بسمه تعالی



مرکز آموزش علمی کاربردی واحد 13 تهران


موضوع : برنامه ریزی و بودجه


استاد راهنما : جناب آقای عزیزیان


دانشجو : اعظم جعفر پور






بودجه ریزی در ایران و مشکلات آن :

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تصویب قانون اساسی جدید و تعیین حدود، روابط بین قوه مجریه و مقننه نسبت به قبل دچار تحول اساسی شد از جمله اینکه تفوق قوه مقننه بر مجریه یکی از پیام های اصلی قانون اساسی است این در حالی است که در 30 سال گذشته متاسفانه برای تهیه بودجه بر مبنای قانون اساسی به گونه ای که مجلس نقش سیاستگذاری بودجه ای داشته باشد کار جدی و کارشناسی صورت نگرفته است به خصوص تهیه بودجه به روال قبل از تحولات قانون اساسی صورت می گیرد این موضوع از مهمترین چالش هایی است که بودجه ریزی برای آن راه حلی پیاده نکرده است عدم موفقیت در بودجه ریزی بعد از سالها فعالیت هنوز متولیان کشور موفق به طراحی مدل اقتصادی ویژه کشور نشده است و قادر به ارائه پیش بینی های اقتصادی برای انجام وظایف با تحولات جهانی نشده است ، به خصوص در دهه اخیر هیچ گاه بودجه سالانه ای شفاف تصویب نشده است که اصلاحیه و متمم نداشته باشد.
دلیل دیگر عدم موفقیت برنامه ریزی و بودجه ریزی در ایران جهت دستیابی به اهداف برنامه رواج بخش نگری به گونه ای شده که به کمرنگ شدن نگاه فرابخشی منجر شده است و ناکارآمدی ابزار اجرای بودجه و استفاده از آن برای تحمیل نظرات کارشناسان مهمترین دلایل ناکاملی برنامه ریزان بودجه کشور است ، در بسیاری از موارد کارشناسان بودجه دستگاههای اجرایی شاهد بودند که به نظرات و آمار و ارقام پیش بینی آنان توجهی نمی شود و نتیجه این شد که دستگاههای مختلف کشور همواره متولیان بودجه ریز را مانعی محکم در راه تحقق اهدافشان برای رسیدن به برنامه می دانستند به جای بازوی مشورتی و هدایت کننده آنها .
بودجه تا دهه 40 در حیطه وظایف وزارت امور اقتصادی و دارایی کشور بود که به سازمان نوپای برنامه و بودجه واگذار گردید.
از دهه 30 که ایران به طرف برنامه ریزی جهت توسعه کشور رفت گرایش برنامه ریزان بطرف رسیدن به اهداف برنامه بود و تلاش می شد که هزینه اجرای برنامه از راههای مختلف تامین گردد و اگر کمبود منابع وجود داشت فرض بر این بود که کارهایی که اولویت کمتری دارند در دسترسی به اهداف برنامه حذف شوند.
در مقابل ، دیدگاه بودجه ریزان وزارت دارایی حفظ وضع موجود بود آنها معتقد بودند که دولت هزینه هایی دارد ، برای پرداخت این هزینه ها منابعی داریم باید هزینه ها را در سطح منابع موجود حفظ کنیم و اگر با کمبود منابع مواجه ایم کار جدید نباید شروع شود تصور بر این بود که ادغام دو نهاد متولی برنامه و بودجه این دوگانگی را از بین می برد.
تحقق اهداف برنامه تعیین شده جهت توسعه کشور نیاز به فعالیت های جاری و انجام هزینه های حاکمیتی دولت داشت و اگر بطور مثال هدف برنامه جذب سرمایه گذاری خارجی در یک منطقه از کشور بود این کار نیاز به ایجاد امنیت ، راه ، برق ، آب و بهداشت وتسهیلات زیربنایی داشت در بودجه ریزی نیاز به هماهنگی های بین بخشی لازم است و دلیلی که متولی بودجه را در کشور ضروری می نمود منابع عمومی دولت وابسته به مالیات و توانایی اقتصاد ملی نیست بلکه همیشه احتمال افزایش ناگهانی درآمد عمومی وجود دارد لذا دستگاهی لازم است که خواسته های نامحدود دستگاههای بی شمار دولتی را در سقف معینی کنترل کند.
بخشی از عدم موفقیت برنامه و بودجه در کشوربسبب عدم تولید و اشاعه دانش بودجه ریزی و برنامه ریزی در کشور است بطوری که در کشور ما ایران بیش از اینکه متخصص بودجه ریزی داشته باشیم مقسم بودجه داریم.
تحولات دانش بودجه ریزی بر اساس برنامه های کوتاه وبلندمدت در جهان به ما می گوید اگر قرار است مدیر اجرایی پاسخگوی عملکردش باشد ضروری است اختیار عمل را به او بدهید و او خود نهادهای مورد نیازش را انتخاب کند.
برای تخصیص منابع به اولویت ها ، ضروری است که اهداف برنامه بیست ساله که همان اولویت های کشور ماست به طور آشکار و ملموس روشن شود و در قالب بودجه ریزی یعنی اینکه با کمترین هزینه انجام شود ،ممکن است تخصیص منابع به هدف صورت گیرد اما منابع بصورت کارا مورد استفاده واقع نشود.

طراحی الگوی برنامه ریزی برای کشور ایران و بودجه ریزی در راستای اهداف برنامه به نهادی نیاز پیدا می کند که همزمان نکات زیر را سامان دهد:
1- برقراری انضباط مالی دولت
2- تخصیص منابع به اولویت ها
3- ایجاد کارایی عملیات

انضباط مالی بستگی تام به بودجه ریزی دارد و بعد از اجرای بودجه در هر سال باید دیوان محاسبات و تفویض بودجه دقیقا اعلام نماید پیش بینی درآمد و برآورد هزینه چقدر صحیح بوده و دخل و خرج کشور از این پیش بینی و برآورد چه تصویری را به ما نشان می دهد اینکه ابتدای سال دستگاهها اعلام کسری کنند و همان را به عنوان کسری بپذیریم این ساده اندیشی در اداره اقتصاد و برنامه ریزی کشور است.

مشکلات اجرای بودجه کشور زیاد است اما بحرانی نیست چون خداوند یک درآمد نجومی که ناشی از عواید حاصل از نفت و گاز است همیشه در سفره ملت و دولت ایران گذاشته است و لذا با کمبود سرمایه مواجه نیستیم کمبود تخصیص و مدیریت هم نداریم آنچه برای ما مشکل ایجاد کرده است این است که در زمین بازی اقتصاد هر کس باید جای خودش باشد و نقشی که قانون اساسی و مقررات اقتصادی تعیین کرده است ایفاد نماید.
http://iransbudget.blogfa.com