برگشت ارسال مقاله صفحه اصلی



فرهنگ اقتصادي عبارت از ارزش ها، نگرش ها، عقلانيت ها و رفتارهاي متعدد انسانها در برآوردن نيازهاي اساسي و حياتي شان است.

اين فرهنگ معطوف به تامين رفاه جامعه و منش هاي انطباق پذيري و رتباط با محيط فيزيكي پيرامون است. از اين حيث اقتصاد و رفاه كه غالباً با نيازهاي زيستي و فردي شناخته مي شود، تحت تاثير تركيب خاصي از عقلانيت هاي استراتژيك يا فني (سود آوري و توليد) سياسي (منافع طلبي و حفظ منزل موجود) و اخلاقي (ارزش گرايي و مطلوب خواهي) تامين مي شود. از اين منظر، هدف اقتصاد ديگر تنها كسب سود و افزايش منفعت فردي و گروهي كنشگران درگير در صحنه اقتصادي نيست، بلكه اهداف والاتر ديگري نظير اخلاقي و انساني كردن روابط اقتصادي و حاكميت فرهنگ و اخلاق در استخدام محيط براي رفع نيازهاي فردي را نيز در بر مي گيرد. بر اساس سطوح فرهنگ توسعه، فرهنگ اقتصادي نيز در سه سطح بينش، منش و كنش قابل طرح و بررسي است:

بينش اقتصادي: بينش اقتصادي به معناي شناخت، آگاهي و باورهاي حاكم بر تلقيات انسان ازاقتصاد و نقش آن در زندگي موجود بشري است. اينكه افراد تا چه حد معتقد و آگاهند كه فعاليتهاي اقتصادي آنها مي بايد مبتني بر ارزشهاي انساني باشد و امور اقتصادي را تنها محدود به جستجوي نفع شخصي بدون توجه به محيط و ديگران قلمداد نكنند، جملگي بينش حاكم بر روابط اقتصادي را نشان مي دهد. اين سطح، صرفاً جهان بيني شناخت و آگاهي نسبت به موارد فوق را جداي از گرايش و عمل اقتصادي در بر مي گيرد.

منش اقتصادي: منظور از منش مادي و اقتصادي، تعهد به رفتار اقتصادي انساني در جامعهاست، به عبارت ديگر آمادگي و روحيه لازم جهت انجام فعاليتهاي اقتصادي است. افرادي كه داراي منش اقتصادي توسعه گرا و انساني مي باشند، آمادگي دارند كه در جهت تغيير وضعيت مادي خود و هدايت آن به سمت وضعيتي مطلوب تر و انساني تر گام برداند.

كنش اقتصادي: بكارگيري عملي عقلانيت ها در تصميم گيري هاي اقتصادي است. منظور از كنش و عمل اقتصادي همان رفتارها و اعمال عيني و واقعي افراد در امر تامين و رفاه مادي خود استو در اين سطح آنچه عملاً‌در جهت رفع نيازهاي زيستي و مادي انجام مي شود مورد بررسي و توجه واقع مي شود، هر عمل و كنشي در اين سطح موجب تغيير در وضعيت افراد و نيز جامعه به طور كلي مي شود. اگر اين كنش ها مبتني بر نوعي عقلانيت فني (كسب سود) و سياسي (منافع گرا) باشد، بي نظمي و اختلالات و مهمتر از همه نابرابري ها در وضعيت اقتصادي به وجود خواهد آمد. در يك فرهنگ اقتصادي مطلوب، غالباً بين اين سه سطح نوعي ارتباط وجود دارد. يعني يك كنش و عمل اقتصادي مطلوب برخاسته از بينش افراد و آمادگي آنها براي تحقق بخشي به اين هدف است. در سطح مختلف فرهنگ اقتصادي آنچه اساسي محبوس مي شود منطق سرمايه سالاري و سودآوري نيست بلكه آنچه اساسي در نظر گرفته مي شود توجه به ابعاد انساني و ارزش ها و اخلاقيات حاكم بر فعاليت ها و ارتباط با طبيعت است به گونه اي كه نوعي توسعه پايدار را به ارمغان آورد.

