تحقيقي پيرامون
مردم شناسي « قوم لر»
استاد: سركار خانم ابی زاده
پودمان 1 رشته مدیریت فرهنگی
دانشگاه علمي كاربردي، واحد 13
گردآورندگانربیع شریفی ، عبداله میروهابی ، امیدخنچه، مجتبی ملاپور،عباس عشقی)
بهار 92








فهرست مطالب
مقدمه:
قوم لر سرافراز ، ایستاده در تاریخ
پوشاک مردم کهگیلویه و بویراحمد
( پوشاک زنان )
لچک
روسری:
دلگ
جومه
زیر پوش
تمبون
فرهنگ قوم لر:رقص محلی لری
رقص چوب بازی :
رقص چوپی یا دستمال بازی

فرهنگ و ادبیات کهگیلویه و بویراحمد : شعر لری



مقدمه:
قوم لر سرافراز ، ایستاده در تاریخ
سوختیم با آتش ناخویش و خویش باز چون ققنوس روییدیم ز خویش
هویت مقوله ای تاریخی و اجتماعی است که در بستر زمان شکل می گیرد.با شناخت و بررسی تاریخ گذشته و اجتماع کنونی و زندگی و شرایط زمان حال است که ما می توانیم نیازهای آینده و مسیر فردایمان را بهترشناخته ، در مسیر آن گام نهیم.طی قرون اخیر از تاریخ معاصر ایران زمین و به ویژه تاریخ چند دهه اخیر دوری اقوام ایرانی و نسل های جدید فرزندان ایران از هویت و ریشه های واقعی اشان ملموس تر است و گویی در بستری معین و طرح ریزی شده هویت زدایی صورت می گیرد و بحران بزرگ آینده ایران و اقوام ایرانی را رقم می زند.افتخار به داشته ها و عناصر تشکیل دهنده هویت و شخصیت اجتماعی و فرهنگی ایرانی و اقوام ایرانی،واپسگرایی خوانده می شود و تمایل به استقرار الگوهای غیر ایرانی و غیر قومیمان نماد مدنیت و خرد- ورزی قلمداد میگردد.
در این میان شرایط و اوضاع قوم بزرگ لر به عنوان یکی از اصیل ترین و ریشه دارترین اقوام ایرانی که قدمتهستی و چیستی آن به هزاره ها می رسد بحرانی تر است !
قومی بزرگ که آوازه رشادت های دلاورمردان و شیرزنان آن در پاسداری از فرهنگ رخشای ملی ، دفاع از وجببه وجب خاک میهن در برابر هر عنصر ضد ایرانی ، آداب و فرهنگ همه انسانی ، معرفت و شرافت آن نه تنها درتاریخ طنین انداز است بلکه تبلور عینی آن در هر برهه از زمان و مکان ملموس و در دسترس است.قومی که علی رغم رشادتها ، دلاوریها ، با فرهنگی و ریشه داری و نیز سخت کوشی ، به درازای صدها سالتاریخ معاصر ایران همواره مورد غضب و یا در شرایط بهتر بی توجهی و بی اعتنایی هیاتهای حاکمه بوده است. قومی زاگرس نشین که وجب به وجب خاک خاستگاهش گنج است. سرشار از ثروت های طبیعی خدادادی ، طبیعت بکر زیبا و پر داشته است.سرزمینی به وسعت از لرستان با فرهنگ تا خوزستان خونگرم ، ایلام قهرمان ،چهارمحال و بختیاری گرد نشین تا کهگیلویه و بویراحمد دلاور است.مردمانی با فرهنگ ،دلیر،اصیل ،شریف و سخت کوش که همواره مورد بی مهری و ستم دستگاههای حاکمه بوده اند و ... هنوز از یاد و ذهن فرزند قوم لر ستم بی حد و حصر خاندان نانجیب و بی هویت قاجار و ستم بر تنها حاکمیت قوم بزرگ لر زدوده نشده ، هنوز ستم پهلوی در هویت زدایی قوم لر و از بین بردن نوع تشکل اجتماعی و قومی و نمود فرهنگی و اجتماعی قوم لر و ترکیب قومی و هویت عشایری آن فراموش نشده است و اما بودند دلاور مردان و شیرزنانی که با احساس مسئولیت در پیشگاه قوم و ملت و هویت خویش مردانه آهنگ نبرد کردند و در مقابل نظامات زورگو و هویت زدا ایستادند.
آری، فرزندان قوم لر سرفراز ایستاده اند در تاریخ! از آریوبرزن و رزم بی امان آن بزرگ سردار ایرانی و لر در برابر یورش ناجوانمردانه اسکندر گرفته تا وکیل الرعایای زند ، والی لرستان تا علی قلی خان سردار اسعد بختیاری و نقش حساس و ممتاز او در حاکمیت مشروطیت و رهایی از استبداد محمدعلیشاهی و بزرگ مردانی چون عبدالله خان ضرغام پور ،ایل خان بزرگ بویراحمدی و قبادخان سی سختی و بسیار دیگر فرزندان قوم لر که همواره از فرهنگ و هویت این قوم بزرگ پاسداری کرده و می کنند. واما هویت زدایی همچنان ادامه دارد ! هنوز می کوشند تا ما را از ریشه هایمان جدا کنند.فردی یاغی و جانی و راهزن که صد البته مورد عنایت و توجه خاص دستگاه حاکمیت است را اسطوره معرفی می کنند، از پیکر نا - میمونش مجسمه می سازند، به نام بی وجودش وبسایت و وبلاگ راه می اندازند و اما هنوز بردن نام نامی مردان پرافتخار ، پر هراس است! درود بر شما و روان های پاکتان ، ای اسطوره های قوم بزرگ لر که هنوز از نام نامیتان در هراسند!!!

