عزاداری زنان عرب
عزاداری زنان عرب نیز تعاریف مخصوص خود را دارد که بدان "لطم” می‌گویند. لطم در لغتنامه دهخدا به معانی طپانچه زدن، بر رخسار و اندام زدن، سیلی زدن، پنجه بر روی زدن آمده است.
مراسم لطم‏ تنها مختص دهه‏‌ی عاشورا و عزاداری‌های مذهبی نیست و اعراب در سوگواری و عزاداری‏‌های غیرمذهبی و عمومی نیز مراسم لطم را اجرا می‌کنند و تنها تفاوت آن، در مضمون و نوحه و مرثیه‌ایست که خوانده می‌شود.

این مراسم مخصوص زنان عرب است‏ که بیشترین جمعیت عرب‏نشین کشور ما در جنوب‏غربی(خوزستان)را تشیکل‏ می‏دهد.در ضمن زنان عرب کربلایی‏ مقیم پایتخت-لطم‏زنی را با اندکی تفاوت‏ برگزار می‏کنند.
با توجه به اینکه این آئین ریشه در تاریخ مذهب کشور ما نیز دارد.از لحاظ پیشینه تاریخ مذهبی لطم زدن همپای‏ تعزیه است.آن زمان که تعزیه ارج و قربی‏ داشت و از طرف دولت حمایت می‏شد زنان‏ نیز با انجام مراسم تعزیه‏خوانی و لطم‏زنی‏ خود را در ماتم بزرگ‏مردان تاریخ عاشورا سهیم می‏دانستند و به اجرا این مراسم‏ می‏پرداختند.لطم در لغتنامه دهخدا به این معانی آمده است:طپانچه زدن،بر رخسار و اندام زدن،سیلی زدن،پنجه بر روی زدن، در فرهنگ جامع عربی به فارسی‏ احمد سیاح به معنی لطمه زدن،طپانچه‏ زدن به یکدیگر،در فرهنگ لغت معین نیز به‏ همین معنی آمده است.در هیچ‏کدام از فرهنگ‏های لغات فوق الذکر از اینکه لطم‏ یک آیین باشد مطلبی عنوان نشده است. این آیین باشد مطلبی عنوان نشدهاست. این آیین ریشه در فرهنگ اعراب دارد ولی‏ متأسفانه در کتاب‏های مربوط به تاریخ‏ تمدن‏های مرتبط به فرهنگ اعراب‏ (جرجی زیدان،گوستاو لوبون،عز الدین؟) هیچ مطلبی در این‏باره نشده است؛ تا بدین‏وسیله هویت اصلی این مراسم‏ مشخص شود و معلوم گردد که این رسم‏ اجتماعی متعلق به کدامیک از اعراب آسیایی یا آفریقایی است.به احتمال این‏ مراسم ریشه در آیین سوگواری زنان عرب‏ باستان داشته است،که در به خاکسپاری‏ مردگانشان انجام می‏دادند دلیل مستند اینکه‏ لطم‏زنی تنها مختص دهه‏ی عاشورا نیست و ما شاهد اجرای این آئین سوگواری در عزاداری‏های غیر مذهبی و عمومی نیز هستیم،وجه مشترک این آیین در دهه‏ی‏ عاشورا با دیگر گونه‏های عزاداری از لحاظ شکل و فرم و وجه تمایز آنها در مضمون‏ است.در ماتم عاشورا تأکید بر واقعه کربلاست‏ و همچنین نوحه و مرثیه برای شهدای عاشورا خوانده می‏شود،توضیح اینکه در وفات و شهادت ائمه معصومین(ایام فاطمیه،شهادت، وفات رسول اکرم(ص)و...)مراسم‏ لطم‏زنی انجام می‏گیرد.ولی در عزای‏ (به تصویر صفحه مراجعه شود(عمومی لطم‏زنی با یک عنوان و ساده‏تر برگزار می‏گردد که مربوط به متوفی است.
