1- پژوهش را تعريف کنيد؟ و هدف از آن را بنويسيد؟
پژوهش يک فعاليت منظم، منسجم، با روش سنجيده‌اي در جهت رسيدن به هدف است.
هدف از تحقيق کشف حقيقت است.
.............................................................................................................................
2- چگونه تحقيقات را در آموزش و پرورش گسترش دهيم؟
1. اولين شرط گسترش تحقيقات اعتقاد به تحقيق است.
2. روش آموزش را از دبستانها تا دبيرستانها و دانشگاهها تغيير دهيم و به دانش‌آموزان بياموزيم که چگونه مسأله را طرح و حل کنند.
3. بايد اصول و روش‌هاي تحقيق علمي را بياموزند و از آن استفاده نمايند.
4. بايد در بودجه آموزش و پرورش و تقسيمات آن سهم قابل توجهي را به امر تحقيق اختصاص دهيم.
.............................................................................................................................

3- انواع تحقيقات علمي را براساس هدف توضيح دهيد؟
1. تحقيق بنيادي يا پايه‌اي: کلي و جهانشمول است. اول طرح مي‌شود و بعد تحقيق. تحقيقات بنيادي نظريه‌ها را بررسي کرده، آنها را تأييد، تعديل يا رد مي‌کند. در ميان پديده‌ها، به کشف قوانين و اصول علمي مي‌پردازد، هدف، توسعۀ مجموعۀ اين نوع پژوهش توجه زيادي به استفاده يا کاربرد نتايج در مسائل واقعي زندگي ندارد و دانسته‌هاي موجود درباره اصول و قوانين علمي است.

2. تحقيق کاربردي: هدف تحقيقات کاربردي توسعه دانش کاربردي در يک زمينه خاص است و به سمت کاربرد عملي دانش هدايت مي‌شود. برخلاف تحقيق پايه‌اي (بنيادي) محدوديت زماني و مکاني دارند.

3. تحقيق عملي يا اقدام پژوهي: در موقعيت حساس به وجود آمده، تحقيق و پژوهش مي‌کنيم و در شناخت مسائل، رفع مشکل و بهبود آن مي‌کوشيم.
.............................................................................................................................
4- انواع تحقيقات علمي برحسب نحوۀ گردآوري داده‌ها را توضيح دهيد؟
1. تحقيق تاريخي: در نوع تاريخي داده‌هاي لازم براي تحقيق که مربوط به رويدادها و وقايع گذشته است از قبل وجود دارد، که پژوهشگر بايد به جستجو بپردازد و بر اساس متون و اسناد تاريخي موجود، به تحقيق بپردازد.

2. تحقيق توصيفي: به 5 دسته تقسيم شده است:
1) تحقيق پيمايشي 4) تحقيق موردي (مورد پژوهي)
2) تحقيق همبستگي 5) تحقيق عملي (اقدام پژوهي)
3) تحقيق علّي (مقايسه‌اي يا پس رويدادي)
3. تحقيق آزمايشي:
1) متغييرهاي مستقل دستکاري مي‌شوند.
2) ساير متغيرها به جز متغير وابسته ثابت نگه داشته شده و کنترل مي‌شوند.
3) تأثير متغيرهاي مستقل بر متغير وابسته مشاهده مي‌شود.
.............................................................................................................................
5- لزوم آشنايي معلمان با اقدام پژوهي براي چيست؟ (7 مورد حفظ شود)
براي بهبود وضع زندگي، رفتار و شغل اشخاص است که درگير پژوهش در عمل هستند. که عبارتند از:
1) چون يافته‌ها و نتايج پژوهش را در نهايت معلم به کار خواهد برد پس چه بهتر که خود وي دست به پژوهش بزند.

2) معلم بيش از ديگران در معرض پرسش قرار مي‌گيرد. پس بهتر است براي پاسخگو بودن، خود وي درگير پژوهش و حل مسأله گردد. چرا که نتايج پژوهش‌ها نشان مي‌دهد والدين علاقه‌مندند پرسش خود را در درجه نخست، با معلمان در ميان بگذارند.

3) معلم ضمن پژوهش، رشد کرده و بالنده مي‌گردد، معلم چاره ياب مي‌شود، نوآوري و نوجويي اشاعه مي‌يابد.

4) پژوهش رنگ و بوي محلي (بومي) به خود مي‌گيرد. چون که هر معلمي در محل خود يک پژوهشگر مي‌شود.
5) نتايج بدست آمده از پژوهش‌هاي معلمان کاملاً جنبۀ کاربردي پيدا مي‌کند، چرا که معلم فقط براي حل مسأله کلاس يا مدرسۀ خود دست به پژوهش مي‌زند.

6) کارآيي و اثربخشي تحقيق خيلي زود بوسيلۀ معلم معلوم مي‌گردد و اصلاح کاستي‌ها نيز بوسيله خود معلم و در نتيجه سريعتر انجام مي‌گيرد.