پوشاک مردم کهگیلویه و بویراحمد
( پوشاک زنان )
پوشاک زنان این سامان برخلاف پوشاک مردان کمتر دستخوش تغییر گردیده است.شکل و شمایل سنتی خود را حفظ کرده ، فقط به لحاظ جنس به تناسب زمان و مکان تغییراتی را در بر داشته است.رنگ های قرمز، تند و شاد از رنگهای مورد پسند زنان به حساب می آید.از جمله انواع پوشاک زنان که کهنه ومتروک افتاده و امروزه کمتر استفاده می شود یکی ، دستمال لاکی یا به دیگر عبارت چارقد لاکی و لچک می باشد. چارقد لاکی به رنگ مشکی و دارای خط هایی قرمز و از جنس ابریشم مصنوعی است. انتهای آن ریشه ریشه است . به دور سر پیچیده می شد و با یک گره آن را به پشت سر رها می کرده اند که تا کمر پایین می آمده و در زیر آن روسری و لچک بسته می شده است.
لچک : ( lachak ) از به هم دوختن دو تکه پارچه بر روی هم به قسمی که جلوی آن دارای انحنا و فرورفتگی و در قسمت عقب سر مدور بریده می شد و با دوخت نخهای ممتد از روی آن پیوستگی دو تکه پارچه بیشتر بوده است. لچک هایی که برای میهمانی و یا عروسی دوخته می شد با سکه های طلا و یا نقره گوشه دار مزین می گشته است. لباس زنان این سامان تشکیل شده از : روسری ، دلگ یا ارخلق ، جومه ، زیرپوش ، تمبون ، جوراب و کفش. اینک به شرح هر کدام از این پوشاک ها خواهیم پرداخت.
روسری:روسری که با نام کهنه هم خوانده می شودارچه نازک و مشبک و سیاه رنگی است که برای دختران سفید و یا رنگارنگ مورد استفاده است.به شکل لوزی برش داده می شود و پولک هایی بر آن می دوزند.و به وسیله سوزن قفلی در زیر گلو بسته می شود.
دلگ : dalg - که با نام ارخلق arxaleq نیز خوانده می شود . دلگ زنان با دلگ مردان تفاوت دارد. از جنس مخمل و به رنگهای بنفش و قرمز و سبز و مشکی مورد استفاده قرار می گیرد.دارای آستری از نوع چیت گلدار است و آستین آن تنگ و چسبنده به بازو و سر آستین آن گشاد است.دو تکه پارچه از جنس مخمل برش داده شده و در دو پهلوی دلگ دوخته اند که چند لایه پارچه درون آن می نهند و با دوختن نخهای ممتد آنرا ضخیم می کنند و برای زیبایی بیشتر چند سکه طلا یا نقره گوشه دار نیز به پایین یا دور آن می دوزند.اطراف و سر آستین دلگ را نوار یا یراق که در گویش محلی قیطون که همان قیطان است به رنگهای طلایی یا قرمز یا سبز می دوزند . جلوی دلگ باز است و برای بستن سرآستین آن از دگمه های فلزی که بر روی هم سوار می شوند استفاده می کنند. یقه آن بدون آهار است و تا ابتدای برجستگی سینه باز می شود. زیر بغل آن بصورت مثلثی و باز است تا ضمن جریان داشتن هوا ، حرکت دست ها نیز به راحتی انجام گیرد.
جومه : joma - که آنرا به تعبیری پیراهن باید نامید.تا قوزک پا می رسد و در دو پهلو چاک بلندی دارد که از قوزک تا بالاتر از زانو است و در راس چاکها دو سکه نقره ای دوخته شده که مانع پاره شدن و یا بالا رفتن پیراهن می شود. جومه آهار یقه ندارد و دو دگمه یا بیشتر در قسمت پشت گردن است. جلوی آن گرد است.
زیر پوش : پارچه ای است نازک با آستین کوتاه دارای دو چاک در دو پهلو که در رنگهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.
تمبون : Tombon - که نام دیگر آن زرجومه zerjoma به معنی پایین تر از پیراهن است.نقش دامن را در لباس زنان شهری دارد.شامل چند لایه پارچه به طول 7 تا 20 متر در رنگ های مختلف است و پایین تر از قوزک پا و با نخ بافته ابریشمی یا پشم بافته شتر به کمر بسته می شود. در میهمانی و یا عروسی پوشیدن 5 تا 6 تمبون الزامی است.رویین آن گرانترین آنان و به دورش چند نوار یا قیطان رنگی دوخته می شود . پایین تمبون که حاشیه یا دمه dama نام دارد، چین های ممتد و بیشتر سیاه رنگ می باشد. زیرین آن که شلیته گفته می شود قرمز رنگ و همیشه پوشش دیگری بر روی آن قرار دارد.
( در بخش گالری تصاویر می توانید نمونه هایی از پوشش مردان و زنان قوم لر را مشاهده فرمایید . )

