استان همدان از جمله استان‌هاي داراي آداب و رسوم متنوع و فرهنگ غني است. آيين‌هاي باستاني همواره در آن جايگاه ويژه‌اي داشته‌اند كه با ورود اسلام به ايران آيين‌ها و فرهنگ‌هاي وي‍ژه اسلام نيز در اين منطقه شكل گرفته است.
نام همدان براي اولين بار در سال 1100ق. م در كتيبه تيگلات پليسر اول، شاه آشور به چشم مي‌خورد كه آن را امدانه يا همدانا ذكر كرده ولي در كتيبه‌هاي عهد هخامنشي آن را هگمتان و در كتاب هردوت يوناني اكباتان مي‌خوانيم.
نتايج مطالعات و كاوش‌هاي تپه گيان نهاوند نشان مي‌دهد كه مردمان ساكن در اين استان در 6 هزار سال پيش، از فرهنگ و تمدن نسبتاً پيش‌رفته‌اي برخوردار بوده‌اند چنانچه ظروف سفالين منقوش بدست آمده از آن‌ها از لحاظ هنري و صنعتي در سطح والايي قراردارد.
همچنين كاوش‌ها و بررسي‌هاي مختصر صورت گرفته بر روي تپه‌هاي باستاني نقاط مختلف استان نشان دهنده گسترش تمدن‌هاي پيش از تاريخ در نقاط مختلف و استمرار آنها طي چندين هزار سال مي‌باشد.
قديمي‌ترين متون سنگ نوشته آشوري، همدان را تحت عنوان «آكسيا» به معني شهر كاسيان نام مي‌برد و اين امر نشان مي‌دهد پيشينه مدنيت مركز استان حداقل به هزاره سوم قبل از ميلاد باز مي‌گردد.
اين استان همچنين به دارالمومنين معروف است و براي اولين بار نواي اذان از شهر نهاوند به گوش ايرانيان رسيده است، مردم اين استان با آداب و اعتقادات خود هميشه بر اين باور بوده‌اند كه رعايت اين آداب، سبب حفظ هويت فرهنگي و تاريخي آن‌ها خواهد بود.
از نظر مردم‌شناسي تمام نقاط استان و خصوصاً ساكنان اطراف كوهستان الوند داراي اعتقادات ويژه‌اي هستند و اين آيين‌ها و اعتقادات به تناسب در زمان‌هاي مختلفي از سال به جاي آورده مي‌شود.
آيين‌هاي بهاره و تابستاني مثل جشن گندم‌زار، آيين چيدن گندم، همچنين جشن‌هاي باستاني در پاييز و زمستان مثل جشن‌هاي برداشت گندم و كوسه گلين از آن جمله است.
از ديگر آداب و رسوم مردم اين استان آداب و رسوم مذهبي است. مردم استان در ماه مبارك رمضان، ماه محرم و به ويژه در دهه اول آن‌، آداب خاص و ويژه‌اي دارند.
شهر همدان به عنوان مركز استان از قدمت تاريخي فراواني برخوردار است كه بعضاً آن را دروازه تاريخ ناميده‌اند. اين شهر به عنوان يكي از پنج شهر فرهنگي، تاريخي كشور انتخاب گرديده است.
عمده‌ترين جاذبه‌هاي گردشگري شهرستان همدان عبارتند از: غار علي‌صدر، تپه تاريخي هگمتانه، آرامگاه بوعلي سينا، آرامگاه باباطاهر، گنبد علويان، مجسمه شير سنگي، برج قربان، استرومردخاي، سدّ اكباتان، تپه‌ عباس‌آباد، مسجد جامع همدان، بازار سنتي همدان، كتيبه و آبشار گنجنامه، باغ نظري، مقبره امام‌زاده عبدالله.
موقعيت اين استان از نظر اقليمي و طبيعي آن را جهت فعاليت‌هاي كشاورزي و دامداري مناسب كرده و به همين علت اين منطقه، محل استقرار تمدن‌هاي باستاني بوده است كه وجود تعداد قابل ملاحظه‌اي از آثار باستاني ماقبل تاريخ در نقاط مختلف دليل اين مدعا است.
رودخانه‌هاي گامياب، قلقل رود، قره چاي و خرم رود در اين استان جاري هستند و مهمترين قله آن قله الوند به ارتفاع 3574 متر است.
اغلب ساكنان اين استان مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند و در بين عشاير استان نيز پيروان اهل تسنن نيز وجود دارد. اقليت‌هاي مسيحي، يهودي و زرتشتي نيز در اين استان زندگي مي‌كنند.
مهمترين صنايع دستي استان قالي‌بافي، سفالگري، گيوه بافي، كفش‌دوزي، پوستين دوزي و دباغي است.
قالي‌بافي همدان در سطح ايران مشهور است و قالي‌هاي ريز بافت آن به خارج صادر مي‌شود. انواع ظروف و ابزار سفالي تهيه شده، علاوه بر توزيع در استان به خارج از منطقه نيز صادر مي‌شود.