ملایر شهری است در غرب ایران. این شهر مرکز شهرستان ملایر در جنوب شرقی استان همدان. وسعت شهرستان ملایر ۳۲۱۰ کیلومتر مربع است. ملایر دارای ۸ شهر تابعه و همچنین دویست و بیست روستا می‌باشد که در نوع خود بی نظیر است. و دارای فرمانداری ویژه همچنین اداره گمرک مستقل از مرکز استان می‌باشد. ادارات ملایر هم به معاونت سازمان و ادارات کل ارتقا پیدا کرده‌اند.

جمعیت شهرستان ملایر و به تبع شهر ملایر به طور فصلی می‌باشد به طوری که در اواخر تابستان و اوایل بهار جمعیت این شهرستان رشد چشم گیری پیدا می‌کند که بنابر علائم سازمان نظام پزشکی ملایر تا سقف دو برابر شدن جمعیت این شهرستان نیز پیش می‌رود اما جمعیت مهاجر در جمعیت کل شهرستان و شهر حساب نمی‌شود با این وجود جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۵۳٬۷۴۸ نفر[۷] و جمعیت شهرستان بیش از ۳۰۰٬۰۰۰ نفر گزارش شده است که با این امار ملایر دومین شهر بزرگ استان پس از همدان و سی و پنجمین شهر بزرگ ایران به شمار می‌رود. ملایر دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای معتدل است. وجود روستاها و زمینهای وسیع کشاورزی و باغات حاصل خیز انگور فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر با سه مرکز استان، نزدیک بودن به نیروگاه اب سنگین و پالایشگاه اراک و سیکل ترکیبی شازند، ارتباط زیاد با پایتخت همچنین گستردگی صعنت مبلمان و منبت و نیز قرارگیری بر سر راههای مواصلاتی اصلی، در توسعه ملایر موثر بوده‌اند.
نام‌شناسی

در مورد وجه تسمیه نام ملایر و اصل و ریشه آن قول‌های مختلفی ازجمله موارد ذیل ذکر شده‌است:

بعضی از پژوهشگران اظهار داشته‌اند که نام ملایر ترکیبی از دو واژه «مال» و «آیر» است. در زبان کردی و لری واژه «مال» به معنی «خانه» و واژه «آیر» معرف «آگر» است که در زبان مادی به معنای آتش بوده‌است و هنوز در کردستان آتش را «آگر» می‌گویند. بنا بر این نظر «مال آیر» که در تلفظ ملایر آمده به معنای "سرزمین آتش" بوده‌است و هنوز بعد از هزاران سال بروی کوه‌های شهر در شبهای نوروز آگر (آتش) روشن می‌کنند.

«مل آگر» به معنی «تپه آتش» است؛ مادها با روشن کردن آتش بر روی تپه‌ها و کوه‌ها به انتقال پیام به مسافت‌های دور می‌پرداختند.[۸] برخی از مورخان بر این باورند که اعراب در زمان حمله به ایران به دلیل اینکه در این منطقه به آب دست نیافته بودند نام منطقه را "ماء لایری" گذاشتند که بعدها به صورت ملایر در آمد. در زمان قاجار به واسطه ساخت شهر به دست محمد علی میرزا دولتشاه، نخست به نام بانی آن «دولت‌آباد» نامیده شد و پس از آن دوباره به ملایر تغییر پیدا کرد.