ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺤﺼﻮل زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨـﺎي ﻋـﺎم آن، وﺟـﻪ ﺗﻔﮑﯿـﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺪﻧﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﻏﯿﺮﻣﺪﻧﯽ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺣﻘﯿﻘﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺪفﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺗﺪوﯾﻦ و وﺿﻊ ﻣﻘﺮرات ﺗﻮﺳﻂ دوﻟﺖ و ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاران، رﺷﺪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺗﻨﻈﯿﻢ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻓﺮاد و اﯾﺠﺎد ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎنﻫﺎﺳﺖ. ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﭘﺪﯾﺪه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، از ﻗﺮن 19 ﻣﯿﻼدي، ﺑﺎ ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻧﻮﯾﻦ در ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺨﺘﻠـﻒ رواج ﯾﺎﻓﺖ و از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا دوﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ وﺿﻊ ﻣﻘﺮرات و ﻧﻈﺎرت ﻣﺴـﺘﻤﺮ، ﺿـﻤﻦ ﺣﻔـﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﺑﻪ اﻣﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﯿﺰ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺳـﻮاﺑﻖ ﻣﻮﺟـﻮد ، از ﺳـﺎل 1286 ﺷﻤﺴـﯽ، ﺑـا ﺗﺼﻮﯾﺐ اوﻟﯿﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت، در اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮادي ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ
اﻧﺘﺸﺎر اﻋﻼﻧﺎت اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺖ، اﻣﺎ اوﻟﯿﻦ آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸـﺨﺺ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﯿﺪ، آﯾﯿﻦﻧﺎﻣﻪ «ﺗﻨﻈﯿﻢ اﻣﻮر اﻋﻼﻧـﺎت » ﻣﺼـﻮب 23 ﻓﺮوردﯾﻦ 1348 اﺳﺖ. اﯾﻦ آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺣﺎوي ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﺗﺄﺳـﯿﺲ ﮐﺎﻧﻮن ﻫﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ و ﺷﺮاﯾﻂ و ﺿﻮاﺑﻂ اﻧﺘﺸﺎر آﮔﻬﯽ ﻫﺎي ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﺑﻮد. ﺗﺎ ﭘـﯿﺶ از آن، ﻣﻘﺮرات ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﺗﺠﺎري ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﺮاﮐﻨـﺪه در ﻗـﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘـﺮرات ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت، رادﯾﻮ و ﺳـﯿﻨﻤﺎ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﻣﻘـﺮ رات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﺎپ، اﻋﻼن ﻫﺎ و اوراق ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬاران ﺑﻮده اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دوﻣﯿﻦ آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ در ﻗﺒـﻞ از ﭘﯿـﺮوزي اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ ، ﺑـﺎ ﻋ ﻨـﻮان «آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ اﻣﻮر ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت و ﮐﺎﻧﻮن آﮔﻬـﯽ » ﺑـﻮد ﮐـﻪ در 22 ﺷـﻬﺮﯾﻮرﻣﺎه 1354 ﺑـﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻫﯿﺄت وزﯾﺮان وﻗﺖ رﺳﯿﺪ.
اطلاع رساني و شفاف سازي حيطه عملكرد سازمان‌ها و مؤسسات، پيش نياز هر حركت بنيادي و اصولي است. بنابراين فعاليت در هر زمينه‌اي پس از آموختن شيوه و فنون عملي و اجرايي آن، نيازمند آگاهي داشتن و فهيم بودن نسبت به قوانين و مقررات جامعه و قلمرويي است كه قرار است طرح‌ها و انديشه‌ها در آن جامعه به منصه ظهور برسد. از آنجا كه تبليغات يكي از عرصه‌هايي است كه فكر و انديشه‌اي در آن به مرحله اجرا در مي‌آيد، در نتيجه قبل از هر اقدامي، آشنايي با قوانين و مقررات تبليغاتي و احاطه بر آن ضروري است. اين امر حداقل از دو جنبه قابل اهميت فراوان است: اول اينكه موجب حفظ حرمت‌ها و مرزهاي قانوني و اخلاقي جامعه مي‌شود و دوم اينكه مانع از ايجاد خسارت به انديشه ورزان، طراحان، مجريان و افراد جامعه مي‌گردد. بر اين اساس دفتر تبليغات و اطلاع رساني به منظور تنوير افكار عمومي و سهولت در دسترسي به ضوابط و مقررات مربوطه توسط دست‌اندركاران اين حرفه، سفارش دهندگان آگهي و انتشار دهندگان آن، تلاش كرده است قوانين و مقررات موجود در كشور را با عنوان كتابچة قوانين و مقررات تبليغاتي كشور گردآوري و تقديم كند.
