بيوتيک خوراکي يا تزريقي، حتماً دوره آن را کامل کنيد ، چون در غير اين صورت ممکن است مشکلات بعدي ايجاد شود. متأسفانه در بسياري از موارد مصرف داروها ، به ويژه آنتي بيوتيک ها طبق دستور دقيق و کامل پزشک صورت نمي گيرد؛ به طور مثال پزشک تشخيص مي دهد که کودکي براي مدت 10 روز بايد از يک نوع آنتي بيوتيک خاص مصرف کند، ولي ممکن است طي 3-2 روز اول پس از مصرف دارو، کودک ظاهراً سلامتي خود را باز يابد و آثار بيماري از نظر ظاهري در او ديده نشود و يا تب او قطع شود. در اين حالت، پدر يا مادر به خيال اينکه کودک بهبود يافته است، به طور خودسرانه دارو را قطع مي کنند و فکر مي کنند که ادامه مصرف دارو لازم نيست، در حالي که براي از بين بردن کامل ميکروب و يا ويروس در بدن، زمان تشخيص داده شده توسط پزشک و دوره درمان را بايد کامل کرد. در صورتي که دوره درمان با دارو ناقص رها شود، پس از مدت کوتاهي ميکروب ها و ويروس هاي باقي مانده در بدن فعال شده و کودک مجدداً بيمار مي شود. اين مسئله گاهي چند مرتبه تکرار مي شود که در اين صورت با مقاوم شدن ميکروب ها در مقابل داروها ، ديگر داروهاي تجويزي در بدن اثر نخواهند کرد و بيماري بهبود نخواهد يافت.
10- استفاده از دستگاه بخور ساده و يا همراه با بُخورهاي دارويي ( INHALERS )، براي مرطوب شدن هوا و تنفس بهتر شخص سرماخورده مفيد است. استفاده از INHALER ، باعث ضدعفوني کردن محيط ، رفع گرفتگي بيني و کاهش ميکروب ها و ويروس ها در محيط مي شود .
رعايت توصيه هاي بالا در پيشگيري، کاهش يا درمان سرماخوردگي و جلوگيري از شيوع و انتقال آن مي تواند مؤثر باشد.

از بين مشکلات حاصل از سرماخوردگي دو مورد بسيار مهم است.
1- گرفتگي بيني که بسيار ناراحت کننده است ( به خصوص هنگام خواب ) ، به ويژه براي کودکان شيرخوار که باعث اشکال در خوردن شير و خوابيدن آنها شده و پس از مدت کوتاهي آنها را کلافه مي کند.
2- مبارزه با شيوع آلودگي ميکروب ها و ويروس ها در نقاط سرپوشيده، مانند محل کار و منزل که باعث سرايت بيماري به افراد ديگر به خصوص نوزادان و کودکان مي شود.
براي حل اين دو مشکل به خصوص در کودکان، استفاده از قطره " مِنتول ( MENTHOL )" که دارويي چند منظوره است توصيه مي شود.
نعناع يکي از پرمصرف ترين گياهان در دنياست که از قديم در غذاها، ادويه جات، و يا به عنوان داروهاي مؤثر مورد استفاده بوده است. اين گياه که به نام عموميMINTدر جهان مشهور است، گونه هايي ازگياه MENTHA است که بيش از 30 گونه از آن در جهان وجود دارد. از اين تعداد فقط چند گونه از آن دارويي بوده و بقيه، بيشتر خوراکي هستند. با توجه به خوراکي بودن اين گياه و اثرات خوب درماني آن که بيشتر مربوط به اسانس ( رايحه ي ) آن است، صنايع متعددي در سطح جهان، در دو سه دهه اخير دست به تهيه داروهاي جديدي از آن زده اند. محصولات حاصل از نعناع، به سه شکل خوراکي، موضعي و تنفسي هستند.
اسانس نعناع داراي خواص ضد درد، ضد ميکروب، ضد اسپاسم، ضد احتقان بيني و محرک هضم غذا است. با توجه به اين که اسانس ها حاوي مولکول هاي کوچکي هستند، به راحتي در دماي معمولي تبخير مي شوند و از راه تنفس يا از طريق پوست وارد خون شده و از اين طريق اثرات خود را به سرعت ظاهر مي سازند. اسانس نعناع نيز مي تواند از اين دو راه وارد خون شود.
ولي چون اسانس ها را نمي توان به صورت خالص مصرف کرد، لذا بايد آنها را به شکل رقيق شده درآورد. اين محصولات علاوه بر سهولت مصرف، داراي اثرات بسيار سريع و قوي بوده و به دليل خوراکي بودن نعناع نيز داراي آثار جانبي نيستند. به همين دليل، مصرف آن حتي براي نوزادان بلامانع است.