فرهنگ قوم لر: رقص محلی لری
در استان کهگیلویه و بویراحمد مردان و زنان پایبند به فرهنگ و اصول قومی و عشایری خود به مانند دیگر بخش های قوم بزرگ لر از ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی خاصی تبعیت می کنند ، که این نمودهای فرهنگ قومی از ریشه مشترک ، تنومند و دیرین فرهنگ قوم بزرگ لر هستند. یکی از این مقولات رقص و حرکات موزون در نزد لرهای کهگیلویه و بویراحمد است. رقص چوب بازی مردان و نیز رقص دستمال بازی زنان در بین مردمان سرزمین چهارفصل کهگیلویه وبویراحمد متداول است.





رقص چوب بازی :
چوب بازی مردان که ترکه بازی نیز گفته می شود سنبل خشونت ، شور ، هیجان و نیز تند وخشن و پر تحرک است.چوب بازی یا ترکه بازی رقصی است جدی و پرتحرک که تقویت روحیه جنگ آوری و آفندی را در خود دارد.بدین سان که یکی از مردان چوب بلندی را که به قطر ۲ تا ۳ سانتیمتر و ارتفاع ۵/۱ متر و بیشتر از نوع ترکه است ، بدست می گیرد و وظیفه اش فرود آوردن ترکه یا چوبدستی و زدن ضربه به پای طرف مقابل است. مدافع بر آن سعی است تا چوبدستی را با حرکت چوب خود دفع کند و مانع اصابت چوبدستی به پایش شود.در خلال این مدت شهنا زن ﴿ سرنا زن﴾ تبیره زن بهکارشان ادامه می دهند و با چند بار رفت و برگشت طرفین که هماهنگی با ساز و دهل دارد در فرصتی مناسب چوبدستی کوچکتر که در دست ضارب است ، اشتلم کنان فرود می آید و قبل ازفرود آمدن ضربه ، های و هوی و ناورد کردن ضارب به گوش تماشا چیان می رسد. ضارب وظیفه دارد چوب بزرگتر را که آلت دفاعی است بردارد و چوب کوچکتر را به دست مضروب یا کس دیگری بدهد.در صورت متشخص بودن متهاجم برای رعایت احترام او ، یکی از اطرافیان که اغلب از منسوبان او است چوب دفاع را از او می گیرد . در این میان هم تعارفات به گونه ای عجولانه رواج داردو دور تسلسل ادامه می یابد تا توشمال یا مهتر ﴿ ساز و دهل زن ﴾ پس از یکی ، دو ساعت پایان بازی را اعلام می کنند و آنگاه زنان کار رقص را از سر می گیرند.

رقص چوپی یا دستمال بازی :
رقص زنان که چوپی گفته می شود بر دو نوع سه پا و پنج پا است ، کاملا آرام و ملایم و خالی از نشاط و شور و نمادی از متانت و بردباری و تحمل مشقاتی است که در طول تاریخ بر زنان روا شده است. رقص زنان به گونه گروهی ملبس به لباس های زینتی در میدان به صورت دایره است که با داشتندو تکه دستمال رنگی در هر دو دست بصورتی آرام و با نظم کامل انجام می شود . این خود احترام عمیق به زن را به اثبات می رساند و دو گونه رقص نیز در یک زمان انجام نمی پذیرد. در این رقص زنان صفی دایره شکل تشکیل داده و بصورت هماهنگ و منظم دستمال های رنگی را که در دستان خود دارند در هوا می چرخانند ، توام با رقص منظم و آهنگین پا.این رقص با همراهی ساز و دهل و سرنا است.






