یادگیری الکترونیکی که بر اساس فناوری اطلاعات و ارتباطات کار می کند تمامی محدودیت های زمانی و مکانی را از بین برده و به انسان به عنوان یادگیرنده فعال این امکان را می دهد تا از این طریق بتواند نیازهای اجتماعی و علمی خود را حل کند و دیگر مشکل کمبود منابع آموزشی را نداشته باشد.

بسیاری از دانشگاه ها و موسسات توانسته اند به وسیله یادگیری الکترونیکی پیشرفت رو به رشدی را داشته باشند و با ارزیابی و اعتبارسنجی مداوم کیفیت یاددهی- یادگیری را تضمین کنند.
ارزیابی و سنجش از جمله موارد مهم و تاثیرگذار در قسمت آموزش است به همین علت ارزیابی برنامه های یادگیری الکترونیکی توسط افراد حرفه ای هم چون طراحان آموزشی و متخصصان فناوری بسیار با اهمیت تلقی می شود.

این افراد پایه بررسی های خود را براساس پیشرفت و توسعه قرار می دهند، به این صورت که آن ها ارزیابی برنامه ها را به منظور گسترش و توسعه آن انجام می دهند.

برای ارزیابی دقیق برنامه های یادگیری الکترونیکی می بایست عوامل کلیدی و موفقیت آمیز آن را شناخت.

برخی از محققان در گذشته عواملی را موثر بر تدوین و ارزیابی برنامه های الکترونیکی دانسته اند که عبارت است از:

متغییرهای مربوط به یادگیرنده، متغییرهای محیط یادگیری، متغییرهای مربوط به فناوری، متغییرهای زمینه ای، متغییرهای آموزشی، محتوای دوره، میزان تعامل بین افراد و محتوای آموزشی، میزان حمایت از دانشجو، استفاده از تجهیزات مناسب، ارزیابی یادگیری دانشجو و...



ارزیابی یک سیستم مزایایی نیز دارد:
وقتی یک فناوری جدید وارد یک کشور می شود علاوه بر مزایا و منافعی که به دنبال دارد با یک سری مشکلات و موانع نیز رو به رو است. در صورتی که یک سیستم ارزیابی دقیق و منظمی داشته باشد می توان مسائل و مشکلات آن را بررسی و حل نمود.
در یک کشور انجام بررسی های علمی، شناختن استانداردها و اجرای سیاست های مناسب نیازمند وجود یک چارچوب مناسب برای ارزیابی این گونه برنامه هاست.



در صورتی که بتوان به سوالاتی مانند سوالات زیر، پاسخی کامل داد می توان به ارزیابی دقیق برنامه های یادگیری الکترونیکی پرداخت.

1. آیا یادگیری الکترونیکی موثر است؟
2. یادگیری الكترونیكی چگونه پاسخگوی یادگیرندگان مختلف می باشد؟
3. عوامل اصلی موثر در ایجاد محیط های یادگیری الكترونیكی منظم و جامع كدامند؟
4. آیا عوامل یاد شده تضمین كننده کیفیت یادگیری الكترونیكی می باشند؟
5. چه مسائل و مشكلاتی در اجرای موفقیت آمیز برنامه های یادگیری الكترونیكی وجود دارد؟


برای طراحی چارچوبی که بتوان ارزیابی اولیه برنامه های یادگیری الکترونیکی را انجام داد باید بتوان بعد از شناختن اهداف، ملاک ها و عوامل و نشانگرهایی را مد نظر قرار داد که به وسیله آن ها قادر باشیم داده های مورد نیاز را جمع آوری کرده و تحلیل و تفسیر را روی آن ها انجام دهیم.

در این طراحی سه عامل مد نظر قرار گرفته است که عبارت اند از:

تجربه علمی کافی

پشتوانه بین المللی

در دسترس بودن اطلاعات از طریق فناوری و مدیریت

با توجه به بررسی های انجام شده توسط محققان و اساتید برای ارزیابی برنامه های یادگیری الکترونیکی یک سری عوامل، ملاک و نشانگر به دست آمده که به معرفی آن ها می پردازیم.



1. عوامل:
مجموعه عناصری هستند که از دید متخصصان وجود آن ها برای ارزیابی برنامه های یادگیری الکترونیکی ضروری است.


این 8 عامل عبارت اند از:

سازمان، مدیریت، بررسی و رعایت ملاحضات اخلاقی و حقوقی، طراحی محیطی برای ارائه کردن محتوا، خدمات پشتیبانی، فناوری، جنبه های آموزشی و استفاده از تجهیزات مناسب، ارزیابی.



2. ملاک ها:
در هنگام بررسی، اساتید و افراد صاحب نظر، ملاک هایی را تعیین می کنند تا بر اساس این ملاک ها بتوانند داده هایی را که می خواهند و مورد نیازشان است را جمع آوری کنند تا بتوانند ارزیابی آن ها را انجام دهند.



3. نشانگرها:
به مواردی هم چون چک لیست ها و پرسش نامه ها و ... که قبلا توسط محققان در طرح های دیگر جمع آوری شده نشانگر می گویند. با استفاده از این نشانگرها می توان درباره داده و ملاک ها قضاوت کرد و ارزیابی مطمئنی را انجام داد. انجام ارزیابی در دو مرحله ملاک ها و نشانگرها موجب می شود کیفیت ارزیابی های انجام شده بالا برود و بتوان برنامه های باکیفیت تری را پیاده سازی کرد.

کلام آخر...
از جمله مزایای ایجاد یک چارچوب برای ارزیابی برنامه های یادگیری الکترونیکی می توان به هدایت آن در یك مسیر صحیح اشاره کرد. هم چنین با این ارزیابی می توان تمامی عواملی که بر روی یادگیری الکترونیکی موثر است را شناخت و در اجرای به موقع آن ها اقدام کرد. هم چنین می توان چارچوب و برنامه جامعی به دست آورد که متناسب با شرایط و ویژگی های فرهنگی و اجتماعی آن جامعه باشد