7) معلم اگر خود پژوهنده نباشد ممکن است نسبت به نتايج تحقيقات ديگران واکنش نشان دهد.

اگر معلم خود دست به کار تحقيق بزند و مسأله‌اش را به اين طريق حل کند نسبت به يافته‌هاي خود احساس تعلق خاطر مي‌کند.

9) در مقايسه با هزينه‌هاي خرج شده و ناموفق در زمينه‌هاي مختلف پژوهشي، پژوهش‌هاي معلم پژوهنده بسيار منطقي و مناسب‌تر است.

10) با درگير شدن معلم در عمل پژوهش (معلم پژوهنده)، موضوع جدايي ميان نظريه (تئوري) و عمل از ميان مي‌رود.

11- مشارکت دادن معلمان در پژوهش موجب انگيزه در آنان مي‌شود و اعتماد به نفس و خودباوري را در آنان تقويت مي‌کند.

12) معلمان، مناسب‌ترين افراد در تشخيص مسائل و نيازهاي دانش آموزان و آموزش و پرورش هستند، پس چه بهتر که اين مسائل بدست خود آنان حل گردد.

13) در فرآيند تحقيق هر جا معلم صلاح دانست تغييرهاي لازم را اعمال مي‌کند.

14- در پژوهش عملي نتايج از بالا يا بيرون از کلاس صادر نمي‌شود بلکه از پايين و توسط خود معلم و ديگر مشارکت کنندگان حاصل مي‌شود.

15- مشارکت دادن معلمان در پژوهش نوعي احترام و اعتماد به آنان است و در معلمان انگيزۀ دروني نسبت به پژوهش عمل ايجاد مي‌کند.
.............................................................................................................................
6- اقدام پژوهي را از نظر لغوي و محتوا تعريف کنيد؟
از نظر لغوي: اين اصطلاح ترجمه انگليسي Action research مي‌باشد که Action به معناي عمل، اقدام، کنش، کار، فعاليت، طرز کار و تأثير است و research به معني پژوهش (تحقيق) است.
از نظر محتوا: پژوهش در عمل نوعي فعاليت علمي است که در آن افراد درگير در کار و فعاليت مي‌کوشند وضعيت نامطلوب موجود را به وضعيت نسبتاً مطلوب تغيير دهند. هدف از اين کار بهسازي امور و اثر بخشي آن است.
.............................................................................................................................
7- موارد اساسي و ارکان پژوهش را نام ببريد؟
1) کسب روح علمي يا آزادي از هر تعصب، خرافه يا پيش‌داوري و عقايد قالبي.
2) به کار بردن شيوه‌هاي قابل اطمينان
3) حرکت تدريجي و منظم در راه نتيجه‌گيري
4) سعي در دستيابي به روابطي بين پديده‌ها در شرايط معين.
.............................................................................................................................
8- ويژگي‌هاي پژوهش در عمل را نام برده و توضيح دهيد؟ (6 مورد با توضيحات حفظ شود)
1) تغيير وضع موجود محور کار است.
(تغيير و بهسازي از عمده‌ترين ويژگي‌هاي آن است که در پي آن فعاليت‌ها حرکت مي‌کنند)

2) عملي است.
(يافتن راه‌هاي عملي براي مسائلي که افراد درگير آن هستند)

3) فرآيندي يا دوري است.
(پژوهشگر مشاهده، فکر و عمل مي‌کند و عمل خود را ارزيابي مي‌کند)

4) مشارکتي است.
(گروه خاصي درگير نيستند، بلکه افراد زيادي براي حل مسأله درگير هستند)

5) مردمي است.
(همۀ افراد از آن سود مي‌برند و مختص گروه خاصي نيست، هدف پيوند مثبت در ايجاد کردن بين افراد است)

6) خود ارزياب است.
(پژوهشگران يا افراد درگير در پژوهش، يافته‌هاي پژوهشي خود را براي آگاهي از اين که طرح و عمل‌شان اثر بخش بوده يا نه کارشان را ارزشيابي مي‌کنند)

7) مبتني بر ارزشها است.
(هر پژوهشگر بايد داراي تعهد و تعلق باشد، چرا که هدف از اين تحقيق اصلاح وضع موجود است)


انعطاف پذير است.
(انعطاف‌پذير بودن است که مي‌شود با آن تغييراتي ايجاد کرد)


9) تجربي است.
(در اقدام پژوهي همۀ کارها بوسيلۀ پژوهشگر انجام مي‌شود، هر چيز براساس مشاهده است نه نظريه. بلکه به صورت مسأله مطرح، شناسايي و تعريف مي‌شوند و براي رفع يا کاهش آن راه‌حل‌هايي پيشنهاد و به اجرا گذاشته مي‌شود که اجراي پيشنهادهاي عملي و ارزيابي آن به صورت عيني و عملي است)