فرهنگ و ادبیات کهگیلویه و بویراحمد : شعر لری
در نوشتار پیشین به گویش لری مردمان استان کهگیلویه و بویراحمد پرداختیم .اینک در دنباله مبحث فرهنگ قوم لر به جلوه های دیگری از فرهنگ و ادبیات قوم لر در کهگیلویه و بو یراحمد می پردازیم ، چون ادبیات و شعر ، موسیقی و رقص محلی ، باورها و پندارها و ... و بدینگونه زوایای ناشناخته دیگری از هویت و موجودیت قوم لر را تبیین نموده و با بسط مباحث نظری آن این قوم بزرگ و اصیل را که ریشه هایی به استواری دنا دارند را بیشتر و بهتر از پیش میشناسیم و می شناسانیم.
شعر: اشعار لری این سامان دارای وزن و بدون قافیه بوده و به ندرت دارای ردیف هستند.روح میهن دوستی و سلحشوری در قالب حماسی در سروده ها و ترانه ها موج می زند.اشعار این دیار به گونه انواع سروده های آهنگین نماد و نمود ذوق و احساسات پاک مردمان این سرزمین و تبلور عشق،احساسات ،آرا و نگرش ، سبک زندگی ، باورها و پندارها وآداب و رسوم این قوم اصیل هستند.شعر لری شامل انواع سروده های آهنگین زیر می باشد.﴿بلال بلال - داینی - سرو - شروه - گو کرو - یار یار - پی کلی یا سر کلی ﴾
بلال بلال : سوخته و کباب شده معنا می دهد و در ادبیات کلاسیک این قالب شعری را تغزل گویند. در نوع بویر احمدی این قالب شعری ﴿تفنگ﴾ سمبل و نماد می باشد. بلال بلال با حماسه آمیخته است و ترانه های صرفا عاشقانه نیز در این قالب دیده می شود.در بلال بلال تکرار ﴿ بلال بلال ﴾ در پایان هر بیت ارتباط شعری را برقرار مي كند .
داینی : این قالب شعری حالت حماسی داشته و شادمانه تر از بلال بلال است.داینی ها اشعار تک بیت و بیشتر در عروسی ها توسط مردان و زنان خوانده می شوند.در این قالب شعری بیشترین ارتباط شعری با جمله ﴿ هی گل ﴾ است .نیز بخش شور آخرین داینی ﴿ مستم مستم ﴾ نام دارد که در گویش محلی لری به آن ﴿ مهسم مهسم ﴾ گفته می شود. در زیر نمونه هایی از این قالب شعری ذکر می گردد.
گو لا کو نا بالغه نه وقت حاله ئی دو شو ندیدمش تی خوم دوساله .
چه خشه سوار وابی بری و مالش بوس کنی گلوپلش زر چشم کالش .
پهلله سرخی شلال سر بر گ شونت تا پنج تیر چاک نبره کس نی بسونه .
سرو : این قالب همان سرود می باشدکه در عروسی ها و پیروزی های جنگی با صدای زیر و کشیده توسط زنان خوانده می‌شود.در این سرودهاز اشخاص مورد نظر بویژه عروس و داماد ویا اشخاص معروف نام برده می شود. ﴿ وچویل تو بو مده مو و بو تو سیرم موقع بودادنت مو گرمسیرم ﴾.
شروه : آوازی است حزن انگیز و سوز ناک که در زمان مرگ و یا کشته شدن و از دست دادن عزیزان توسط زنان بر نعش مرده خوانده می شود ودر ضمن آن صفات و ویژگیهای فرد فوت شده با اندکی غلو بازگو میشود.
یار یار : ﴿ پی کلی یا سرکلی ﴾ : آواز و سرودی است حزن انگیز و حماسی و عاشقانه که حکایت از یأس و نومیدی دارد وبیشتر در تنهایی وموقع غروب خورشید به توسط مردان و با صدای بم خوانده می شود. این نوع سروده ملهم از مایه های آواز دشتی است .
علاوه بر آنچه در بالا بیان شد در این سامان ﴿شاهنامه خوانی ﴾ و نیز خواندن ﴿خسرو شیرین﴾ نظامی نیز مقبولیت دارند. شاهنامه را با آوازی حماسی ، اندوه بار وبا صدای کشیده در مجالس می خوانند.به کتاب شاهنامه نام ﴿ هفت لشکر ﴾نیز اطلاق می شود.


