بنام خدا
الف: قبل از انقلاب اسلامي

با نگاهي به تاريخچه ي نظام اجتماعي ايران و ساختار حكومتي آن مي بينيم در گذشته مردم به عنوان رعيت از حقوق و امتيازات محدودي برخوردار بودند.چرا كه حاكمان خود را از نژادي برتر مي دانستندو حكومت رئيس حكومت بر خلق خدا ، به اراده و مشيت خداوند شمرده مي شد و جنبه ي الوهيت پيدا كرده بود ،چرا كه در ايران نيز مانند همه ي ممالك جهان قبل از پذيرش اصل حاكميت ملي و اجتماعي ، نظريه ي حاكميت الهي پذيرفته و اعلام شده بود. به موجب اين اصل منشأ دولت ، اراده و مشيت خداوند است و سلاطين نمايندگاني هستند از جانب پروردگار كه اداره ي امور عمومي به آن ها سپرده شده است و بنا به عرف حكومت ، سلاطين در مقابل خداوند مسئول مي باشند نه در مقابل ملت.
درت شاهنشاهان چه در ايران باستان و چه در دوران بعد از اسلام محدود نبود. تنها عاملي كه قدرت اجرايي آنان را مي توانست محدود نمايد ، دستورهاي ديني و سنت و اخلاق واحياناً سازمان هايي همچون شوراي سلطنت و مجالس نجبا و اشراف بود.

اين روند تقريباً تا قرن دوازدهم هجري ادامه داشت از اين دوره به بعد نظر به برقراري ارتباط اقتصادي و سياسي با كشور هاي اروپايي ، و تأثير انقلاب صنعتي غرب در اوضاع اقتصادي و اجتماعي و سرانجام سياسي ايران از يك سو و عوامل داخلي همچون سياست داخلي و قيام هاي نظامي طوايف و سران ايل و حكام محلي از سوي ديگر زير بناي تغيير نظام سياسي در ايران را فراهم ساخت. و سر انجام انقلابات عمومي قرن چهاردهم ، به حكومت مطلقه ي شاهان ايران خاتمه داد و سلطنت مشروط و محدود به قانون ملي جايگزين آن گرديد. نهضت تاريخي و انقلابي ايران در آغاز قرن چهاردهم و به دنبال آن صدور فرمان مشهور مورخ 14 جمادي الثاني 1324 هجري قمري از طرف مظفرالدينشاه سر آغاز فصل نويني در تاريخ حكومت ايران گرديد.
حقوق افراد ملت و اصول حكومت به موجب قانون اساسي كه به تاريخ 8 ديماه 1285 شمسي برابر14 ذيقعده 1324هجري قمري و متمم آن در مهر ماه 1286شمسي برابر با 29 شعبان 1325قمري به تصويب مجلس رسيد ، تابع اصل حاكميت قانون گرديد.[34] هر چند ديري نپاييد كه اين دستاورد عظيم ملت دستخوش انحراف گرديده و بگونه اي استبداد در جامعه حاكم گرديد . و روز به روز از حق حاكميت ملت بر سرنوشتشان كاسته شد و از قانون فقط سياهه اي بر كاغذ باقي ماند . و بر فاصله ميان مردم و حاكمان افزوده شد ، كه زمينه ساز وقوع انقلاب اسلامي گرديد.

ب : بعد از انقلاب اسلامي

با پيروزي انقلاب اسلامي در 22 بهمن 1357 هجري شمسي به رهبري حضرت امام خميني (رحمه الله عليه) در همه پرسي دهم و يازدهم فروردين ماه 1358 هجري شمسي برابر با اول و دوم جمادي الاولي سال 1399هجري قمري با رأي مثبت 2/98 درصدكساني كه حق رأي داشتند شكل حكومت كشور جمهوري اسلامي تعيين گرديد.و مجلس خبرگان ، متشكل از نمايندگان مردم ، كار تدوين قانون اساسي را بر اساس بررسي پيش نويس پيشنهادي دولت و كليه پيشنهادهايي كه از سوي گروههاي مختلف مردم رسيده بود ،در دوازده فصل و يكصدو هفتادو پنج اصل مي باشد به پايان رساند .

االبته قانون اساسي جمهوري اسلامي در سال 1368 بازنگري شده و تغييراتي در برخي اصول بوجود آمد.ودر حال حاضر مشتمل بر چهارده فصل و يكصد و هفتاد و هفت اصل مي باشد.