10) غير رسمي است.
(چون نوعي پژوهش مشارکتي و جامعه مدار است جنبه‌هاي رسمي آن نسبت به روش‌هاي تحقيق متداول و دانشگاهي کمتر است و به صورت غير رسمي و بيشتر براساس ارزش‌ها و فرهنگ محيط کار اقدام‌هاي لازم را انجام مي‌دهند. از هر زمان و موقعيتي استفاده مي‌کنند تا به هدف برسند، نياز به يک مکان و زمان خاص ندارند)


11) نقادانه و تفسيري است.
(براي رسيدن به وضع مطلوب، دائم تمام وضعيتهايي را که دارند، قبل از اجرا، آن را مورد نقد قرار مي‌دهند تا پس از حلاّجي و بررسي جامع به مرحلۀ اجرا گذاشته ‌شود)


12) پرسش تحقيقي، شخصي است.
(ممکن است براي مَني که معلم هستم وضعيتي بوجود آمده باشد که، براي ديگر معلم بوجود نيامده باشد. در اين روش «من» مي‌خواهم عملم را اصلاح کنم يا «ما» مي‌خواهيم اعمال و رفتارمان را عوض کنيم؛ به اين دليل، اين روش شخصي است نه عمومي)


13) تماس مستقيم با موقعيت واقعي محيط کار است.
(محقق با موقعيت‌هاي واقعي و با محيط کار عملاً و مستقيماً ارتباط دارد. در اين صورت آزمودني‌ها شامل: شاگردان کلاس، کارکنان، مربيان مدرسه و افرادي که معلم با آنان در تماس دائم است «تمامي دست‌اندرکاران نظام آموزشي» مي‌باشد)
.............................................................................................................................
9- اهداف پژوهش عملي (اقدام پژوهي) را بنويسيد؟
1) رفع مشکلاتي (مسائلي) که در موقعيت‌هاي خاص تشخيص داده شده‌اند يا بهبود بخشيدن به آنها.

2) افزودن شيوه‌هاي اضافي يا تازۀ آموزشي و يادگيري به نظام جاري که به طور معمول دافع نوگرايي و تغيير است.

3) بهبود ارتباط بين معلم عمل‌گرا و پژوهشگر دانشگاهي و رفع نواقص پژوهش سنّتي در دادن دستورالعمل صريح به معلّمان.

4) فراهم کردن يک روش حل مسأله در کلاس درس که از روش مشخص کنوني برتر باشد.

5) تقويت خودباوري و اعتماد به نفس در معلّمان چرا که معماران اصلي فرهنگ جامعه به حساب مي‌آيند.
.............................................................................................................................

10- ويژگي برجسته و بارز تحقيقِ عملي چيست؟
آن است که اين تحقيق، اثر فعاليت‌ها، طرح‌ها و تصميم‌ها را بر زندگي افراد ذي‌نفع در تحقيق و متأثر از آن مورد توجه قرار مي‌دهد و تنها به دنبال تأمين هدف يا اهدافي خاص نيست بلکه رفاه و آسايش تمام افراد ذي‌نفع مورد تآکيد قرار مي‌دهد.
.............................................................................................................................
11- درخصوص آمادگي و تشخيص و يا مرحلۀ پيش از اجرا به چه مواردي بايد توجه داشت؟
1) طرز برخورد و مشخص کردن نقش محقّق (اقدام پژوه):
(رهبر گروه بايد بداند که چگونه رفتار کند، دوستانه يا رئيس‌گونه و مقتدرانه
بايد خود را طوري معرفي کند که فرد ماهري هست، اگر همکارانش بفهمند که او نمي‌تواند تحقيق را انجام دهد موفق نمي‌شود.
1- حرکات بدن، طرز صحبت کردن، متن سخنراني، لباس و رفتار وي بايد هدفمند، جذاب و فروتنانه و خالي از تکلّف باشد.
2- حالت متخصص همه‌فن حريف به خود گرفتن يا همانند يک رئيس مقتدر رفتار کردن و يا اداي يک فرد موفق را در آوردن براي تحقيق عملي و مشارکتي مضر است. احتمالاً بسياري از افراد به ويژه زيردستان و مرئوسين به چنين برخوردهايي پاسخ منفي خواهند داد.
3- پژوهشگر بايد خود را طوري معرفي کند که از ديد ديگران فردي ماهر، حامي و مفيد، کاردان، خوش‌ برخورد و خون گرم ارزيابي شود و در بيشتر موقعيت‌ها حالتي دوستانه و هدفمند، داشته باشد.
4- وقتي پژوهشگر با افراد قدرتمند يا معتبر سر و کار دارد بايد رفتاري متين‌تر داشته باشد.
5- در نهايت اعتماد به محقق زماني بدست مي‌آيد که افراد نسبت به او احساس بيگانگي نکنند.


