استاد راهنما : خانم ابی زاده
واحد درسی : رفتار شناسی فرهنگی ایرانیان
محققین : محسن وثوقی،مجید شجاعی،محمد سلیمانی دی ماه 1392
تاریخچه سراب
شهرستان سراب تا سال۱۳۲۴از بخشهای تابعه تبریز بوده اما در این سال به شهرستان درجه ۳ و۷دهستان و۱۸۰آبادی تبدیل شد. سراب چون در کنار سراورود ساخته شده آن را سراو یا سراب نام نهاده‌اند. منطقه سراب از جمله مناطقی است که از دیرباز مسکونی بوده است. وجود کتیبه اورارتویی، تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشان گر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دوره امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهر نشینی بود. حتی پاره‌ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته‌های اورارتویی دارند. آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال‌های ۶۸۵-۷۳۰ ق. م می رساند.
مراکز تمدن عهد باستان، معمولا پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازیی نمی‌شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت‌ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکم رانان پارتی بود. وجود تپه‌های باستانی، تل‌ها و سفالینه‌های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبین اهمیت آن، در دوره ساسانی است. مردم سراب در سال ۲۲ هجری بعد از از فتح اعراب به دین اسلام گرویدند. ناصرخسرو قبادیانی نیز در سفرنامهٔ خوداز سراب یاد کرده و عرض و طول آن را که با قدم سنجیده، قید کرده است.
سراب در حملهٔ مغول به سال ۶۱۷ هجری آسیب فراوان دید. قتل وغارت مغولان این شهررا ویران کردو جنگ شاه عباس و خلیل پاشادر صحرای سراب رخ داده‌است. در سال۱۰۳۴هجری قمری بیماری وبا جان گروه کثیری از مردم سراب را گرفت. در سال ۱۲۰۵هجری قمری به دستورآقامحمدخان قاجار سراب را ویران کردند. در سال ۱۲۴۲ هجری قمری نیز فتحعلی شاه مدتی برای تدارک جنگ با روس درسراب به سر برد.
بنا به اقوالی صادق خان شقاقی از روستای اشوشان (اسب‌فروشان؟) که در قلعهٔ بیجند شهرستان سراب مستقر بود پس از مرگ آقا محمد خان از برای فتح ایران برآمد تا قزوین را فتح کرد ولی در قزوین از فتحعلی شاه قاجار شکست خورد. صادق‌خان بیگ‌لربیگی سراب و (هم‌زمان با نادرشاه افشار، و فتحعلی خان قاجار پدربزرگ فتحعلی شاه قاجار) از سرداران سلطان حسین خان صفوی بود.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان سراب با مساحت ۳۵۶۰کیلومترمربع درجنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده‌است. این شهرستان ازشمال به شهرستان‌های مشکین شهروهریس - ازشرق به استان اردبیل - ازجنوب به شهرستان میانه و ازغرب به شهرستان بستان آباد محدوداست. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۶۵۰متر می‌باشد. مساحت شهرستان سراب ۶/۷درصدکل مساحت استان راتشکیل می‌دهدکه ازاین لحاظ دررده ششم قرار دارد. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دوبخش (مرکزی ومهربان) ۹ دهستان و۴ نقطه شهری به نامهای سراب- مهربان- شربیان ودوزدوزان می‌باشد. تعدادآبادیهای دارای سکنه شهرستان ۱۲۸می‌باشد.
جمعیت
جمعیت شهرستان سراب بر اساس آمارگیری نفوس و مسکن سال ۷۵ بالغ بر ۱۴۸۸۳۱ نفر است که تعداد ۵۵۰۲۵ نفر یعنی ۳۷٪ در نقاط شهری و ۹۲۷۰۷ یعنی ۶۳٪ در نقاط روستایی ساکن بوده‌انداما بر اساس توزیع کالابرگ مرحلهٔ یازدهم تعداد جمعیت شهرستان ۱۴۷۷۱۳ نفر بوده است.[نیازمند منبع] بر اساس آمار سال ۸۵ جمعیت سراب برابر ۱۳۲۰۹۴ نفر بوده است.