قانون اساسي جمهوري اسلامي با تكيه بر جهان بيني و ايدئولوژي الهي و با شناخت ابعاد وجودي انسان ، حقوقي را براي فرد برشمرده است كه توجه به آن ها مي تواند ، شناخت و بصيرت انسان را براي ايجاد ارتباط درست و منطقي با دولت و همچنين در ارتباط با افراد ديگر اجتماع ، افزايش دهد و موجب سلامت و اعتدال جامعه گردد.كه در اينجا به برخي از آن ها مي پردازيم:

v تساوي حقوق

مطابق اصل 19 قانون اساسي «مردم ايران از هر قوم و قبيله اي كه باشند از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ ، نژاد، زبان و مانند اينها سبب امتياز نخواهد بود.
در اصل 20نيز آمده است:«همه ي افراد ملت اعم از زن و مرد يكسان در حمايت قانون قرار دارند و از همه ي حقوق انساني، سياسي ، اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي با رعايت موازين اسلام برخوردارند.»

v حقوق زن

«دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعايت موازين اسلامي تضمين نمايد وامور زير را انجام دهد:

1. ايجاد زمينه هاي مساعد براي رشد شخصيت زن واحياي حقوق مادي و معنوي او.

2. حمايت مادران ،بالخصوص در دوران بارداري و حضانت فرزند،و حمايت از كودكان بي سرپرست.

3.ايجاد دادگاه صالح براي حفظ كيان وبقاي خانواده.

4. ايجاد بيمه ي خاص بيوگان و زنان سالخورده و بي سرپرست.

5.اعطاي قيمومت فرزندان به مادران شايسته در جهت غبطه ي آنها در صورت نبودن ولي شرعي.» (اصل 21)

v مصونيت جان، مال و حيثيت

در اصل 22 آمده است: «حيثيّت ، جان ، مال ، حقوق ، مسكن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردي كه قانون تجويز مي كند.»

v آزادي عقيده

مطابق اصل 23 قانون اساسي: « تفتيش عقايد ممنوع است و هيچكس را نمي توان به صرف داشتن عقيده اي مورد تعرّض و موأخذه قرار داد.»
در اصل 24 آمده است: «نشريات و مطبوعات در بيان مطالب آزادند مگر آنكه مخلّ به مباني اسلام يا حقوق عمومي باشند. تفصيل آن را قانون معيّن مي كند.»

v آزادي احزاب

در اصل 26 مقرر شده است : «احزاب ، جمعيت ها . انجمن هاي سياسي و صنفي و انجمن هاي اسلامي يا اقليت هاي ديني شناخته شده آزادند ، مشروط به اينكه اصول استقلال ، آزادي ، وحدت ملّي ، موازين اسلامي و اساس جمهوري اسلامي را نقض نكنند. هيچ كس را نمي توان از شركت در آن منع كرد يا به شركت در يكي از آنها مجبور ساخت.»

v آزادي در انتخاب شغل

«هركس حق دارد ، شغلي را كه بدان مايل است و مخالف اسلام و مصالح عمومي و حقوق ديگران نيست برگزيند. دولت موظف است با رعايت نياز جامعه به مشاغل گوناگون ، براي همه ي افراد امكان اشتغال به كار و شرايط مساوي را براي احراز مشاغل ايجاد نمايد.»

v تأمين اجتماعي

بر طبق اصل 29 قانون اساسي: «برخورداري از تأمين اجتماعي از نظر بازنشستگي ، بيكاري ، پيري ، از كار افتادگي ، بي سرپرستي ، در راه ماندگي ، حوادث و سوانح ، نياز به خدمات بهداشتي و درماني و مراقبت هاي پزشكي به صورت بيمه و غيره حقي است همگاني .