2) دستور کار:
1- تسهيل کنندگان «آسان کنندگان» پژوهش مي‌توانند با آگاه کردن افراد از اهداف و مقاصد خود حضور خود را ثبت کنند.
معرفي اوليّه شامل:
1- ارائۀ اطلاعات دقيقي است که از پژوهش‌هاي اجتماعي و تربيتي استقبال مي‌کند و برنامه‌ها را به صورت شفاف بيان مي‌نمايد.
2- در اظهارات اوليه بايد به طور ضمني بيان شود که پژوهشگر مشکل گشايي است که نقش وي بيشتر کمک به افراد ذي نفع و تحقيق است تا اينکه اعمال و اقدامات آنان را تعيين کند.
3- نقش و وظيفه پژوهشگر در جريان معرفي به تفصيل بيان شود.
4- افراد درگير در موضوع، باتوجه به نقشي که پژوهشگر ايفا مي‌کند کم کم مقصود او را در مي‌يابند.
5- با ادامۀ کار تحقيق، برنامه‌ها به تدريج نمود پيدا کرده و به طور مشخص‌تري تدوين مي‌شوند.
6- در اين مرحله بايد کانون فعاليت‌ها را در قالب‌هاي کاملاً کلي متمرکز ساخت.


3) موقعيت:
مقام يا موقعيت در قالب سه مقوله «محيط کار» که هر گروهي ممکن است در محيط اجتماعي بخشي از آن را مدعي شوند تقسيم کرد:
1) فضاي فيزيکي،
2) وضعيت اجتماعي (تعاملات)
3) قلمرو نمادين.
به طور مثال: ممکن است عده‌اي يک درمانگاه خانوادگي را هر چند افراد جامعه مي‌توانند از آن استفاده کنند، درمانگاه مادران جوان بخوانند، يک گروه نژادي خاص مالکيت يک مرکز اجتماعي را در اختيار داشته باشد، بخشي از حياط مدرسه ممکن است قلمرو گروه خاصي از پسران شناخته شود.
اين نمونه‌ها نشان مي‌دهد که چگونه گروه‌هاي غير رسمي با وجودي که هيچگونه مشروعيت رسمي ندارند آثاري قدرتمند در زندگي اجتماعي بر جاي مي‌گذارند.
هنگامي که پژوهشگر به تجزيه و تحليل‌هاي اجتماعي مي‌پردازد بايد با شبکه‌هاي تعاملي گروه‌ها، نهادها، مؤسسه و يا سازمان‌هاي اجتماعي آشنا شود.


4) شناسايي گروه‌هاي ذي‌نفع:
(پژوهشگر با افراد مختلف و متعددي در محيط‌هاي اجتماعي، گروهي و سازماني تماس برقرار مي‌کند.
به عنوان مثال: کار معلّمين به طور مستقيم تحت تأثير همکاران، مديران، دانش‌آموزان و والديني قرار دارد. اما گاه به طور اتفاقي با مقامات دولتي، پليس، مددکاران اجتماعي، رهبران گروه‌ها (غير رسمي) و بسياري ديگر تماس برقرار مي‌کنند.
بنابراين پژوهشگران بايد به همۀ گروه‌هاي ذي‌نفع در تحقيق، اطمينان دهند که در امر تحقيق و کشف مسأله (مشکل) يا خدمت مشارکت خواهند داشت، اگر چه نمي‌توان همه افراد را در اين امر مشارکت داد اما اين نکته ضروري است که همۀ گروه‌هاي ذي‌نفع احساس کنند، کسي در دفاع از منافع آنان صحبت مي‌کند و در موقعيت و مقامي است که مي‌تواند آنها را از آنچه در حال وقوع است آگاه کند)
.............................................................................................................................

12- در کار تحقيق با چه گروه‌هايي ممکن است سر و کار داشته باشيم؟
1) مشارکت کنندگاني که همراه پژوهشگر فعاليت و کار مي‌کنند.
مثل: معلّمان، مديران، دانش‌آموزان و ساير همکاران آموزشي.


2) دوستان نقّاد محقق، به عنوان افراد کمکي هم مي‌توانند نظر دهند.


3) استادان يا راهنمايان محقق، مي‌توانند او را از انجام و چگونگي شيوۀ کار راهنمايي و هدايت کنند.


4) پژوهشگران همکار،
محقق مي‌تواند از اين‌ها براي ارزيابي کار خود استفاده کند و هميشه با دل و انديشۀ باز انتقادهاي آنان را بپذيرد.


5) شناسائي افراد صاحب نفوذ (مُتنفّذ) «افراد قدرتمند»،
محقق، بايد افراد صاحب نفوذ و قدرتمند را شناسايي کرده و با آنها ارتباط برقرار نمايد و براي کار در جايي که از نظر سازماني مناسب است، اجازه بگيرد. در همين زمان او بايد راه‌ها و مجاري نفوذ را کشف و تعيين نموده و اطمينان حاصل کند.
گاهي محقق به خاطر عدم آگاهي از وضعيت محل و موقعيت محيطي کار، دچار شکست مي‌شود.
بنابراين لازم است پژوهشگر پيش از شروع به کار و در شرايط مناسب تصويري از تاريخچۀ وضعيت افراد، کار پژوهش و ساير مسائل را ترسيم کند.