اصولي از قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران در ارتباط با وظايف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي*
اصل سوم - دولت جمهوري اسلامي ايران موظف است براي نيل به اهداف مذكور در اصل دوم همة امكانات خود را براي امور زير بكار برد:
1- ايجاد محيط مساعد براي رشد فضائل اخلاقي بر اساس ايمان و تقوا و مبارزه با كليه مظاهر فساد و تباهي.
2- بالا بردن سطح آگاهيهاي عمومي در همه زمينه‌ها با استفاده صحيح از مطبوعات و رسانه‌هاي گروهي و وسايل ديگر.
3ـ.....
4- تقويت روح بررسي و تتبع و ابتكار در تمام زمينه‌هاي علمي، فني، فرهنگي و اسلامي از طريق تأسيس مراكز تحقيق و تشويق محققان.
اصل پانزدهم - زبان و خط رسمي و مشترك مردم ايران فارسي است. اسناد و مكاتبات و متون رسمي و كتب درسي بايد با اين زبان و خط باشد ولي استفاده از زبان‌هاي محلي و قومي در مطبوعات و رسانه‌هاي گروهي و تدريس ادبيات آنها در مدارس در كنار زبان فارسي آزاد است.
اصل بيست و چهارم - نشريات و مطبوعات در بيان مطالب آزادند مگر آنكه مخل به مباني اسلام يا حقوق عمومي باشد، تفصيل آن را قانون معين مي‌كند.
اصل يكصد و پنجاه و سوم - هرگونه قرارداد كه موجب سلطه بيگانه بر منابع طبيعي و اقتصادي، فرهنگ، ارتش و ديگر شئون كشور گردد، ممنوع است.
اصل يكصد و شصت و هشتم - رسيدگي به جرايم سياسي و مطبوعاتي علني است و با حضور هيأت منصفه در محاكم دادگستري صورت مي‌گيرد.
نحوه انتخاب، شرايط، اختيارات هيأت منصفه و تعريف جرم سياسي را قانون بر اساس موازين اسلامي معين مي‌كند.
وزارت ارشاد اسلامي
قانون اهداف و وظايف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي كه در جلسه روز سه‌شنبه دوازدهم اسفندماه يكهزار و سيصد و شصت و پنج مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ 13/2/1366 به تأييد شوراي نگهبان رسيده و طي نامه شماره 1025/1 مورخ 29/2/1366 رياست جمهوري به نخست وزير واصل گرديده است جهت اجرا به پيوست ابلاغ مي‌گردد.
دستورالعمل اجرايي تبليغات شهري (محيطي) و مواد 10، 11، 12، 13، 14 و 15 آيين نامه تأسيس و نظارت بر نحوه كار و فعاليت كانون‌هاي آگهي و تبليغاتي «مصوب جلسه فوق العاده كميته مركزي سازمانهاي تبليغاتي كشور»
كميته مركزي سازمانهاي تبليغاتي كشور در جلسه فوق العاده مورخ 17/3/1385 خود با اصلاح دستورالعمل اجرايي تبليغات شهري (محيطي) مصوب جلسه پانزدهم كميته مركزي سازمانهاي تبليغاتي كشور مورخ 11/2/1379 ، دستورالعمل جديد را در 13 ماده، 6 تبصره و 29 بند تصويب و به شرح زير ابلاغ نمود.
ماده 1) تبليغات شهري يا محيطي در اين دستورالعمل عبارت از كليه تابلوهاي تبليغاتي اعم از ديواري، پارچه‌اي، فلزي، رايانه‌اي، متحرك و منقوش بر وسايل نقليه است كه به منظور معرفي يا تبليغ كالا، خدمات و هر نوع فعاليتي كه براي اطلاع رساني و اعلان عمومي در سطح شهرها، خيابان‌ها، جاده‌هاي شهري و بين شهري، بزرگراه‌ها، فرودگاه‌ها، پايانه‌هاي مسافربري، مترو، ايستگاه‌هاي اتوبوس، ميادين و ساير اماكن عمومي مورد استفاده و بهره‌برداري قرار مي‌گيرد.
ماده 2) تبليغات فرهنگي، مذهبي، ملي و نيز تبليغ جشنواره‌هاي فرهنگي و هنري كه جنبه غير انتفاعي دارند با تشخيص اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان از شمول عوارض خارج هستند.