فرهنگ و ادبیات کهگیلویه و بویراحمد : گویش لری
گویش لری
طی دوران های متمادی مردان و زنان،مردمان سلسله ناگسستنی از مقوله ای بزرگتر و برتر به نام ملت دستاوردهای بزرگ معنوی و میراث این ناگسستنی سلسله را پاس داشته،پرورانده،وبه نسل های پس از خود منتقل می کنند تا هویت تاریخی و اجتماعی را که ثمره کوششهای نسل هاست و بیانگر بستر پرورش و خاستگاه آرا و اندیشه ها و آمال یک ملت،در گذر زمان حفظ کرده وبه آینده بسپارند.این میراث معنوی همان فرهنگ یک ملت است که در حوزه های مختلف متبلور میگردد.یکی از این بسترهای تبلور میراث معنوی نسلها زبان و ادبیات یک ملت و قوم است. زبان و گویش و ادبیات مردمان استان کهگیلویه و بویراحمد (قوم لر ) خود وابسته به زبان و ادبیات فارسی و بخشی از فرهنگ ملت ایران وگستره عظیم نفوذ و تاثیر فرهنگ پارسی و زبان فارسی است.زبان و ادب فارسی در گذر تاریخ وبه رغم هجمه های بسیار و دسیسه و تهاجمات انیران همواره سبب پایداری وغلبه معنوی ایرانیان دربرابر اعراب،ترک ها،مغولها و پیشروان تمدن هلنی شده است و زیبایی،تازگی،نشاط،شیوایی و زایندگی خود را حفظ کرده است.از این دیدگاه قوملر همانند دیگر ایرانیان زبان کهن خویش را نگهداری کرده اند.
بسیاری از واژه های لری ریشه باستانی دارند.در میان گویش های جنوب غرب ایران،گویش لری بزرگترین و ژرفترین رابطه را با زبان فارسی دارد و به تبعه زبان فارسی،دنباله پارسی میانه می باشد. بررسی گویش لری مردمان استان کهگیلویه و بویراحمد نکاتی چند را آشکار می سازد.نخست اینکه گویش لری دیرتر و کمتر تحت تاثیر زبانهای بیگانه قرار گرفته است و سپس اینکه گویش مردم این سامان با گویش های سایر لرهای ایران اختلاف ریشه ای ندارد و آخر اینکه بسیاری از واژگان فارسی در این گویش پرکاربرد هستند. گویش لری مردم این سامان شاخه ای از فهلویات است و قرابت و هم ریشگی با زبان فارسی دری دارد و آکنده از واژه ها و ریشه های افعال پهلوی ساسانی است. سه گونه گویش لری در این استان وجود دارد که در ادامه بطور مختصر پیرامون هرکدام شرحی می دهیم.
گویش (لهجه) بویراحمدی:
درگویش بویراحمدی کلمات آهنگین وبا شتاب و بریده و مختصر و بر روی نوک زبان جریان می یابد حرف دال به ندرت تلفظ میشود،مگر در اول کلمه قرار گیرد و حرف جیم به تلفظ شین در می آید.
گویش چرامی-بابوئی:
دراین گویش تاکید بر حروف خ،ر،ق زیاد است و تلفظ حرف ح در کلمات آشکار نیست و حرف دال نیز واضح و روشن به تلفظ در نمی آید. از فتحه در ادای کلمات زیاد استفاده می شود.
گویش طیبی- بهمئی:
دراین گویش کشش کلمات آشکار است و آرامشی در تلفظ ملحوظ است و تاکید کلمات بر حروف گاف ، واو ، ی ،زیاد است و از حرکات فتحه نمایی آشکار دارد. باز شدن دهان و فکین در صحبت کردن زیاد است.
نکته: علامت جمع در گویش و لهجه لری مردم کهگیلویه و بویراحمد حرف ( لام ) است.
نکته: در این گویش حروف فارسی پ ، چ ، گ ، تلفظ آشکاری دارند و گاه حالت مشدد ميگيرند.
نکته: حرف «ژ» بر خلاف لهجه کردی در صحبت و تلفظ کاربرد پیدا نمی کند.
برای بهتر شناختن گویش و لهجه کلی مردم کهگیلویه و بویراحمد به صرف چند نمونه افعال پرداخته ميشود
فعل ( رفتن ) : رهتم ، رهتی ، رهت ، رهتیم ، رهتیت ، رهتن .
فعل ( بردن ) : بردم "bordom" ، بردی " bordi " ، برد " bord " ، بردیم " bordim " ، بردیت "bordit" ، بردن " borden " .