منابع: شامل مواردي از قبيل:
- منابع آموزشي کدامند؟
- منابع اجتماعي کدامند؟
- منابع اقتصادي چه هستند؟
- چه کسي مالک آنهاست؟
- آيا آنها تحت تملک افراد، گروه‌ها يا دولت هستند؟
- چه چيزي از دست رفته است؟
- چرا از دست رفته است؟
و غيره مي‌باشد.
به طور کلي قبل از کار تحقيق، بايد منابع را بشناسيم از قبيل: (اجتماعي، اقتصادي، آموزشي، فضا، کتابخانه و کتاب، منابع دولتي يا غير دولتي) بايد منابع مشخص شود تا بتوانيم کار را انجام دهيم.
.............................................................................................................................
13- چه نکاتي بايد در يک روابط درست و صحيح پژوهش عملي مورد توجه قرار گيرد؟
1. احساس برابري را براي همه افراد درگير افزايش دهد و هماهنگي را حفظ کند.
2. هرجا که ممکن است مانع بروز برخورد شود، برخوردهاي موجود را کاملاً شفاف و از طريق گفتگو حل کند.
3. مردم را همان گونه که هستند بپذيرند نه آنگونه که بعضي انتظار دارند.
4. روابط شخصي و مشارکتي را به جاي روابط غير شخصي، رقابتي، توأم با تعارض (تضاد) و مستبدانه تشويق نمايد.
5. نسبت به احساسات و عواطف افراد حساس باشد.
.............................................................................................................................
14- چه نکاتي در ارتباطات و تعاملات بين افراد بايد مورد توجه قرار گيرد؟
1. با دقت به افراد گوش دادن، يعني پژوهشگر بيش از آنچه که حرف مي‌زند گوش مي‌دهد.
2. حرف ديگران را مي‌پذيرد و براساس آنچه ديگران مي‌گويند عمل مي‌کند.
3. همه افراد بتوانند او را درک کنند.
4. صادق و راستگو باشد.
5. به طور منظم ديگران را از آنچه در حال روي دادن است آگاه کند.
6. از نظر فرهنگي و اجتماعي مناسب عمل مي‌کند.
.............................................................................................................................
15- نکات قابل توجه درخصوص همکاري و مشارکت چيست؟
1. درگير شدن در انجام امور را براي همه افراد به شکل جدّي ميسر سازد.
2. به افراد امکان دهد امور مهم را انجام دهند.
3. حمايت از افراد هنگامي که فرا مي‌گيرند و براي خود کار مي‌کنند فراهم آورد.
4. طرح‌ها و فعاليت‌هايي را که افراد قادر به انجام صحيح آنها هستند تشويق کند.
5. به طور مشخص با خود افراد ارتباط ايجاد نمايد تا اينکه با نمايندگان يا وکلاي آنها گفتگو کند.
6. به حداکثر رساندن مشارکت همه افراد درگيرِ در تحقيق و تضمين همکاري با گروه‌هاي مورد نظر از نظر فعاليت‌ها.
.............................................................................................................................
16- چه مسائل اخلاقي بايد در کليۀ مراحل تحقيق رعايت شود؟
1. مذاکره با مسؤلان:
پيش از آغاز پژوهش موضوع را با هماهنگي مسؤلان در ميان بگذاريم و موضوع را به صورت کتبي در دست داشته و نسبت به آنچه بايد انجام شود کاملاً وفادار و امين باشيم.

2. مذاکره با مشارکت کنندگان:
از افرادي که قرار است با ما کار کنند اجازه بگيريم، آنان را از موضوع کار آگاه کنيم و از آنان دعوت به عمل آوريم تا پژوهش براي عمل خود را خوب انجام دهيم از همان آغاز روشن کنيم که آنان مشارکت کنندگان و همکار پژوهشي ما هستند.