با توجه به مباحث فوق و بررسي سطوح سه گانه فرهنگ اقتصادي، اهم برنامه هاي مورد توجه و اولويتهاي موجود در مهندسي فرهنگي نظام اقتصادي را مي توان در موارد ذيل برشمرد:

ـ ارزيابي و ارتقاي سطح فرهنگ مصرف در جامعه با تاكيد بر: برخورداري از الگوي مصرف سالم و بهينه ـ دوري از اسراف و تبذير ـ دوري از تجمل گرايي و چشم و هم چشمي ـ اعتقاد به فرهنگ قناعت، صرفه جويي و پس انداز ـ توجه به فرهنگ صرفه جويي در مصرف كالاها و امكانات عمومي و دولتي ـ اولويت بخشي به مصرف كالاهاي ضروري و دوري از مصرف كاذب و تظاهري ـ فرهنگ مصرف بهينه انرژي (نفت و گاز و …)

ـ ارزيابي و ارتقاي سطح فرهنگ كار در جامعه: آشنايي با قوانين و مقررات مربوط به كار ـ فرهنگ سخت كوشي و فعاليت ـ برخورداري از اخلاق كار گروهي ـ وجدان كار ـ تاكيد بر خلاقيت در كار ـ انضباط و مسووليت پذيري در استفاده از ابزار و وسايل محيط كار ـ فرهنگ تلقي از كار به مثابه وظيفه اجتماعي و انساني ـ فرهنگ ارتباط سالم با همكاران در محيط كار ـ تلقي از كار به مثابه عامل رفاه اجتماعي و رشد شخصيت اجتماعي ـ رقابت سالم در محيط كار ـ اهتمام به بهداشت كار ـ فرهنگ نظم و وقت شناسي در ورود و خروج از محل كار ـ عملكرد بر اساس موازين قانوني و اخلاقي.

ـ ارزيابي و ارتقاي سطح فرهنگ انطباق پذيري با محيط و طبيعت در جامعه با تاكيد بر: فرهنگ حفظ محيط زيست فرهنگ استفاده بهينه از منابع طبيعي عام المنفعه مانند جنگلها، مراتع و … مشاركت وهمكاري با نهادهاي حافظ محيط زيست ـ فرهنگ جلوگيري از آلودگي هاي متعدد در محيط زندگي ـ توجه به محيط به عنوان منبع رفع نيازهاي بشري ـ فرهنگ استفاده بهينه از كالاها و انرژي غير قابل تجديد در زندگي ـ فرهنگ احترام به طبيعت و ارتباط با آن ـ فرهنگ حفظ و اهتمام به آثار تاريخي به جاي مانده از دوران گذشته.

ـ ارزيابي و ارتقاي سطح فرهنگ مشاركت اقتصادي عمومي در جامعه: ـ مشاركت با دولت (خريد اوراق قرضه) ـ فرهنگ پس انداز ـ توجه به امور تعاوني و همياري در فعاليتهاي اقتصادي ـ توجه به سطح كارآفريني اقتصادي (كارگرداني اقتصادي) در ميان مردم و اعتقاد به آن ـ استفاده بهينه از كالاهاي عمومي و خدمات ضروري و عام المنفعه مانند آب، برق، تلفن، گاز، نفت (انضباط اقتصادي) ـ مشاركت در امور اقتصادي بيشتر تولدي و كمتر خدماتي ـ فرهنگ و اهتمام به پرداخت ماليت ها و عوارض قانوني (فرهنگ مالياتي) ـ فرهنگ سرمايه گذاري در امور عام المنفعه و جمعي ـ احترام و توجه به همياريهاي سنتي و بومي در فرهنگ ايراني.

ـ ارزيابي و ارتقاي سطح فرهنگ توليد و بهره وري در جامعه با تاكيد بر: فرهنگ احياي منابع متروك و بلا استفاده اعم از زمين، معدن و … اعتقاد به توليد ثروت جهت رشد اقتصادي جامعه ـ تعديل سود شخصي در كنار نفع جمعي ـ دوري از ربا خواري و اعتقاد به تعديل بهره ـ اعتقاد به مالكيت ـ اعتقاد به تعديل ثروت.

ـ ارزيابي و ارتقاي سطح فرهنگ اشتغال و فعاليت اقتصادي در ميان مردم با تاكيد بر: باور به معاش سالم و آبرومند ـ دوري از مشاغل كاذب ـ اهتمام به كار آفريني حرفه اي ـ دوري از احتكار شغل (چند شغله بودن) ـ سطح رضايت از شغل ـ اعتقاد به تخصص گرايي در مشاغل و جايگاهها ـ اعتقاد به آزادي در انتخاب شغل.

ـ ارزيابي و ارتقاي سطح فرهنگ توزيع كالاها و خدمات در جامعه: مبارزه با احتكار (كالا، مسكن و …) مبارزه با رانت خواري، مبارزه با اخلاق واسطه گري ـ مبارزه با گرانفروشي ـ انصاف در فروش محصولات ـ مشاركت در نظارت بر قيمتها ـ اخلاق تبليغات سالم و غير كاذب در حوزه نامگذاري كالاها و توزيع ـ اخلاق مبادله و انصاف در معاملات.