جاذبه های گردشگری کرانه گمنام
۴۶۰ اثر باستانی از دوره نوسنگی تا دوره اسلامی و نیز ۲۵۰ امامزاده از نوادگان اهل بیت ، نماد تاریخ کهن و فرهنگ پربار این کرانه گمنام است. ۸۰ درصد جنگلهای استان را درختان سرسبز بلوط تشکیل می دهند که زیبایی خاص و درخوری دارند. چشم اندازسفید برف قلل رشته کوه زاگرس درمناطق سردسیری تا چمنزارهای زیبا و تپه ماهورهای مناطق گرمسیری،وجود ۵۰۰ چشمه پر آب و دائمی،۳۰ آبشار دائم و فصلی،دهها پارک جنگلی،دریاچه های طبیعی،دشتهای وسیع و رایحه خوش گیاهان در کوهساران بخش کوچکی از جاذبه های استان کهگیلویه و بویراحمد می باشند.فرهنگ غنی و بومی،روحیات اخلاقی و منش فرزندان عشایر،افسانه ها ، متل ها، ترانه ها ، موسیقی محلی لری و حماسه آفرینی های تاریخی دلاور مردان و شیر زنان این سرزمین به نوبه خود بخشی بزرگ از جاذبه های این کرانه گمنام را رقم می زنند. اینک به اختصار برخی از مکان ها و جای ها را به عنوان جاذبه های گردشگری استان نام می برم و به امید خداوند در نوشتارهای بعدی به تفصیل پیرامون هر کدام از جاذبه های طبیعی ،تاریخی ،فرهنگی، اقتصادی و اجتمایی کرانه گمنام خواهم نوشت.
جاذبه های طبیعی: آبشار یاسوج ـ آبشار مارگون ـ آبشار بهرام بیگی ـ آبشار گنج بنار ـ آب نهر کاکان- غار یخی ـ آبشار کمر دوغ ـ چشمه جن ـ تالاب برم الوان ـ آبشار خیمه ـ باغ زیبا و سرسبز چشمه بلقیس ـ چشمه میشی (چشمه بشو ) ـ دریاچه کوه گل ـ شتک سی سخت ـ رودخانه بشار ـ تنگ مهریان ـ تنگ تامرادی ـ آبشار خامی ـقله دنا ـ غار اشکفت داودی ـ تنگ گنجه ای ـ آبشار تنگ پوتک و .....
جاذبه های تاریخی: محوطه های تاریخی چال جون ـ ده گنده ـ برد سفید ـ بند باغ ـ کره تودان ـ سورل سررشی ـ قلعه دیشموک ـ قلعه ملا قباد سی سختی ـ قلعه امارت سردو ـ گنبدلیشتر ـ تنگ ملغان ـ محوطه تاریخی ده خلیفه ـ تخت شاه نشین ـ تل خسرو ـ تپه دم چنار ـ دژ سلیمان ـ پل پیرین ـ قلعه دژ کوه ـ محوطه تاریخی جوخونزار ـمحوطه تاریخی بلوط بنگان ـ چشمه زعفران ـ نرمکه ـ آتشکده خیرآباد ـ قبر شاپورتل گبر ـ آتشکده گل سرخدان ـ تل چگاه ـ بقعه خضر و .....
جاذبه های زیارتی: بارگاه امام زاده بی بی حکیمه ـ امام زاده شاه قاسم ـ امام زاده علی ـ امام زاده عبد الله ـ امام زاده سید محمد ـ امام زاده پیر محمود ـ امام زاده شاه مختار ـ امام زاده شاه عسکر ـ امام زاده شاه عباس و .....
جاذبه های فرهنگی: جلوه های گوناگون زندگی عشایر ـ لباس های محلی و سنتی ـ رقص های محلی‌ ـ آداب و رسوم ـ موسیقی محلی ـ ترانه ها ،متل ها ، افسانه ها و نیزداستان های محلی ـ بازی های سنتی و محلی ـ اساطیر و اسطوره ها ـ مردان و زنان تاریخ ساز ـ خوراک و پوشاک سنتی و محلی ـ باور ها و .....
مشخصات جغرافیایی:استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران ،بین ۳۰درجه و ۹دقیقه تا ۳۱درجه و۳۲ دقیقه شمالی و ۴۹ درجه و۵۷ دقیقه تا ۵۰ درجه و۴۲ دقیقه شرقی قرار گرفته است. این استان از شمال با استان چهار محال و بختیاری ،از جنوب با استانهای فارس و بوشهر،از شرق با استانهای اصفهان و فارس و از غرب با استان خوزستان همسایه است. قله دنا با ۴۴۰۹ متر ارتفاع از سطح دریا بلند ترین ناحیه و دشت لیشتر با ۵۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا پست ترین ناحیه ای استان می باشند.این استان به لحاظ آب و هوا به دو قسمت سردسیر و گرمسیری تقسیم می شود.