دولت مكلّف است طبق قوانين از محل درآمدهاي عمومي و درآمدهاي حاصل از مشاركت مردم ، خدمات و حمايت هاي مالي فوق را براي يك يك افراد كشور تأمين كند.»

v آموزش و پرورش رايگان

مطابق اصل 30 ام قانون اساسي : «دولت موظف است وسايل آموزش و پرورش رايگان را براي همه ي ملت تا پايان دوره ي متوسطه فراهم سازد و وسايل تحصيلات عالي را تا سرحد خودكفايي كشور به طور رايگان گسترش دهد.»
v مسكن

« داشتن مسكن متناسب با نياز ، حق هر فرد و خانواده ي ايراني است. دولت موظف است با رعايت اولويت براي آنها كه نيازمندترند بخصوص روستانشينان و كارگران زمينه ي اجراي اين اصل را فراهم كند.»(اصل 31)

v امنيّت

«هيچ كس را نمي توان دستگير كرد مگر به حكم و ترتيبي كه قانون معيّن مي كند. در صورت بازداشت ، موضوع اتهام بايد با ذكر دلايل بلافاصله كتباً به متهم ابلاغ و تفهيم شود و حد اكثر ظرف مدت بيست و چهار ساعت پرونده ي مقدماتي به مراجع صالحه ي قضايي ارسال و مقدمات محاكمه ، در اسرع وقت فراهم گردد. متخلف از اين اصل طبق قانون مجازات مي شود» (اصل 32)

v حقّ اقامت

« هيچ كس را نمي توان از محل اقامت خود تبعيد كرد يا از اقامت در محل مورد علاقه اش ممنوع يا به اقامت در محلي مجبور ساخت ، مگر در مواردي كه قانون مقرر مي دارد.» (اصل 33)



v حق دادخواهي

«دادخواهي حق مسلم هر فرداست و هر كس مي تواند به منظور دادخواهي به دادگاههاي صالح رجوع نمايد. همه ي افراد ملت حق دارند اين گونه دادگاهها را در دسترس داشته باشندو هيچ كس را نمي توان از دادگاهي كه بموجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع كرد.» (اصل 34)

v حق انتخاب وكيل
حق انتخاب وكيل

«در همه ي دادگاهها طرفين دعوي حق دارند براي خود وكيل انتخاب نمايند و اگر توانايي انتخاب وكيل را نداشته باشند بايد براي آنها امكانات تعيين وكيل فراهم گردد.» (اصل45)

v مجازات به موجب قانون

« حكم به مجازات و اجراء آن بايد تنها از طريق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد.»(اصل 36)

v اصل برائت

«اصل ، برائت است و هيچ كس از نظر قانون مجرم شناخته نمي شود ، مگر اين كه جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.» (اصل 37)

v ممنوعيت شكنجه

«هر گونه شكنجه براي گرفتن اقرار و يا كسب اطلاع ممنوع است . اجبار شخص به شهادت ، اقرار يا سوگند مجاز نيست و چنين شهادت و اقرار و سوگندي فاقد ارزش و اعتبار است. متخلف از اين اصل طبق قانون مجازات مي شود.» (اصل 38)

v حفظ حرمت و حيثيت اشخاص

«هتك حرمت و حيثيت كسي كه به حكم قانون دستگير ، بازداشت ، زنداني يا تبعيد شده به هر صورت كه باشد ممنوع و موجب مجازات است.» (اصل 39)

v ممنوعيت اضرار به ديگران

« هيچ كس نمي تواند اعمال حق خويش را وسيله ي اضرار به غير يا تجاوز به منافع عمومي قرار دهد.» (اصل 40)

v حق تابعيت
«تابعيت كشور ايران حق مسلم هر فرد ايراني است و دولت نمي تواند از هيچ ايراني سلب تابعيت كند ، مگر به درخواست خود او يا در صورتي كه به تابعيت كشور ديگري درآيد.» (اصل 41)

همان گونه که مشاهده گردید قانون اساسی جمهوری اسلامی با الهام گرفتن از فرهنگ غنی اسلامی به ابعاد مختلف وجودی انسان توجه نموده و حقوقی برای او در نظر گرفته که بسیار مترقی و در میان ملل اسلامی و حتی غیر اسلامی کم نظیر است .

البته ناگفته نماند که مترقی ترین قوانین اگر در مرحله ی عمل با نقصان مواجه شوند اثر و کارکرد شان را از دست داده و نخواهند توانست پاسخگوی نیازهای جامعه باشند که احساس نارضایتی می تواند از پیامد های آن باشد.

به امید روزی که فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی بطور کامل نهادمند شده و ایرانیان به فرهنگ خود بیش از پیش ببالند . واز مسلمان بودن و ایرانی بودن خود احساس غرور و افتخار کنند.

انشاءالله

اسلام به ذات خود ندارد عیبی هر عیب که هست از مسلمانی ماست

با سلام


ملاحظه شد .