3. مذاکره با والدين و راهنمايان آموزشي:
اگر بخواهيم در مورد کودکان و دانش آموزان پژوهشي انجام ‌بدهيم مطمئناً والدين آنها يا مسؤلين‌شان از کار ما مطلع هستند. در صورت لزوم از آنان اجازه مي‌گيريم يا نامه‌اي به خانۀ آنها مي‌فرستيم و موضوع را با آنان در ميان مي‌گذاريم و در نهايت محقق بايد از آغاز کار طرف مردم را داشته باشد.
.............................................................................................................................
17- هدف از مرحلۀ نگاه کنيد يا شناسايي وضع موجود چيست؟
هدف اين مرحله از فرآيند در جريان تحقيق عملي کمک به گروه‌هاي ذي‌نفع در تحقيق براي توصيف وضعيت و موقعيت خود به شکل روشن و جامع است. پژوهشگران مي‌توانند با بهره‌گيري از روش‌هاي عملي به گروه‌هاي ذي‌نفع در تعريف مسأله و مشکل به زبان خاص خود و در توصيف و تشريح بافت اجتماعي و کاري خود کمک کنند. به تصوير کشيدن و شرح دقيق و صحيح وضعيت خود، کار دشوار است.
.............................................................................................................................
18- در جريان مصاحبه، اقدام پژوه بايد به چه نکاتي توجه کند؟
مصاحبه، به دست‌اندرکاران اقدام پژوهي امکان مي‌دهد که موقعيت خود را توصيف کنند، لذا مي‌توان بسيار طبيعي و به راحتي از طريق مراودات اجتماعي و عادي مصاحبه کرد يا اينکه فرايند مصاحبه را به شکل رسمي تر اجرا نمود. نکاتي که يک اقدام پژوه هنگام مصاحبه بايد به آن توجه داشته باشد عبارتند از:
1. هدف مصاحبه
2. هويت خويش
3. نقش خود را مشخص کند.
4. براي گفتگو با افراد و ثبت و ضبط اطلاعات، اجازه بگيرد.
5. از مناسب بودن زمان براي گفتگوهاي طولاني مطمئن شود.
6. در صورت نياز درباره مکان‌ها و زمان‌هاي جايگزين براي مصاحبه مذاکره کند.
.............................................................................................................................
19- منظور از مشاهدۀ مشارکتي چيست؟
منظور از مشاهده، از نوع مشاهداتي است که به صورت مدون و منظم انجام مي‌گيرد، به عبارت ديگر هدف، آشنايي با ويژگي‌هاي آن نوع مشاهداتي است که قبل از شروع مشاهده، نظامنامه آن تهيه و تنظيم شده است و منظور از مشاهده ثبت و ضبط دقيق تمام جوانب و به‌روز رساني حادثه‌اي ويژه، يا رفتار و گفتار فرد، يا افرادي به نام آزمودني‌هاست.
يکي از مهم‌ترين محاسن مشاهدۀ مستقيم (مشارکتي) شايد ثبت و ضبط دقيق وقايع در حين وقوع آنها مي‌باشد.
مشاهدات به محققين فرصت بيشتري مي‌دهند تا از طريق آن محيط‌ها و مجموعه‌هايي که مشارکت‌کنندگان در آنها کار و زندگي مي‌کنند، تصوير روشن‌تري از شرايط و زمينۀ تحقيق به دست آروند و مهمتر اينکه در مشاهده بعداً بايد صحّت آن مورد ارزيابي قرار گيرد.
فردي که مشاهده مي‌کند تنها به شکلي سطحي مي‌توان مسائلي چون قصد، هدف و احساس سوژه (موضوع) را درک کند و در مورد آنها اظهار نظر کند. لذا صحّت نظرات وي بايد در مورد ارزيابي قرار گيرد.
.............................................................................................................................
20- روش قوم‌نگاري را توضيح دهيد؟
حالت گزارش نويسي و يا تحليل محتوايي دارد. محقق به صورت عضوي از گروه افراد مورد مطالعه در مي‌آيد و ضمن شرکت در فعاليت‌هايشان آنها را مورد مشاهده قرار مي‌دهند، امروزه در بعضي از تحقيقات جامعه‌شناسي، روان‌شناسي، روان‌شناسي اجتماعي و تعليم و تربيت روش قوم‌نگاري به کار مي‌رود.
.............................................................................................................................
21- روش توالي رويدادها را توضيح دهيد؟
در اين روش گزارش‌ها بر اساس توالي (پشت سر هم) رويدادها تهيه و تنظيم مي‌شوند و مشارکت کنندگان در جلسات، توضيحات مربوط به مشکل و زمينه‌هاي مربوطه به آن را ثبت و سپس اطلاعاتِ جمع‌آوري شده را تفکيک مي‌کنند.
به عبارت ديگر براي بررسي دقيق‌تر، پديده‌هاي موجود را بررسي مي‌کنند و آنها را تفکيک يا مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهند. تا به اين وسيله عناصر کليدي يا مفاهيم اصلي را مشخص کنند.
اين عناصر در گزارش‌هاي توصيفي ارايه مي‌شوند و توالي رويدادها و ديگر ويژگي‌هاي محيط را به تفصيل توضيح مي‌دهند.
.............................................................................................................................
22- روش تحليل نيمرخ گروه را توضيح دهيد؟ و سپس بنويسيد شامل چه مواردي مي‌تواند باشد؟
تصويري از فضا و محيطي که در آن تحقيق انجام گرفته، ارائه مي‌کند که به کمک اين نيمرخ گروه‌هاي ذي‌نفع مي‌توانند گزارشي درخصوص ويژگي‌هاي مهم محيط خود تهيه و تنظيم کنند.
1. تاريخ
2. مديريت
3. جغرافيا
4. آموزش
5. مسکن
6. جمعيت‌شناسي
7. بهداشت
8. سرگرمي
9. مذهب
10. روابط ميان گروه
11. برنامه‌ريزي و غيره
.............................................................................................................................
23- تفسير به چه معني مي‌باشد و فعاليت‌هاي تفسيري چيست؟
تفسير تبيين معاني است و درک فرآيند تفسير، درک و فهم جامع معاني است که احساس مي‌شود مورد توجّه قرار گرفته و توسط ديگران بيان مي‌شوند.
فعاليت‌هاي تفسيري: آن دسته از ساختارهاي مفهومي و نظريه‌هاي تئوري‌هاي واقع بينانه‌اي که مردم از آنها براي شرح اعمال خود استفاده مي‌کنند نمايان مي‌سازد.
.............................................................................................................................
24- فرايند عمل کنيد و حل مسأله را توضيح داده و مراحل آن را نام ببريد؟
اين مرحله فرايندي است که به افراد امکان مي‌دهد راه حل‌هاي عملي براي مسائل، طراحي کنند به گونه‌اي که آنها را از اضطراب روزمره نجات دهد.
1. برنامه‌ريزي
2. اجرا
3. ارزيابي
.............................................................................................................................
25- مواردي که در مرحلۀ برنامه‌ريزي بايد انجام داد چيست؟
1. دسته‌بندي اولويت‌ها
2. اهداف رسمي، عملياتي و وظايف
3. کنترل کيفيت
.............................................................................................................................
26- مرحلۀ اجرا شامل چه مواردي مي‌باشد؟
1. پشتيباني
2. حل و فصل تعارض
3. بررسي مجدد
.............................................................................................................................
27- نکات قابل توجه در تهيه طرح پژوهش عملي چيست؟ (جواب ص 126)
1. مشخص کردن موضوع مورد بررسي و تعيين مسأله که بعضي مسائل در حين بررسي (عمل) تغيير مي‌کنند که محقق بايد مطالب قبلي خود را اصلاح کند.
- موضوع به حد کافي محدود و قابل بررسي باشد.
- محقق بايد اطمينان داشته باشد که در کارش بهگشتي (بهبودي) ايجاد کند.