تقسیمات کشوری:
مرکز استان شهر یاسوج است.این استان دارای ۵ شهرستان به قرار زیر است:
۱ـ شهرستان بویراحمد با مرکزیت شهر یاسوج.
۲ـ شهرستان کهگیلویه با مرکزیت شهر دهدشت.
۳ـ شهرستان دنا با مرکزیت شهر سی سخت.
۴ـ شهرستان گچساران با مرکزیت شهر دوگنبدان.
۵ـ شهرستان بهمئی با مرکزیت لیکک.
وجه تسمیه استان:
کهگیلویه و بویراحمد از سه کلمه‌‌ «کوه» ، «گیل» ، «اویه» ترکیب یافته است.«اویه» نشانگر پسوند
مالکیت می باشد، لذا می توان آنرا به کوه گیل معنا نمود.
صنایع و معادن استان:
۱ـ صنایع دستی شامل :فرش بافی،بافت گلیم،جاجیم ،گبه،خورجین،سیاه چادر،وریس و نمد است.
۲ـ صنایع کارخانه ای:صنایع نفت،قند،نساجی و چرم،شیمیایی و دارویی،چوبی و سلولزی،ساختمانی
و صنایع فلزی.
۳ـ معادن استان:معادن مهم استان عبارتند از:معادن بوکسیت،مس،فسفات،گوگرد،گچ،سنگ های -
ساختمانی ،خاک رس ،سنگ آهک،شن و ماسه می باشند.
کشاورزی و دامداری:
مهم ترین رکن فعالیتهای اقتصادی مردم استان دام پروری است. دام پروری به دو روش متحرک و ساکن ازدیرباز در این منطقه رواج داشته است.عشایر استان به تبعیت از شرایط آب و هوایی و تغییرات فصلی برای دسترسی به مراتع و علوفه مورد نیاز دامهایشان دام پروری متحرک به صورت ییلاق و قشلاق را برگزیده اند.تعدادی دام پروری و دام داری صنعتی به صورت پراکنده در سطح استان وجود دارد.طبیعت مساعد،تنوع گیاهان جنگلی و آب و هوای مساعد شرایط مساعد و مناسبی برای پرورش زنبور عسل در این استان فراهم آورده است.
پس از دام داری در رتبه بعد کشاورزی مهم ترین فعالیت اقتصادی ساکنان این استان است.کشاورزی در این استان به دو روش دیم و آبی وجود دارد.البته طبیعت خاص باعث شده تا کشاورزی به روش دیم به ویژه برای کشت گندم بیشتر رواج داشته باشد.کشت گندم و جو به دو روش دیم و آبی در بیشتر مناطق استان رایج است.کشت برنج نیز در مناطق گرم و معتدل استان که منابع آب کافی دارندمعمول است.مهم ترین محصولات کشاورزی این استان عبارتند از:
غلات ،حبوبات ، ذرت ،صیفی جات ، نباتات علوفه ای.
محصولات باغی استان عبارتند از: سیب ،انگور‌ ،گردو ، انار ،خرما و انواع مرکبات .
جمعیت:
استان کهگیلویه و بویراحمد بالغ بر ۷۰۰ هزار نفر جمعیت دارد.
اماکن سیاحتی و زیارتی و جاذبه هاي گردشي
جنگلهای زیبا و سرسبز بلوط،چشمه های پرآب،دریاچه های متعدد دائم و فصلی،کوهساران زیبا،پارک های جنگلی،دوگانگی آب و هوا واختلاف دما تنها به فاصله ۳۰ کیلومتر،رایحه خوش گیاهان وحشی و بومی استان،دشتهای وسیع با جلوه های زیبا،برخورداری از موقعیت آب و هوایی چهار فصل،رودخانه‌های خروشان و آبشارهای متعدد ، وجود بارگاه صدها امام زاده و نیز صدها اثر باستانی از دوره های مختلف تاریخی را می توان به عنوان بخشی از جاذبه های گردشگری این کرانه گمنام نام برد.



