به نام خدا
نهاد ستاد پشتیبانی و امور مساجد
در کشور ایران حدود 60 هزار مسجد در شهرها و روستاها وجود دارد و تقریبا به همین مقدار کمبود و کسری مسجد در کشور داریم. این آمار مربوط به سال 75 است اما باید گفت این تعداد تا سال 91 تغییر چندانی نکرده است. اگرچه نهضت مسجدسازی شروع شده اما بیشتر در حوزه بازسازی و مرمت اقداماتی انجام شده از همین رو در تعداد کل مساجد تغییر چندانی حاصل نشده است.
بالغ بر 20 نهاد و سازمان مدعی هستند در مسجد مسئولیت دارند و خودشان را در این حوزه متولی می‌دانند در حالی که قانون هیچ نهاد و سازمانی را متولی امور مساجد معرفی نکرده است. در حقیقت در مساجد متولی، ملجا یا مرکز خاصی وجود ندارد به جز در تهران که مرکز رسیدگی به امور مساجد متولی شناخته می‌شود و چند سالی هم هست که این امر در استان‌ها تسری پیدا کرده است.
در سال 1383 شورای فرهنگ عمومی کشور در نامه‌ای به شماره 1180/1/الف به تاریخ 30/8/83 با شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور مکاتبه می‌کند و این مورد را منعکس و تقاضای صدور آیین‌نامه‌ای برای ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌هایی که خود را خودمتولی می دانند، می کند
شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در تاریخ 22/10/83 در جلسه 553 خود آیین‌نامه ستاد پشتیبانی و هماهنگی امور مساجد کشور را تصویب کرد. مسئولیت اجرای آیین‌نامه پس از تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در 11/11/83 طی نامه‌ای از سوی رییس‌جمهور وقت به سازمان اوقاف و امور خیریه کشور ابلاغ شد.
آيين نامه ستاد پشتيباني و هماهنگي امور مساجد كشور مصوب جلسه 553 مورخ 22/10/83 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به شرح ذيل مي باشد:
شوراي عالي انقلاب فرهنگي در جلسه 553 مورخ 22/10/83 به پيشنهاد شوراي فرهنگ عمومي (نامه شماره 1180/1/الف مورخ 30/8/83) آيين نامه ستاد پشتيباني و هماهنگي امور مساجد كشور را به اين شرح تصويب كرد:
جايگاه مقدس و جايگاه مذهبي مسلمانان، مسجد، از لحاظ فرهنگي و اجتماعي مكاني بسيار غني و گسترده است كه مي تواند در جامعه اسلامي در ابعاد مختلف كاركردهاي متنوعي داشته باشد. پراكندگي گسترده مساجد و در نتيجه تحت تاثير قراردادن تمام اقشار جامعه، حضور نيروهاي فاضل و مومن در مساجد و سرمايه هاي اقتصادي عظيم بناها و تجهيزات مساجد گوياي عظمت سرمايه اي به نام مسجد است كه مي تواند بستر مناسب نشر معارف اسلامي و آموزه هاي فرهنگي و اجتماعي باشد. چنانچه تاريخ نيز تاثيرات مهم مساجد را در تحولات خود نشان داده است.
براي دستيابي به جايگاه ارزشمند و اعتلاي مساجد كشور، تحول در شيوه هاي حمايتي دولت از مساجد امري انكار ناپذير است؛ اين انتظار نه فقط در تعيين اعتبار و بودجه و تامين هزينه مي باشد، بلكه ضروري تر از آن، هماهنگي دستگاه هاي دولتي و نهادها در پشتيباني از مساجد است. بدين منظور و براي تحقق اين مهم ستاد "پشتيباني و هماهنگي امور مساجد" با اهداف و وظايف زير تشكيل مي گردد.