قطره منتول(MENTHOL) که يکي از داروهاي گياهي رسمي ايران است، حاوي 6 درصد اسانس نعناع از گونه دارويي MENTHA PIPERITA)) است که به صورت محلولي سبک و بي رنگ فرموله شده است. اين محصول با ارزش در تسکين انواع دردها ، به ويژه عوارض سرماخوردگي مورد استفاده بوده و بزرگ ترين مزيت اين محصول، قابل استفاده بودن آن در نوزادان، کودکان و بزرگسالان است.

با توجه به اين که از
قطره منتول به روش هاي مختلف مي توان استفاده کرد، لذا دستوراتي جهت مصرف صحيح آن ارائه مي شود.
1- استفاده در نوزادان : مشکل بزرگ در سرماخوردگي، گرفتگي بيني به خصوص هنگام شيرخوردن و خوابيدن است. براي باز شدن بيني، مي توان چند قطره از محلول منتول را در دوطرف بالش و يا يقه لباس نوزاد قرار داد. تبخير شدن اين محلول به سرعت باعث رفع احتقان شده و ضمن اثرات ضد درد، آرامش خاصي به کودک مي دهد و براي او خواب راحتي را در پي خواهد داشت. قراردادن دارو را در کنار يقه و يا بالش مي توان چندين مرتبه در روز و يا شب تکرار کرد. بايد در نظر داشت که به علت ظرافت پوست نوزادان، بهتر است دارو با پوست آن ها تماس نداشته باشد، چون ممکن است باعث قرمزي و يا سوزش پوست شود.
2- استفاده در کودکان و بزرگسالان : براي کودکان مي توان مشابه نوزادان عمل کرد. پس مي توان چند قطره از محلول منتول را نزديک بيني آن ها قرار داد و سپس با دست آن را جلوي بيني ماليد، در اين صورت به سرعت گرفتگي بيني باز خواهد شد. اين عمل را مي توان چندين بار در روز و يا به دفعات مورد لزوم، تکرار کرد.
3- براي رفع سردرد، درد ناحيه گردن ، دست ، پا و کمر که در اثر سرماخوردگي و يا مشکلات ديگر به وجود آمده اند، مي توان چند قطره از محلول منتول را روي موضع گذاشت و با دست کمي ماساژ داد که محلول بلافاصله جذب مي شود. بعد از انجام اين کار سردرد، پس از چند دقيقه تسکين مي يابد، ولي براي رفع درد نقاط ديگر بدن، به چند روز استفاده نياز است. براي رفع اين گونه دردها مي توان در طي روز، چندين بار مصرف آن را تکرار کرد و بهتر است يکي از موارد مصرف، به هنگام شب و قبل از خواب باشد.
4- استفاده به شکل بُخور؛ به اين صورت که مي توان چند قطره از محلول را در ظرف آب جوش ريخته و سر خود را روي آن گرفت. همچنين بهتر است پارچه اي را روي سر انداخت و چند دقيقه بخار حاصل را تنفس کرد. اين عمل جهت باز شدن بيني و تسکين سردرد بسيار مؤثر است.
5- استفاده از بُخور جهت محيط هاي سربسته مسکوني يا محل کار؛ به اين صورت که مي توان چند قطره از آن را درون دستگاه بخور يا ظرف آبي در حال جوش ريخت. بخارهاي ايجاد شده، ضمن خوش بو کردن فضا، باعث ضدعفوني کردن محيط و رفع احتقان بيني افراد مي شود.
6- استفاده به شکل بُخور در وان حمام براي رفع خستگي ، سردرد، درد يا گرفتگي بيني مربوط به سرماخوردگي يا فعاليت و کار.
7- همچنين مي توان از محلول منتول جهت ماساژ براي رفع دردهاي اسکلتي و يا ماهيچه اي نقاط مختلف بدن استفاده کرد. اين محلول با جذب سريع، ضمن ايجاد آرامش و رفع خستگي، باعث تسکين دردهاي سطحي بدن مي شود.
با توجه به اثرات مطلوب و بي ضرر محصولات دارويي نعناع، روز به روز استفاده از اين گونه داروها افزايش مي يابد و AROMATHERAPY ( رايحه درماني ) کاربرد فراواني پيدا کرده است. محلول منتول در ايران و ساير نقاط جهان در داروخانه ها موجود بوده و بدون تجويز نسخه پزشک در اختيار مصرف کنندگان قرار مي گيرد.