2. درخصوص منابع اطلاعاتي بايد به اندازه کافي در زمينه‌هاي مورد پژوهش مطالعه کرده باشد.
- همه کتابها و منابع نبايد از اول تا آخر خوانده شود، بلکه بايد گزينش و انتخاب شوند.
- از صاحب نظران و اساتيد راهنما اطلاعات لازم درخصوص موضوع تحقيق کسب کرده و تعيين کنيد که از کجا بايد منابع را بدست آورد.

3. ملاحظات اخلاقي را رعايت کنيد و هرگز اين مرحله را ساده نگيريد چون بدون توجه به اين موضوع نمي‌توانيد کارتان را انجام دهيد.

4. درخصوص تأمين منابع و هزينه نيز مطمئن باشيد که بودجه کافي و راههاي تأمين آن را در نظر گرفته‌ايد چرا که چيزي بدتر از بي‌پولي در تحقيق نيست.
- بايد از نظر تايپ و تکثير و ديگر وسايل، مناسب‌ترين راه را انتخاب کنيد و در مورد مسائل مالي، پوشه جداگانه داشته باشيد و هر چند وقت يکبار حسابها را کنترل کنيد.

5. اگر کار تحقيق به صورت گروهي است مشخص کنيد مشارکت کنندگان چه کساني هستند و وظايف هر کدام چيست؟
- چه کساني ارزيابي تحقيق را به عهده دارند.
- تصور نداشته باشيد که ديگران همواره مطابق ميل شما رفتار خواهند کرد بايد موضوع‌هاي مورد بررسي را با آنان در ميان بگذاريد.

- نکته آخر اينکه؛ طرح تحقيق خود را حتماً و مرتباً با مربي يا استاد راهنماي خود مطرح و او را در جريان کار خود قرار دهيد.
.............................................................................................................................
28- در پژوهش عملي بايد به چه توصيه‌هايي عمل کنيم؟ (جواب در صفحات 127 و 128 و 129 و 130)
1. نخستين گام پژوهش انتخاب مسأله است.
- در مورد مسألۀ مورد نظر توضيح مختصري بدهيد تا نشان دهد که چرا شما به اين موضوع علاقه‌مند هستيد و چگونه مي‌توانيد اصلاح‌هايي را انجام دهيد.
- يک مقدمه کوتاه و بيان وضعيت موجود به ويژه بيان جوانبي از وضعيت نامطلوب مي‌تواند در روشن ساختن مسأله پژوهش مؤثر باشد.
- طرح مسأله در حقيقت توصيف وضعيت نامطلوب است و وضعيت مطلوب مجهولي است که اگر معلوم گردد و ما به آن برسيم اثربخشي صورت خواهد گرفت.

2. در رابطه با جمع‌آوري اطلاعات:
- معمولاً تصور بر اين است که محقق تا جايي که مي‌تواند اطلاعات را جمع‌آوري مي‌کند.
- ولي بايد موظب باشيد که ابتدا جنبه‌هاي کليدي (متغيّرهاي اصلي) را مشخص کنيد تا معلوم شود در چه زمينه‌اي مي‌خواهيد اصلاح به وجود آوريد که اطلاعات بدست آمده در همان رابطه باشد.
- اولاً : تصميم بگيريد که چه نوع داده‌هايي بايد جمع‌آوري کنيد.
- دوم اينکه: درباره نوع ابزار گردآوري داده‌ها (مثال پرسشنامه، مصاحبه و ...) و روش‌هاي آن تصميم بگيريد.
- همچنين ساير وسايل مثل دوربين و غيره در صورت احتياج بايد تهيه کنيد.