معرفی - ملا قباد سی سختی-(نیک اقبال).

ملا قباد سی سختی (نیک اقبال)
ملا قباد سی سختی ملا علی آقا نیک اقبال
یکی از چهره های شاخص،برجسته و ماندگار استان کهگیلویه و بویر احمد که مایه مباهات و خرسندی مردمان بزرگوار این خطه می باشد ملا قباد سی سختی(نیک اقبال)است.این دلیر مرد آزاده و آگاه در طول زندگانی ۸۰ ساله خویش بانی خیر و برکات فراوان برای مردمان این سرزمین عزیز بوده است.ملا قباد سی سختی فرزند ملا محمد قلی،فردی فرهنگی ،خیر،علاقه مند به سوادآموزی و عمران و آبادانی بوده است.ایشان بانی شهر سی سخت بوده و علاقه مندی وی به فرهنگ سبب شد تا از دولت وقت درخواست معلم کند و اولین کسی باشد که مدرسه ای به سبک سنتی در منطقه بسازد و برای علاقه مندان به علم و دانش کلاس درس دایر کند. پس از جنگ تامرادی در زمان حکومت رضا شاه پهلوی ، ملاقباد سی سختی به همراه سایر خوانین و کدخدایان منطقه به تهران تبعید شدند.پس از ارسال گزارش سرهنگ جهانبانی به شاه در خصوص اقدامات عمرانی و آبادگری ملاقباد و اینکه توسط ملاقباد مکتب خانه،مسجد،حمام عمومی،باغات پر ثمر و آباد و ... در سی سخت ایجاد شده است،ایشان مشمول عفو گردید.رضاشاه به هریک از خوانین و کدخدایان یک قبضه تفنگ بعنوان هدیه وخلعت اهدا نمود. دراین میان ملاقباد سی سختی درخواست نمود تا به جای تفنگ دولت معلمی را همراه وی به سی سخت بفرستد تا در آنجا کلاس درس دایرکند.و بدینگونه اولین مدرسه دولتی در سال ۱۳۰۷ توسط ملاقباد در سی سخت دایر شد. نخستین معلم این مدرسه که از تهران به همراه ملاقباد به سی سخت آمد فردی بود به نام رجبعلی مجیدی. داستان جنگ این رادمرد آزاده ،مدبر و سیاستمدار با کریم خان بویراحمدی از فصول مهم و نیز درخشان زندگی ایشان می باشدکه به تفصیل در صفحات ۲۴۵ و ۲۴۶ و ۲۴۷ کتاب تاریخ سیاسی - کهگیلویه ،تالیف سید مصطفی تقوی مقدم ـآمده است. پس از ایشان نوه پسری وی ـملاعلی آقا نیک اقبالی ـ کدخدای سی سخت گردید و اداره آن خطه را عهده دار شد.
گالری عکس ـ (رجال و شخصیتهای تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد)
گالری عکس (۱)رجال و شخصیت های تاریخی استان کهگیلویه و بوير احمد


۱-ملا قباد نیک اقبال(سی سختی) --کد خدای سی سخت. ۲- ملا قباد سی سختی به همراه یکی از فرزندانش

۳- علی آقا نیک اقبال --کدخدای سی سخت --فرزند ملا قباد ۴- علی آقا نیک اقبال --کدخدای سی سخت

۵- خداکرم خان ضرغام پور فرزند عبدالله خان به همراه ۶- کی نصیر بهادر --کدخدای تامرادی .


کی نصیر بهادر کدخدای تامرادی.

۷-ملا ولی پناهی--کدخدای قائدگیوی ۸-خسرو خان بویراحمدی--برادر عبدالله خان

۹-اسکندر خان چرامی--خان چرام ۱۰-محمد حسین خان طاهری



۱۱-ناصرخان طاهری ۱۲-دیدار کدخدایان بویراحمد با
محمد رضا شاه .

۱۳-برخی سران و کدخدایان بویر احمد. ۱۴-عبدالله خان ضرغام پور و همراهان.

۱۵-امان الله خان -شکرالله خان و ملا قباد. ۱۶- عبدالله خان و......

۱۷-دیدار کدخدایان بویراحمد با محمدرضا شاه ۱۸- دیدار سران و کدخدایان بویراحمد
در سال ۱۳۴۲. با شاه --بهار ۱۳۴۲

۱۹-تجمع جنگجویان بویراحمدی در تیپ بهبهان و اعلام آمادگی برای سرکوبی غائله آذربایجان-- (۱/۹/۱۳۲۵).

گالری عکس ( چشم انداز طبیعت چهارفصل استان کهگیلویه و بویراحمد )
تصاوبر زیبای این گالری مربوط به چشم اندازهای دلنواز طبیعی مناطق مختلف استان کهگیلویه و بویراحمد شامل یاسوج ، گچساران دهدشت ، باشت ، سی سخت و... می باشند. منابع گردآوری این تصاویر آلبوم شخصی خودم ، تصاویر وبلاگ ( شهر من گچساران) و نیز سایت ( باشت باوی ) می باشد.
















گالری عکس ( مردم ، عشایر ، فرهنگ ، هنر ).