روستاي يوش:

روستاي يوش، از توابع بخش بلده شهرستان نور، از شمال به منطقه كجور (نوشهر)، از جنوب به روستاي كام، از غرب به روستاي اوز و از شرق به شهر بلده محدود مي گردد. راه دسترسي به اين روستا از طريق بلده ـ پل زنگوله بوده و فاصله آن با شهرستان نور 90 كيلومتر و با شهر بلده 8 كيلومتر مي باشد.
اين روستا، در دره‏اي گسترده و زيبا استقرار يافته و گرداگرد آن را رشته کوه البرز در بر گرفته است و از شمال به کوه‏هاي سرنو، مازوبند و علي چال و از جنوب به کوه‏هاي سرخ‏بند و اشلي محدود مي‏گردد.
ارتفاع آن از سطح دريا 2 هزار و 230 متر است و تحت تأثير اقليم کوهستاني، زمستان‏هاي سرد و بهار و تابستان‏هاي معتدل و مطبوع دارد. ميزان متوسط بارندگي ساليانه آن به طور متوسط 778 ميلي‏متر گزارش شده است. رودخانه روستاي يوش (يکي از شاخه‏هاي بزرگ رودخانه هراز) در ميان روستا جريان دارد.
توپوگرافي یوش: روستاي يوش در ميان رشته كوه‌هاي البرز مركزي جاي گرفته و از چهار جهت در محاصره كوه‌ها و ارتفاعات است. بافت روستا در جهت حركت چشمه‌هاي آن گسترده شده و در حد فاصل ارتفاعات، چون نگيني خودنمايي مي‌كند. در جنوب روستاي يوش، رودخانه اوز جاري است كه عمده باغات و مزارع روستا، در پيرامون آن جاي گرفته‌اند. روستاي يوش در گذشته داراي پنج چشمه بوده كه تعدادي از آن ها به علت خشكسالي‌هاي پياپي خشك شده‌اند. چشمه‌هاي مهم روستا عبارتند از: گلِ بنِ چشمه و بند‌بن چشمه كه مردم روستا با ساخت دو حوضچه در جلوی چشمه ها، از آن ها استفاده می‌کردند.
وضعيت اقليمي: روستاي يوش، در تقسيمات جغرافيايي و اقليمي در پهنهُ مناطق سرد واقع شده است.ارتفاع زياد روستا نسبت به سطح آب هاي آزاد و محل استقرار روستا در ميان رشته كوه هاي البرز مياني، نوع ويژه اي از اقليم را براي اين روستا به ارمغان آورده است .اين اقليم به صورت مستقيم بر بافت و نوع معماري روستا تاثير گذاشته و از اصول خاصي پيروي مي كند. چرخه سالانه اقليمي منطقه؛ تركيبي است از زمستان بسيار سرد، طولاني و توأم با ريزش برف سنگين و هم چنين تابستان خنك و معتدل و به نسبت كوتاه است.
اقليم طبيعي و پوشش گياهي: يوش داراي تابستان هاي گرم و خنك و زمستان هاي بسيار سرد است. گاهي تا ارتفاع يك متر، در اين ناحيه برف مي نشيند. از يوش؛ كوه هاي سرنو، مازوبند و علي چال را در شمال و كوه هاي سرخ بند و اشلي را در جنوب مي توان ديد. پوشش گياهي منطقه عبارت است از: گون، اسپند، مورد، گلپر، خاكشير، پونه، و گزنه و انواع درخت و درختچه ها ي جنگلي، چون: اوجا، سپيدار، بيد، تبريزي، ازگيل و وليك.
پراكندگي جانوري: در محدوده روستاي يوش؛ انواع جانوران غيراهلي از قبيل :بز كوهي، خوك، پلنگ، خرس، گرگ، جوجه تيغي، خرگوش، شغال، سمور و گربه وحشي، يافت مي شوند.