ماده 3) كليه سازمان‌ها و كانون‌هاي آگهي و تبليغاتي موظف‌اند علاوه بر رعايت مقررات عمومي مندرج در مواد 11، 12، 13 و 14 آيين نامه تأسيس و نظارت بر نحوه كار و فعاليت كانون‌هاي آگهي و تبليغاتي، در تنظيم، تهيه و اجراي برنامه‌هاي تبليغاتي نكات زير را رعايت نمايند:
1- تبليغاتي كه مروج فساد و عقايد خرافي يا مخالف اديان رسمي كشور باشد ممنوع است.
2- در آگهي يك كالا و يا خدمات خاص نبايد تلويحاً و يا تصريحاً كالا و خدمت مشابه ديگري نفي شود.
3- آگهي‌هاي تبليغاتي نبايد سبب رنجش اشخاصي كه از برخي معلوليت‌ها و يا بيماري رنج مي‌برند شود.
4- تبليغ كالاها و خدمات در مراكز مذهبي، علمي و آموزشي ممنوع است.
5- تبليغات نبايد موجب توهين به اديان رسمي كشور، آداب، رسوم، قوميت‌ها، لهجه‌ها و گويش‌هاي مختلف شود.
6- استفاده از صحنه‌هايي نظير استعمال دخانيات و موارد مشابه ديگر كه مضر به سلامت انسان بوده و يا اعتيادآور باشند و به نوعي خواه تصريحاً و يا تلويحاً مصرف آنها را ترويج نمايد مجاز نيست.
7- تبليغاتي كه مروج تخريب محيط زيست انسان، جنگل‌ها، مراتع و منابع طبيعي و زيستگاه‌هاي طبيعي جانوران باشد ممنوع است.
8- تبليغ نبايد القاء وحشت و خشونت كند.
9- در تبليغات نمي‌توان از نوشته‌ها و تصاويري استفاده كرد كه جانوران را در حال اذيت و آزار نشان دهد.
10- در جريان موارد تبليغاتي بايد كليه قوانين مربوط به حمايت از حقوقِ مادي و معنوي مؤلفان، مصنفان و هنرمندان و آيين نامه‌هاي مربوطه رعايت شود.
11- هرگونه استفاده ابزاري از زن در تبليغات ممنوع است.
12- پوشش و آرايش شخصيت‌هاي مورد استفاده در آگهي بايد متناسب با عرف ملي و مذهبي جامعه باشد.
13- آگهي‌ها نبايد تداعي كننده ترجيح بين جنس مذكر و مؤنث باشد.
14- در تبليغات استفاده از كودكان براي معرفي كالا و خدماتي كه انتظار مصرف كالا و يا بهره‌مندي از خدمت و يا خريد آن توسط ايشان نمي‌رود ممنوع است.
15- ترويج زبان بيگانه، غلط نويسي و غلط گويي در تبليغات مجاز نيست.*
16- چنانچه به هنگام تنظيم آگهي‌هاي تبليغاتي ضرورت استفاده از خط بيگانه وجود داشته باشد بايد اندازه خط زبان فارسي بزرگتر از خط زبان بيگانه باشد.
17- در صورت اقتضاي موضوع آگهي، براي استفاده از نقشه و پرچم جمهوري اسلامي در آگهي بايد پرچم رسمي و نقشه كامل كشور آورده شود.
18- تبليغات نبايد توليدات داخلي را بي ارزش نشان دهد.
19- تبليغ كالاها، خدمات و مصنوعات كشورهاي بيگانه در صورتي مجاز است كه عرضه و فروش آن در داخل كشور ممنوعيت قانوني نداشته باشد.
20- تبليغ بر روي تأسيسات، ديوارها، ابنيه و ساختمان‌هاي سفارتخانه‌ها و نمايندگي‌هاي سياسي دول خارجي ممنوع است.
21- تبليغ بر روي تأسيسات، ديوارها، ابنيه و ساختمان‌هاي اشخاص حقيقي و حقوقي، دولتي و غير دولتي منوط به كسب اجازه قبلي از صاحبان و مسئولان آنها مي‌باشد.
22- تبليغ كالاها و فرآورده‌هايي كه طبق تبصره 4 ماده 6 قانون اصلاح قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران كه اجراي استاندارد را در مورد آنها اجباري اعلام كرده است منوط به داشتن پروانه كاربرد علامت استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مي‌باشد. كانون مكلف به اخذ گواهي لازم از سفارش دهنده مي‌باشد.
23- سفارش دهندگان و سازندگان آگهي‌ها بايد مستندات لازم، قانع كننده و قانوني براي ادعاها و استدلال‌هاي موضوع آگهي را داشته باشند.
ماده 4) كليه كانون‌هاي آگهي و تبليغاتي موظف‌اند براي اجراي طرح‌هاي تبليغاتي موضوع ماده 1 اين دستورالعمل از اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان محل فعاليت خود مجوز اجراي طرح دريافت كنند.