نوحه‏ها و مصیبت‏هایی که در دهه‏ی‏ عاشورا در مراسم لطم‏زنی خوانده می‏شود بدین قرار است:
شب اول و دوم،ورود حضرت امام‏ حسین(ع)به کربلا.شب سوم،روضه حر. شب چهارم،حضرت فاطمه صغری که به‏ دلیل بیماری نتوانست به کربلا برود و در مدینه ماند.شب پنجم مسلم بن عقیل که‏ یکی از یاران امام حسین(ع)بود.شب‏ ششم،اولاد مسلم.شب هفتم،حضرت‏ عباس.شب هشتم،حضرت قاسم.شب‏ نهم،علی اکبر و علی اصغر.شب دهم، مخصوص آقا ابا عبد الله حسین شهید تاریخ.
اجرای این مراسم به این شکل است‏ که ابتدا مجلس با صلوات برای سلامتی‏ همه شرکت‏کنندگان،شهدا،مسلمین، جوانان،بانی مجلس و ائمه معصومین‏ شروع می‏شود.
سپس ملایه‏1شروع به نوحه‏خوانی‏ می‏کند.شرکت‏کنندگان همه نشسته‏اند و مصرعی از نوحه را تکرار می‏کنند و بلافاصله صوت احا احا احا که یک صوت‏ سوگواری است مثل واویلا با ریتمی جدا از ریتم نوحه می‏خوانند و بر سینه می‏کوبند. در ضمن خواندن نوحه‏ها و مصیبت‏ها ملایه با دست زدن و یا بر کتاب زدن ریتم‏ و آهنگ جمیعت را کنترل می‏کند.اگر جمعیت زیاد باشد ریتم را چند نفری کنترل‏ می‏کند ولی اگر کم باشد یک نفر یا دو نفر ریتم را کنترل می‏کند.سپس طبق ترتیب‏ شب‏های محرم مصیبت خوانده می‏شود. آنگاه پس از مصیبت احادیثی از ائمه و رسول اکرم ذکر می‏شود.
بعد از ذکر احادیث جمعیت به پا می‏خیزد و برای مراسم لطم‏زنی آماده‏ می‏گردد.ملایه شروع به خوانده نوحه که‏ متفاوت با نوحه‏ی قبلی است می‏کند و حاضرین دوبه‏دو روبه‏روی هم می‏ایستند و هنگام لطم بر پیشانی و سر یک بار به‏ طرف راست و یک بار به چپ برمی‏گردند.
معمولا آنهایی که لطم می‏کنند با صوت جواب می‏دهند و سایر شرکت‏کنندگان‏ بیتی از نوحه را تکرار می‏کنند.این مرحله‏ از مراسم لطم‏زنی را«فزاعیه»(حد وسط کند و تند)،از لحاظ ریتم و اجرا می‏گویند.
قابل ذکر است اصطلاحاتی که برای‏ مراحل لطم‏زنی به کار می‏رود در رابطه با ریتم اجرایی و موسیقایی مراسم است.
2 نکته دیگر این‏که مرحله«فزاعیه»را بیشتر زنان مسن و پیران و بزرگان انجام‏ می‏دهند.زیرا این مرحله درجا و ایستاده‏ انجام می‏گیرد و نیاز به فعالیت زیاد ندارد. پوشش در این بخش از مراسم اختیاری‏ است.
در«مربعه»گاهی جابه‏جایی افراد صورت می‏گیرد.افرادی که خسته شده‏اند از مراسم خارج می‏شوند و عده‏ای دیگر جای آنها را می‏گیرند.البته در هرمرحله‏ می‏توان وارد مراسم شد البته در هرمرحله‏ می‏توان وارد مراسم شد ولی اکثرا این‏ مرحله را انتخاب می‏کنند،به دلیل اینکه‏ دایره از حرکت ایستاده و تعویض به راحتی‏ انجام می‏پذیرد.در مربعه دو نفر با فاصله و رودررو وارد دایره می‏شوندو بر پیشانی‏ لطم‏زنی می‏کنند.دوبار به طرف راست و یکبار به طرف چپ می‏روند و در برگشت‏ هم از طرف چپ عکس جهت جاها را عوض می‏کنند.ریتم اجرایی و موسیقایی‏ این مرحله ریتمی تند است.