تاریخچه یوش: روستاي يوش، با قدمتي هزار ساله، يکي از قديمي‏ترين روستاهاي استان مازندران است. بنابر روايتي، اين روستا بين سال‏هاي 515 تا 538 هجري قمري توسط استاندار شهر «يوش بن هزار اسب» يکي از نوادگان پادوسپانان؛ فتح و به نام خود او يوش خوانده شده است. برخي عقيده دارند که نسبت قوم يوش به انوش پسر قباد ساساني مي‏رسد. ولي يوش همان يوشيج با پسوند ايج است که نام شاعر پرآوازه و نوپرداز ايراني به آن منسوب است.
هم چنین از شواهد و قراین موجود، قدمت این روستا تا دوره ساسانیان برآورده می‌شود که آتشکده رو به ویرانی کیا داود منسوب به آن دوران است. ناصرالدین شاه قاجار نیز برای تفریح و شکار در این روستا اقامت داشته است و از این روستا بعنوان مکانی مفرح و خرم نام برده است. مردم روستاي يوش، به زبان مازندراني و با لهجه يوشي سخن مي‏گويند و مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
وجه تسميه يوش: به گفته اهالي، چند روايت از وجه تسميه يوش نقل شده است:
عده اي بر آنند كه يوشي ها از طايفه سلسله ساساني هستند . قباد دو پسر به نام انوش و كيایوش داشت كه از مادر جدا بودند. پس از فوت پدر، بين دو برادر نزاعي در گرفت و كيایوش در اين جنگ كشته شد. پس از اين توفيق انوش، خانواده‌ی برادرش را به منطقه ييلاقي مورد بحث ما تبعيد كرد و اين ناحيه به ياد كيایوش به يوش مسمي شد.
معمرين روستا؛ هم چنين نقل مي كنند كه؛ نام قديم روستا يواش بود و يوش تغيير يافته يواش است . آنان مي گويند كه نيروهاي حكومتي روستا، جلوي كساني را كه براي اولين بار وارد آبادي مي شدند را مي گرفتند و آنان را آهسته و آرام به داخل روستا هدايت مي كردند.
جمعيت، مذهب، زبان و طوايف: این روستا در دهستان شیخ فضل، قرار داشته و براساس سرشماري سال 1375، روستاي يوش 250 نفر جمعيت داشته است که در سال 1385 به حدود 400 نفر افزايش يافته است.
شغل اصلي اهالي دامداري، كشاورزي و باغداري است. ساكنان آن مسلمان و پيرو مذهب شيعه اثني عشري هستند. آنان به زبان مازندراني و لهجه محلي(يوشي) و زبان فارسي تكلم مي كنند. امروزه بيشتر افراد ميانسال و مسن، بازمانده از چهار طايفه اسفندياري، داوودي، كريمي، و جمشيدي، در روستا به سر مي برند. نسب طوايف مذكور به شرح زير است:
طايفه اسفندياري: آنان جدشان را جيل بن جاماس بن بهمن ابن اسفنديار روتين تن مي‌دانند. جيل؛ زماني فرمانرواي گيلان و مازندران و دارای دو پسر به نام دابويه و پادوسبان بود . اسفندياريها خود را از نوادگان پادوسبانان مي‌دانند. آنان حدود 800 سال در اين منطقه تا زمان يورش مغولان فرمانروايي كردند.
طايفه داوودي: اين طايفه در زمان فتحعليشاه قاجار از گرجستان به اين منطقه آمدند.
طايفه كريمي: آنان نسب شان را به كريمخان زند مي رسانند. اين طايفه از شهر شيراز به اين ناحيه كوچ كردند.
طايفه جمشيدي: مانند طايفه كريمي در زمان كريمخان زند از شيراز به اين ناحيه كوچ كردند. آنان نسب شان را به جمشيد پادشاه ايران نسبت مي دهند.