گویش و زبان
مردم این شهرستان به آذری سخن می‌گویند.
کشاورزی
اقتصاد منطقه با توجه به موقعيت جغرافيائي آن با محوريت كشاورزي بوده است .آب و هواي مناسب و خاك خوب و نيروي انساني كافي دليل فعاليت بيشترمنطقه درامر كشاورزي است حدود60%جمعيت شاغل اين شهرستان دربخش كشاورزي مشغول فعاليت هستند.
صنایع دستی
براساس تحقيقات و بررسيهاي بعمل آمده صنايع دستي و بويژه قاليبافي تاريخچه بس دراز دراين منطقه دارد ازقديم الايام مردم شهرو روستا دركنار كارهاي روزمره خود به كارهاي دستي اشتغال داشته اند كه دراوقات فراغت وخصوصا فصول سرد سال به اين كاراقدام مي كردند وهنوز هم در بعضي ازخانواد هها صنعت قاليبافي رواج داردكه بيشترزنان دراين امرفعاليت دارند.نوع فرشي كه در سطح شهرستان سراب درايام گذشته معروف بود فرش مشايخي بوده كه خواهان زيادي داشته است. به دليل عدم توجه به اين نوع فرش تقريباهمه استادكاران اين فرش ازبين رفته است امااخيراتلاشهايي ازطرف مسؤلين شهردرجهت احياي دوباره فرش مشايخي بعمل مي آيد.
سوغاتی سراب
از مهم ترین سوغات شهرستان سراب میتوان به محصولات لبنی مانند کره-پنیر-شیر-خامه-عسل-لوکا.........اشاره کرد هم چنین از مهم ترین محصولات کشاورزی این شهرستان میتوان به سیب زمینی اشاره کردوازمیوه های آن میتوان به سیب.آلبالو اشاره کرد.
دامداری و دامپروری
در كنار كارهاي كشاورزي نگهداري دام شغل اصلي روستائيان منطقه به حساب مي آيد دامداري به صورت سنتي دراغلب خانوارهاي روستايي رواج داردوبدين طريق بخشي ازهزينه هاي زندگي روستائيان تامين مي شود.دركناردامداري سنتي درسالهاي اخيرچندواحددامداري صنعتي درنقاط مختلف شهرستان بااستفاده ازتسهيلات بانكي ايجادشده است كه عمدتابه پرورش گاوهايي ازنژادخارجي مي پردازند.
يكي ازنژادهاي گاوهاي بومي ايران گاو بومي سراب است كه از نژاد اصيل مي باشد. با مشخصه ها وخصوصياتي كه اين گاوداردكاملا باآب وهواي سرد شهرستان سازگاري يافته است.
اماکن زیارتی، تفریحی و جاذبه های گردشگری سراب
سنگ ‌نوشته اورارتی (در نزدیكی روستای قیرخ‌قیزلار در شمال شرق سراب)، سنگ افراشته‌های قیرخ‌قیزلار، سنگ‌نوشته رازلیق، مسجد جامع سراب (مربوط به قرن نهم هجری)، تپه باستانی قلعه‌جوق (در 2.5 كیلومتری شمال سراب در كنار جاده رازلیق به سراب)، چهارطاق ساسانی آغمیون، مقبره مغولی اسفستان (در 6 کیلومتری شرق سراب منسوب به دوره مغول )
غذاهای محلی سراب
در وعده غذایی صبحانه در سراب شما فتیر محلی را هم می‌توانید امتحان کنید که در واقع همان فتیر سنتی آذربایجانی‌هاست که خودشان می‌گویند ما برای نیم‌چاشت فتیر می‌خوریم.
اما از صبحانه که بگذریم، نوبت به (آیران آشی) می‌رسد غذای معروف سراب که فارسی اش همان آش دوغ است.
به نوعی می‌توان گفت که آش دوغ معروف‌ترین غذای محلی در میـــان نه‌تنـــها مـــردم سراب که به طور کل مردم آذری‌زبان است، اما به طور تخصصی خوردن این آش در سرعین اردبیل و همین سراب فراگیر است.
با تشکر از استاد ابی زاده
محسن وثوقی