اهداف :
1- برقراري ارتباط مناسب دستگاه ها، سازمان ها، و نهادها براي پشتيباني از مساجد به منظور افزايش سطح بهره وري و كارايي مساجد در ايفاي نقش واقعي آن در راستاي گسترش و تعميق فرهنگ ديني و اعتلاي فرهنگ عمومي.
2- برنامه ريزي به منظور جذب حمايت از وزارتخانه ها، سازمان ها، و نهادهاي دولتي و غير دولتي براي افزايش مشارك در رفع مشكلات مساجد كشور.
3- هماهنگي و نظارت بر حسن اجراي وظايف دستگاه هاي ذيربط
وظايف و کارکردها:
1- تبيين نحوه همكاري و مشاركت وزارتخانه ها، سازمان ها، و نهادهاي كشور متناسب با مسئوليت قانوني آنها.
2- هماهنگ سازي فعاليت وزارتخانه ها، سازمان ها و نهادهاي كشوري و برنامه ريزي به منظور استفاده مناسب از امكانات و توانمندي آن ها در تقويت بنيه مساجد كشور.
3- ارائه پيشنهادهاي راهبردي و برنامه ريزي مناسب به منظور رفع مشكلات اساسي مساجد در مكان يابي، ساخت و ساز، توسعه و تعمير، نوسازي، بهداشت و تجهيز امكانات و فناوري هاي روز از طريق تدوين طرح ها، لوايح و آئين نامه هاي اجرايي و ارائه آن به مراجع ذيربط.
4- تلاش براي تثبيت موقعيت حقوقي مساجد، متوليان، هايت امنا، ائمه جماعات، خادمين و دست اندركاران امور مساجد.
5- تدوين راهكارهاي مناسب براي بهسازي و نگهداري مساجد.
6- تدوين روش هاي جذب امكانات و تسهيلات از وزارتخانه، سازمان ها و نهادها به منظور پشتيباني از مساجد و پاسخگوئي به نيازهاي موجود.
اعضاء :
اعضاي اين ستاد نماينده تام الاختيار وزارتخانه ها و سازمان هاي ذيل خواهند بود كه به پيشنهاد رييس دستگاه و با حكم رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي براي مدت چهار سال منصوب خواهند شد:
وزارت كشور
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
وزارت مسكن و شهر سازي
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
سازمان تبليغات اسلامي
سازمان اوقاف و امور خيريه
سازمان صداو سيما
سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري
مركز رسيدگي به امور مساجد
شوراي سياستگذاري ائمه جمعه
ستاد احياء امر به معروف و نهي از منكر
نيروي مقاومت بسيج
سه نفر از ائمه جماعات صاحب نظر در مسائل فرهنگي به پيشنهاد سازمان تبليغات اسلامي
شهرداری تهران
تبصره1: رييس ستاد به پيشنهاد شوراي فرهنگ عمومي از ميان اعضا و براي مدت 2 سال و يا حكم رييس شوراي عالي انقلاب فرهنگي منصوب مي گردد.
تبصره2: دبير ستاد، رييس سازمان اوقاف و امور خيريه مي باشد و دبيرخانه در آن سازمان مستقر خواهد بود.
ماده 4- رييس دبيرخانه ستاد توسط دبير ستاد انتخاب مي شود و با توجه به شرح وظايف مربوط نسبت به پيشبرد امور دبيرخانه اي ستاد اقدام خواهند كرد.
ماده 5- گروه منتخب ستاد شيوه نامه اجرايي را تهيه خواهد كرد و سپس اين شيوه نامه به تصويب ستاد خواهد رسيد.
ماده 6- ستاد موظف است گزارش فعاليت ها را هر ساله به شوراي عالي انقلاب فرهنگي ارائه كند.
اين آيين نامه در شش ماده و در دو تبصره در جلسه 553 مورخ 22/10/83 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد.