اقتصاد روستاي يوش بر پايه فعاليت‏هاي زراعي، دامداري، باغداري، صنايع دستي و پرورش زنبور عسل استوار است. زمين‏هاي زراعي روستا به صورت آبي و ديم کشت مي‏شود و آب مورد نياز آن از رودخانه و دو قنات تأمين مي‏شود.
مهم‏ترين محصولات کشاورز روستا شامل: گندم، جو، لوبيا، عدس، باقلا و سبزيجات است. فندق، گردو، آلبالو، سيب ترش، زردآلو، گيلاس و سيب گلاب، از محصولات باغي آن است. پرورش گوسفند و طيور خانگي در روستا رواج دارد. محصولات عمده آن؛ شیر، سرشیر، پنیر، کره، ماست، قره قوروت، گردو، زردآلو، گیلاس، فندق، سیب، آلو، لواشک و عسل می‌باشد.
مراكز آموزشي: يوش، در گذشته؛ داراي مكتب خانه و نيز به شهادت اهالي، حدود 50 سال پيش، داراي مدرسه ابتدایي بود. امروزه در مدرسه روستا تا مقطع راهنمائي آموزش داده مي‌شود و دانش آموزان ناگزير براي ادامه تحصيل به شهرهاي آمل و نور بروند. در سابق دانش آموزان براي ادامه تحصيل به تهران مي رفتند.
جاذبه‏هاي گردشگري طبیعی: مناظر ارتفاعات روستاي يوش، باغ‏هاي ميوه و مراتع غني اطراف آن، به همراه سرسبزي مزارع، جلوة بسيار زيبايي به روستاي يوش بخشيده است.
رودخانه يوش از شاخه‏هاي رودخانه هراز با عبور از ميان آبادي، علاوه بر ايجاد زيبايي و طراوت، آب مورد نياز مزارع روستا را تأمين مي‏کند. اطراف اين رودخانه، مکان بسيار مناسبي براي گذران اوقات فراغت روستاييان و گردشگران است.
کوه‏هاي با شکوه سرنو، علي چال و مازوبند در شمال و کوه‏هاي سرخ‏بند و اشلي در جنوب، جملگي از سلسله جبال البرز، جلوه و چشم‏انداز خاصي به روستا بخشيده‏اند. کوه سرچشمه در 2 کيلومتري شمال و کوه سرچال در يک کيلومتري جنوب شرقي روستا از ديگر جاذبه هاي طبيعي روستاي يوش است.
چشمه‌هاي بالا محله، پايين محله و چشمه سر، هر يک در محله هايي به همين نام قرار دارند و زيبايي خاصي در محلات ايجاد کرده اند.
جاذبه‌های فرهنگی: روستاي يوش، ضمن برخورداري از ويژگي هاي طبيعي منحصر به فرد، آثار تاريخي و فرهنگي بسياري را در خود جاي داده است و زادگاه مفاخر ملي است.
گنبد کيا داود: بر روي تپه اي مشرف بر گورستان بالاي يوش قرار دارد. کيا داود از فرزندان کيا جمال الدين، حاکم منطقه به سال 1050 (ه.ق) بوده است. کياجمال الدين سه پسر ديگر نيز داشته است. آرامگاه چهار برادر در چهار گوشه روستاي يوش قرارداشته است که امروزه فقط آثار آرامگاه کيا داود، در شمال غربي روستا باقي مانده است.
مقبره سيد امين و سيد جلال: قبور سيد امين و سيد جلال، دو تن از بزرگان روستا که بين مردم احترام و ارزش مذهبي دارند، در يکي از قبرستان هاي قديمي يوش، قرار دارد.
سنگ سياه رنگ: سنگ سياه رنگي به نام اسب زين، در کنار رودخانه قرار دارد، که تصوير زين و اسبي بر کنار ديواره سنگ، حجاري شده است.