هوسه(شور زیاد)آخرین مرحله از مراسم لطم‏زنی است.این مرحله طبق‏ گفته‏های ملایه بر اساس توانایی جمع‏ انجام می‏گیرد.یعنی اگر جمع شور و عشق‏ داشتند ادامه می‏دهند و گرنه در همان‏ مرحله مربعه به انتها می‏رسد.در یکی از مراحل لطم‏زنی زنان‏ سوگوار الزاما بدون پوشش سر هستند و حرکت موی سر اصلی‏ترین عنصر ان‏ مرحله است.مراسم لطم بدین‌گونه است که همه‌ی زنان حاضر در مجلس بلند می‌شوند و به صورت دایره‌وار کنار هم می‌ایستند، به این کار "اثگیله” می‌گویند، اگر مجلس غیرعمومی و زنانه باشد همگی روسری و حجاب خود را در می‌آورند، "ملا” که همان مداح مجلس است شروع به نوحه‌خوانی می‌کند و زنان به سمت راست خود شروع به حرکت می‌کنند و با برداشتن یک قدم سر و نیم تنه خود را به سمت پائین دایره می‌آورند و خم می‌شوند و موهایشان به سمت پائین پریشان می‌شود و سپس سر و نیم تنه به بالا می‌رود و قدم دیگری به سمت راست برداشته می‌شود؛ به این پریشان شدن موها "فلحه” می‌گویند.
هنگام خم شدن به سمت پائین انگشتان هر دو دست را در حرکاتی پشت‌سرهم و مکرر به پیشانی می‌زنند که به این حرکت "جوله” می‌گویند، گاهی اوقات هنگام لطم بر پیشانی، بدن یک بار به‏ طرف راست و یک بار به چپ برمی‏‌گردند.
زنان مسن و آنهایی که توانایی چرخیدن و اجرا کردن مراسم نفحی را ندارند، در بیرون از دایره می‌ایستند و مراسم "جوله” و سینه‌زنی را انجام می‌دهند.
بعضی از زنان برای این مراسم لباس خاصی می پوشند که شبیه یک عبای گیپورمانند است و به آن "هاشم‌ی” می‌گویند.

نوع خواندن اشعار عربی ملا، مانند مداحان ایرانی سبک و ریتم‌های خاصی دارد،مثل هوسه و فزاعیه؛ گاهی اوقات ملا چند بیت را تکرار می‌کند و زنان نیز با صوت آحا، آحا که معادل همان واویلا فارسی است، و کوبیدن بر سرو شانه‌هایشان او را همراهی می‌کنند و جمله را تکرار می‌کنند.تقریبا چهار بیت مصیبت‏ چهار بار خوانده می‏‌شود و جمعیت هربار بیت نوحه را تکرار می‏‌کنند. بیت آخر نام امام حسین(علیه‌السلام)آورده می‌شود و جمعیتهمان‏طورکهبرسرمی‌‏زنند،به‏ طرف بالا می‏‌پرند و این بیت را بارها تکرار می‏کنند.
مراسم با تکرار نام امام حسین علیه‌السلام و جمله "ابد‌والله ماننس حسینا” تمام می‌شود.
هرسال در دهه اول محرم این مراسم در حسینیه‌ی نجفی‌های تهران در خیابان امین‌حضور و حسینیه کربلائی‌ها در چهارراه گلوبندک برگزار می‌شود و بانوان و خانم‌های علاقمند به دیدن این برنامه، میتوانند در این مراسم شرکت کنند.