1- مصوبات جلسات ستاد
ستاد پشتيباني و هماهنگي امور مساجد كشور برابر آيين نامه مصوب مورخ 22/10/83 شوراي عالي انقلاب فرهنگي داراي 16 عضو مي باشد كه بر اساس احكام صادره از سوي رييس محترم شوراي عالي انقلاب فرهنگي به عضويت ستاد منصوب مي شوند.
به منظور حسن اداره جلسات و تنظيم برنامه ها و انجام وظايف محوله، ستاد شيوه نامه اجرايي مربوط به جلسات را به شرح ذيل تعيين مي نمايد:
ماده 1- اداره جلسات ستاد بر عهده وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي مي باشد.
تبصره: در صورت عدم حضور رييس، دبير ستاد مسئوليت اداره جلسات را بر عهده خواهد داشت.
ماده 2- جلسات ستاد با حضور حداقل 2/3 اعضا رسميت يافته و اعتبار مصوبات ستاد با اكثريت حاضر در جلسه خواهد بود.
ماده 3- دبير ستاد مي تواند در موارد ضروري، فرد يا افرادي را برحسب مورد با هماهنگي رييس و بدون داشتن حق راي به جلسات دعوت نمايد.
ماده 4- جلسات ستاد هر يك ماه يكبار تشكيل خواهد شد.
تبصره 1: جلسات فوق العاده بنا به دعوت رييس و دبير ستاد و يا به تقاضاي پنج نفر از اعضاء تشكيل خواهد شد.
ماده5- نحوه تعيين دستور جلسات به شرح ذيل است:
1-5- موضوعات قابل طرح به وسيله هر يك از اعضاء كتبا به دبيرخانه ستاد پيشنهاد مي گردد.
2-5- دبيرخانه موظف است فهرست موضوعات پيشنهادي را به رويت رياست ستاد و بعداز كسب نظر كارشناسي موضوع در ستاد مطرح و ستاد مي تواند در راستاي عمل به وظايف مربوطه تشكيل به كارگروه تخصصي نمايد.
3-5- كارگروه بايد موضوعات منتخب را بعد از مطالعه به ترتيب طبقه بندي نموده و آن را براي ارائه در جلسات ستاد آماده سازد.
4-5- مواردي كه قرار است در دستور جلسات مورد بحث قرار بگيرند بايد حداقل يك هفته قبل از تشكيل جلسه همراه با تعيين تاريخ جلسه به وسيله دبيرخانه براي كليه اعضاء ارسال گردد.
تبصره2: اكثريت اعضاي ستاد در صورت نياز مي توانند موضوعي را براي قرار گرفتن در دستور كار مشخص و به دبيرخانه اعلام نمايند و در اين صورت دبيرخانه موظف است خارج از اولويت هاي تعيين شده در دستور جلسه قرار دهد.
ماده6- طرح مجدد هر موضوع يا مصوبه در صورت پيشنهاد اكثريت اعضاء ستاد و موافقت رييس يا دبير ستاد ممكن خواهد بود.
ماده7- اعضاء موظفند در كليه جلسات ستاد شخصا شركت نمايند و درصورت عدم امكان حضور لازم است مراتب را حداقل سه روز قبل از تاريخ جلسه به اطلاع دبيرخانه برسانند.
ماده8- دبيرخانه موظف است صورت جلسات مربوطه براي كليه اعضاء ستاد و روساي دستگاه هاي مربوطه ارسال نمايد.
تبصره3: دبيرخانه مي تواند براي انجام وظايف خود از وجود يك يا دو منشي در جلسات ستاد استفاده نمايند.
ماده9- دبيرخانه موظف است مصوبات را از طريق دستگاه هاي عضو پيگيري نموده و در صورت عدم اجرا، موضوع را به ستاد منعكس نموده و بعد از اتخاذ تصميمات در جلسات ستاد، نتيجه به دستگاه هاي مروبطه اعلام گردد.