خانه ميرزا مهدي خان و باغ شاه: خانه ميرزا مهدي خان و باغ شاه، از ديگر جاذبه هاي تاريخي روستا به شمار مي رود. گفته مي‌شود که ناصرالدين شاه، در يکي از سفرهاي خود، چند روزي در اين باغ زيبا اتراق کرده و با دو خواهر از اهالي يوش ازدواج کرده است که از آن تاريخ، به باغ شاه معروف شده است.
خانه نیما یوشیج: خانه نیما یوشیج، توسط پدر بزرگ ساخته شده است. این خانه از جمله آثار دوران قاجاریه به حساب می‌آید و هم چنین به لحاظ این که یکی از شعرای مشهور کشورمان در آن می‌زیسته، از ارزش فرهنگی بالایی برخوردار است.



جاذبه های معنوی
آداب و رسوم: مردم روستاي يوش، همانند ساير ايرانيان، در اعياد مذهبي، به جشن و سرور و در ايام محرم و وفات و شهادت ائمه به عزاداري مي پردازند. استقبال از عيد نوروز و اجراي مراسم نوروز خواني، چهارشنبه سوري، شب يلدا، باران خواهي، آفتاب خواهي، چاووشي خواني و تيرماه سيزده شو، در روستا رواج دارد.
پوشاک سنتي: چوپانان روستا، شامل کلاه، شلوار و کت پشمي در فصل زمستان است. زنان روستا، به ندرت از لباس محلي استفاده مي کنند، ولي رنگ هاي شاد و زيبايي در پوشش دارند.
بازی‌های محلی: دورنه بازي، تبارک، شير بارانک، شير پلنگ و بيچگو، از بازي هاي و ورزش هاي محلي رايج روستاي يوش است.
موسیقی: اجراي انواع موسيقي و آواز از ديرباز در روستاي يوش رواج داشته است. از ميان سازها و آوازهاي متداول روستا لله (ني)، اميري، طبري، طالبا و و کتولي معروف است. نواي ني چوپانان روستا نيز هماهنگ و همنوا با طبيعت، بسيار جالب توجه است.
صنایع دستی: صنايع دستي مختلف، مانند: ريسندگي و چادر شب بافي، نجاري سنتي و ساخت تنورهاي سفالي، در روستا انجام مي‏گيرد.
غذاهاي محلي: آب و هواي ييلاقي يوش موجب گرديد تا روستائيان با استفاده از انواع گياهان كوهي، به غذاهاي خود تنوع زيادي دهند. غذاهاي محلي، شامل: انواع خورش، پلو، آش، شيريني، نان، ترشي و مربا است. نام غذاها و به عنوان نمونه، طرز تهيه تعدادي از آنها به شرح زير است:
انواع خورش: فسنجان، خورش اسفناج، لَوِه كباب (نوعی كباب تابه اي)، هَلي بَرگه خورشت (خورش آلو قرمز و برگه زرد آلو)، آشِم، فلِوه اشكنه ( فلوه = شنبليله) ، كَشكال ويش، آهِه لو خورشت ( آهِه = تخم گياهي است كوهي، شبيه به گندم و جو)، ترشي او، شيش انداز، ماتِنجِن، پيشتِه واش
انواع پلو: گِروس پلا (= ارزن پلو)، مِجي پلا (عدس پلو) ، باكلِِه پلا (باقلا پلو)، كَئي پلا (= كدو پلو) (سبزي پلا)، (سبزي پلو)
انواع آش: سِر جاش (آش ترش) ، دو آش (آش دوغ)، آش رشته، نَر مه آش، شِله زرد، حليم، فرني، شير برنج
انواع شيريني: پِشت زيك، قطاب، رشته برشته، مِشكي حلوا، گوش فيل
انواع نان: كلوا نون، توتك، لَوِه دِلِه نون
انواع ترشي: بادمجان ترشي، گورسنگ ترشي ( گورسنگ = نوعي گياه كوهي)
انواع مربا: مرباي گل محمدي، مرباي زرشك، مرباي وليك، مرباي توت