ماده 5) مسئوليت محتواي طرح تبليغاتي و اجرا آن در چهارچوب قوانين موضوعه و مقررات جاري و دستورالعمل‌هاي اجرايي تبليغات با مدير مسئول كانون مي‌باشد و ادارات كل فرهنگ و ارشاد اسلامي ناظر به حسن اجراي قوانين و مقررات تبليغاتي بوده و در صورت احراز تخلف برابر مقررات اعمال مجازات خواهند كرد.
ماده 6) كانون‌هاي آگهي و تبليغاتي موظفند نام كانون آگهي و تبليغاتي و همچنين شماره پروانة خود را بر روي تابلو نصب كنند.
ماده 7) رسيدگي به تخلفات كانون‌ها و مديران مسئول به شرح ذيل صورت خواهد گرفت:
الف - نوع اول: اخطار كتبي
ب - نوع دوم: احضار و توبيخ
ج - نوع سوم: تعليق فعاليت مؤسسه حداكثر تا سه ماه
د - نوع چهارم: بركناري مدير مسئول
ها- نوع پنجم: تعطيل موقت مؤسسه حداكثر تا شش ماه
و - نوع ششم: لغو پروانه و تعطيل دائم
تبصره: مجازات نوع پنجم و ششم به پيشنهاد كميته استان و تصويب كميته مركزي اعمال خواهد شد.
ماده
تكرار تخلف و عدم توجه به اخطار، احضار و توبيخ موجب تعليق فعاليت مؤسسه و نهايتاً لغو پروانه فعاليت خواهد شد.
تبصره يك: در مواردي كه جرم عمومي صورت گرفته باشد علاوه بر اعمال مجازاتهاي مذكور، پرونده متخلف جهت رسيدگي به محاكم قضايي ارجاع داده خواهد شد.
تبصره دو: اعمال كليه مقررات بايد در پرونده كانون درج شود.
ماده 9) اعمال مجازاتهاي مقرر به تشخيص كميته‌هاي استاني انجام خواهد شد لكن ذينفع مي‌تواند نسبت به اعمال مجازاتهاي مذكور به كميته مركزي سازمانهاي تبليغاتي اعتراض نمايد.
تبصره: در جلسه كميته تبليغات استان كه موضوع آن اعمال يكي از مجازات‌ها در مورد كانون آگهي و تبليغاتي باشد در صورتيكه در مركز آن استان انجمن صنفي تبليغات تشكيل شده باشد نماينده انجمن و اگر تشكيل نشده باشد و آن كانون عضو انجمن صنفي شركت‌هاي تبليغاتي تهران باشد نماينده آن حداكثر ظرف دو هفته از تاريخ ابلاغ اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان با حق رأي شركت خواهد كرد.
ماده 10) كانون‌هاي آگهي و تبليغاتي مي‌توانند اعتراض خود را نسبت به اعمال مجازات‌ها از سوي كميته سازمانهاي تبليغاتي استان حداكثر يك ماه پس از ابلاغ به اداره كل تبليغات تسليم و رسيد دريافت نمايند. اداره كل تبليغات موظف است حداكثر ظرف سه ماه نظر نهايي كميته مركزي سازمانهاي تبليغاتي كشور را پس از رسيدگي اعلام نمايد.
تبصره: تصميم كميته مركزي قطعي و لازم الاجراست.
ماده 11) لغو پروانة كانون تبليغاتي موجب اسقاط حقوقِ دولت و اشخاص حقيقي يا حقوقي ديگر نمي‌شود و كانون متخلف از اين ماده تحت پيگرد قانوني قرار خواهد گرفت.
ماده 12) چنانچه مدير مسئول كانون تبليغاتي بركنار شود يا پروانه كانون لغو گردد مجدداً نمي‌تواند تقاضاي تأسيس كانون يا مدير مسئولي كانون ديگري را بكند مگر پس از انقضاي دو سال از تاريخ ابطال آن و با نظر كميته مركزي سازمانهاي تبليغاتي.
ماده 13) ادارات كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان‌ها موظف هستند فرم بانكي پرداخت عوارض موضوع تبصره 36 قانون بودجه سهم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي را براي هر مورد اخذ و ضميمه پرونده نمايند.
تبصره: دخل و تصرف در عوارض مأخوذه به منزله دخل و تصرف در وجوه دولتي بوده و با متخلف طبق آئين نامه و اين دستورالعمل برخورد خواهد شد.
عليرضا مختارپور
معاون امور مطبوعاتي و اطلاع رساني
و رييس كميته مركزي سازمانهاي تبليغاتي كشور
دانشگاه جامع علمی کاربردی