شرح تعدادی از مصوبات ستاد پشتیبانی امور مساجد:
ماده10- دبير موظف است مصوباتي را كه انتشار آن ها به نظر ستاد براي عموم لازم است، از طريق رسانه هاي عموم
1- مقرر شد تقويم ساليانه برنامه هاي فرهنگي، مذهبي و مناسبت ها در مساجد بر اساس ايام كل سال (365 روز) تنظيم و تدوين گردد.(جلسه هفدهم 1/5/86)
2- مقرر شد تنظيم و تدوين تقويم كامل برنامه هاي مساجد كشور توسط حجت الاسلام و المسلمين جناب آقاي اسماعيل حسيني سرپرست محترم كارگروه فرهنگي با همكاري كانون فرهنگي، هنري مساجد، سازمان تبليغات اسلامي و حجت الاسلام و المسلمين جناب آقاي قرباني محلاتي عضو محترم ستاد به عمل آيد.(جلسه هفدهم 1/5/86)
3- در تنظيم تقويم برنامه هاي ساليانه مساجد بايد نوع، مناسبت ها و نحوه اجراي برنامه به صورت محلي، شهرستاني، استاني، كشوري، مراكز آموزشي و تفريحي مد نظر قرار گيرد و به صورت پيوست هاي كامل و واضح به دبيرخانه ستاد ارائه گردد.(جلسه هفدهم 1/5/86)
4- مقرر شد سازمان هاي اوقاف و امور خيريه، تبليغات اسلامي و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هر كدام دو نفر كارشناس جهت كمك به كارگروه فرهنگي و امور فرهنگي معرفي نمايند.(جلسه مورخ 15/5/86)
5- كليات طرح اوقات فراغت به شرح ذيل به تصويب رسيده است
جلسه هفدهم 15/5/86)
" به منظور هماهنگي، اجراي طرح هاي اوقات فراغت در مساجد، ستاد هماهنگي طرح اوقات فراغت در مساجد تشكيل مي شود "
6- اعضاء ستاد هماهنگي طرح اوقات توسط اعضاء ستاد پشتيباني و هماهنگي امور مساجد به شرح ذيل انتخاب شدند.(جلسه هفدهم 15/5/86)
1-وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي2-سازمان تبليغات اسلامي3-سازمان صداو سيما4-مركز رسيدگي به امور مساجد (فقط در استان تهران)5-سازمان اوقاف و امور خيريه6-شهرداري تهران (فقط در تهران)
7- مقرر شد براي ستاد طرح اوقات فراغت در مساجد، دبيرخانه مركزي و كميته نظارت بر عملكرد دستگاه هاي عضو تشكيل گردد.(جلسه هجدهم 15/5/86)
8- مقرر شد دستور العمل ستاد اوقات فراغت توسط جناب آقاي حجت الاسلام و المسلمين حسيني اصلاح و تكميل و تدوين گردد و به دبيرخانه ستاد پشتيباني ارائه گردد.(جلسه هجدهم15/5/86)
9- مقرر شد دستگاه هاي عضو ستاد نظرات خود را در رابطه با فرم شناسنامه مساجد تا پايان شهريور ماه به دبيرخانه ستاد ارسال كند.(جلسه نوزدهم 26/6/86)
10- مقرر شد تا پايان سال 1386 تعداد 000/000/2 جلد قرآن مجيد توسط سارمان اوقاف و امور خيريه چاپ و به طور رايگان در اختبار مساجد كشور قرار بگيرد.(جلسه نوزدهم 26/6/86)
11- جناب آقاي صفارهرندي وزير محترم فرهنگ و ارشاد اسلامي قول مساعد دادند تا كمبود كتب مفاتيح الجنان، تفسير قرآن كريم و قرآن مساجد را بر طرف نمايند.(جلسه نوزدهم 26/6/86)
