به نام خداوند ایثار و انصاف

آرایه های ادبی به دو نوع تقسیم می شوند:
1- آرایه های بیانی: از نظر لغوی به معنی کشف و آشکار ساختن است اما معنای علمی آن، یعنی به کمک آن
می توان یک مقصود را به چندگونه ادا کرد. مفهوم و مقصود یکی است ولی طرز بیان مختلف است و این طرز بیان های مختلف به صورت تشبیه، استعاره، کنایه و یا مجاز توسط گوینده آورده می شود.
2- آرایه های بدیعی: در لغت به معنی نوآیین و تازه است و در اصطلاح دانشی است که در آن از آرایه های کلام و زیبایی الفاظ چه نظم باشد و چه نثر، بحث می شود و این صنایع در لفظ است و یا درمعنی که به دو قسمت تقسیم می شود:
الف) آرایه های لفظی: آرایه هایی هستند که زیبایی وابسته به لفظ است و اگر لفظ تغییر کند زیبایی به وجود آمده نیز از بین می رود و این آرایه ها را می توان با توجه به ظاهر کلام تشخیص داد و دقت در معنای کلام ضرورت چندانی ندارد مانند جناس، تکرار، ترصیع، موازنه، عکس
ب) آرایه ای معنوی: آرایه هایی هستند که در زیبایی معنی موثر بوده و از ارتباط میان الفاظ و معنای به وجود می آید و با تغییر لفظ آن زیبایی معنوی به قوت خود باقی است و برای تشخیص آن دقت در معنا و مفهوم کلام الزامی است مانند اغراق، ایهام، تلمیح

آرایه ادبی تشبیه:
تشبیه یعنی کسی یا چیزی را از نظر داشتن صفت یا صفاتی مشترک به کَس یا چیز دیگر، مانند کنیم.
هر تشبیه 4 رکن دارد:
1- مشبه: آن است که به چیزی تشبیه می شود. (رکن اصلی تشبیه)
2- مشبه به: آن است که مشبه را به آن تشبیه می کنیم. (رکن اصلی تشبیه)
3- وجه شبه: صفت مشترک بین مشبه و مشبه به را گویند. (رکن فرعی تشبه)
4- ادات تشبیه: هر کلمه ای مانند مانند، مثل ، چون که رابطه تشبیه را برقرار می کند. (رکن فرعی تشبیه)
مثال: تنش چون بید لرزان است.
مشبه ادات تشبیه مشبه به وجه شبه

انواع تشبیه:
1- تشبیه صریح: همه ارکان تشبیه در آن ذکر شده است.
مثال: قهوه خانه گرم و روشن بود همچون شرم.
مشبه وجه شبه وجه شبه مشبه به
2- تشبیه بلیغ: تشبیهی است که در آن مشبه و مشبه به ذکر می شود و ادات تشبیه و وجه شبه (هر دو) حذف می شوند.
مثال: زندگی شستن یک بشقاب است.
مشبه مشبه به
در مثال بالا زندگی مثل شستن یک بشقاب ساده است. ادات تشبیه (مثل) و وجه شبه (ساده ) حذف شده است.
تشبیه بلیغ دو گونه می باشد:
الف) تشبیه بلیغ اسنادی: که «مشبه» به «مشبه به» با یکی از افعال اسنادی (ربطی مانند است، بود، شد، گشت و گردید) اسناد داده می شود.
مثال: چشمان تو کتابی است که هرگز نخوانده ام.
مشبه مشبه به فعل ربطی
 
ب) تشبیه بلیغ اضافی: که به آن اضافه تشبیهی هم گویند. در این نوع، مشبه و مشبه به پشت سر هم می آیند و بین آنها کسره می آید.
مثال: به شرابِ دیدگانت که از آن همیشه مستم
مشبه به مشبه
در مثال بالا شراب با کسره به دیدگان وصل شده است.

آرایه ادبی استعاره:
استعاره یعنی تشبیهی است که تنها یک رکن آن (مشبه یا مشبه به) ذکر شده است.
مثال: لعل یار خندید.
مشبه به (مشبه به (لعل) آمده است ولی مشبه (لب) حذف شده است.)پس لعل استعاره از لب است.
استعاره بر دو نوع می باشد:
الف) استعاره مصرحه (آشکار): باید مشبه به بیاید ولی مشبه حذف شود.
مثال: جوانی نکو دار کین مرغ زیبا نماند در این خانه استخوانی
مشبه به
در مثال بالا، خانه استخوانی استعاره از بدن است و شاعر بدن انسان را به خانه ای تشبیه کرده که از استخوان ساخته شده است و بدن (مشبه) را حذف کرده و خانه استخوانی (مشبه به) را آورده است.


استعاره مکنیه (پنهان): مشبه ذکر و مشبه به حذف می شود و تشبیه در دل گوینده پنهان می ماند.
مثال: دست روزگار او را از ما گرفت.
مشبه
در مثال بالا انسان (مشبه به) حذف شده است. چون روزگار که دست ندارد پس روزگار به انسانی تشبیه شده است که دست دارد و چون انسان «مشبه به» محذوف است به آن استعاره مکنیه گوییم.

صنعت تشخیص:
هرگاه مشبه به انسان باشد صنعت تشخیص داریم.
سرو قیام می کند.
مشبه
(در مثال بالا مشبه به انسان است پس صنعت تشخیص بکار رفته شده است.)