12- مقرر شد جلسه اي به رياست جناب آقاي حجت الاسلام و المسلمين آقاي سليماني بين نمايندگان دستگاه هاي نيروي مقاومت بسيج، سازمات تبليغات اسلامي و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در رابطه با طرح قرآن درخانه برگزار شود.(جلسه نوزدهم 26/6/86)
13- قسمتي از طرح قرآني مساجد مورد استماع و بررسي قرار گرفت و عنوان هاي تلاوت نور، تفسير آيات نور، و سلام مسجد به تصويب رسيد.(جلسه نوزدهم 26/6/86)
14- مقرر شد دستگاه هاي ذيربط به منظور ضرورت اطلاع رساني به ائمه محترم جمعه و جماعات سراسر كشور جهت آگاهي و تنوير افكار عمومي در مواجهه با حركت هاي انحرافي و خرافي اقدام لازم را به عمل آوردند.(جلسه بيستم 16/7/86)
15- مقرر شد حجت الاسلام و المسلمين آقاي حسيني با هماهنگي مركز رسيدگي به امور مساجد در رابطه با آمادگي مساجد در پنج وقت اقامه نماز طرحي را تهيه و به ستاد ارائه نمايند.(جلسه بيستم 16/7/86)
16- مقرر شد توسط دبيرخانه ستاد نسبت به اخذ مصوبه استانداري تهران درخصوص دستگاه هاي ذيصلاح در صدور مجوز ساخت و ساز مساجد شهر تهران پيگيري لازم به عمل آيد.(جلسه بيستم 16/7/86)
17- قسمتي از طرح قرآني مساجد با عنوان "شكوفه هاي بهشت" مورد استماع و بررسي قرار گرفت و با اصل طرح موافقت وليكن مقرر شد ساز و كار پشتيباني طرح با هماهنگي مجموعه هايي همچون مركز امور مساجد، سازمان تبليغات اسلامي، نيروي مقاومت بسيج و آموزش و پرورش پيش بيني و در جلسه آينده ارائه شود.(جلسه بيستم 16/7/86)
18- مقرر شد با فرم شناسنامه مساجد به استثناي هفت دستگاه عضو ستاد كه تاكنون نظرات خود را رائه نموده اند، ساير دستگاه ها نيز نقطه نظرات خود را به دبيرخانه ستاد ارسال نمايند.(جلسه بيست و يكم 30/7/86)
19- در رابطه با برگزاري نمايشگاه علوم قرآني مساجد، مقرر شد ساز و كار و بستر لازم به منظور مشاركت و ورود بخش دولتي به اين حوزه به لحاظ تامين اعتبار مورد نياز آن فراهم شود. (جلسه بيست و يكم 30/7/86)
20- مقرر شد فضاي مساجد كشور به گونه اي مهیا شود كه برنامه هاي مذهبي و قرآني آن ها در تمام ايام سال انجام شود و تنها به ماه مبارك رمضان و يا مناسبت هاي خاص و اعياد اسلامي اكتفا نگردد، همچنين مقرر گرديد موضوع كتابخانه ها نيز از نمايشگاه تفكيك نگردد.(جلسه بيست و يكم30/7/86)
21- مقرر شد طرح هاي خادمان قرآن در مساجد و جشنواره مساجد قرآني در يك طرح واحد تحت عنوان"مسجد محوري با رويكرد زندگي قرآني" تجميع و ادغام گردند.(جلسه بيست و دوم 22/8/86)
22- مقرر شد به منظور عملياتي نمودن طرح فوق ستادي با مسئوليت و محوريت كانون هاي فرهنگي هنري مساجد و مشاركت دستگاه هاي ذيربط شامل: سازمان تبليغات اسلامي، سازمان اوقاف و امور خيريه، نيروي مقاومت بسيج، مركز رسيدگي به امور مساجد، سازمان صدا و سيما و سازمان ميراث فرهنگي، صنایع دستي و گردشگري تشكيل گردد. (جلسه بيست و دوم 28/8/86)
تحقیق گروهی: مصطفی کولیوند ،مجید محمدی ،محمود صالحی،قاسم صفاری.
دانشگاه جامع علمی کاربردی