3. درخصوص ارزش‌ها:
- محقق بايد ارزش‌هايي را معلوم کند که از نظر حرفه‌اي داراي ارزش هستند.
- بايد مشخص کرد که آيا اگر تغييراتي ايجاد شود با ارزش‌هاي شما هم‌خواني دارد يا خير؟
- بنابراين محقق از ميان موضوع‌هاي گوناگون موضوعي را انتخاب کند که تا حدي وابستگي با ارزش‌هاي او داشته باشد.

4. درخصوص پيشنهاد راه حل احتمالي:
- بايد درباره طرح‌هاي متعدد عمل بينديشيد، لذا پيشنهادهاي خود را در مورد راه حل‌ها يادداشت کرده و با افراد ذي‌صلاح، و ذي‌نفع و ذي‌نفوذ در ميان بگذاريد و در نهايت يک راه را پيشنهاد کنيد که در اينجا امکانات، شرايط و مسائل اخلاقي را فراموش نکنيد.
5. در رابطه با ارزيابي از تأثير عمل جديد و اهميّت آن نيز بايد به اين نکات توجه داشت:
- شاخص‌هايي را که فکر مي‌کنيد نشان دهندۀ فرايند تغيير خواهد بود مشخص کنيد.
- به اتفاق‌هاي مهمي که در عمل شما رخ خواهد داد و تغيير و بهگشت را نشان خواهد داد توجه کافي داشته باشيد.
- همچنين بايد سعي کنيد که به اين پرسش‌ها پاسخ دهيد:
- چگونه مي‌توانيد نشان دهيد آنچه اتفاق افتاده نتيجه کار شما بوده است؟
- چگونه مي‌فهميد واقعاً تأثير (کار) شما بوده که تغيير را بوجود آورده است؟
- چه کساني گفته‌ها و ادعاهاي شما را تأييد خواهند کرد؟
- شاهد کليدي و مهم شما چه خواهد بود؟

6. در رابطه با تعيين اعتبار آنچه به عنوان تغيير و بهگشت معرفي کرده‌ايد، سعي کنيد:
- معيارهاي خود را مشخص و تعيين نماييد.
- براي نشان دادن درستي ادعاهايتان معيارها را مرتب و منظم کنيد.
- با گروه ارزياب و تعيين اعتبار پيشنهادهاي خود را مشخص کنيد.
- پيشنهادهايتان در مورد اصلاح و بهسازي کار با شواهد روشني ارايه دهيد.
- به طور کلي در اين مرحله با ارايه شواهد و معيارهاي مورد قبول براي ارزيابان و همکاران منتقد و صاحب نظران در مورد کارتان، منطقي و عقلاني بودن تغييرهاي پيشنهادي را بايد به اثبات برسانيد.

7. به مراحل پاياني پروژه تحقيق‌تان نزديک مي‌شويد و پس از اين يافته‌هايتان را منتشر خواهيد کرد.
- اين موضوع را با ديگران در ميان بگذاريد و ببينيد آيا کار ديگري نمانده است.
- اگر آنان نظري داشتند دوباره با آنان بحث و مذاکره کنيد تا اصلاح‌ها و جرح و تعديل‌هاي نهايي صورت گيرد.
- پس از اين بنويسيد که چگونه عمل شما تغيير حاصل کرده و ارزيابان و منتقدان در مورد کارتان چه گفتند؟ و چه اصلاحاتي صورت گرفت؟
- به طور کلي در اين مرحله هرگونه اصلاح نهايي از هر نظر بايد در کار شما بوجود آيد تا ارزش‌يابي نهايي از کل گزارش به عمل آيد و آماده ويرايش و انتشار گردد.

8. ارزشيابي از چگونگي انجام پروژه تحقيق:
- در اينجا بايد توجه کرد که براي يادگيري محقق، اين پروژه چه معني و مفهومي دارد.
- و اين يادگيري چگونه بر ديگران اثر خواهد گذاشت؟
- بنابراين سئوال‌هايي نظير:
- چه چيزي درباره زمينه يا موضوع تحقيق ياد گرفته‌ايد؟
- چه چيزي هنگام پژوهش در مورد خودتان ياد گرفتيد.
- و اينکه چه توانايي‌ها و ضعف‌هايي داريد؟
- چگونه مي‌توانند از تجربه شما چيزهايي ياد بگيرند؟ و در ارزش‌يابي مطرح مي‌شود.

9. توصيه مربوط به نوشتن گزارش:
- نوشتن گزارش کامل پروژه يا تحقيق مي‌باشد.
- بعد از پايان انجام پروژه بهتر است هرچه سريعتر به نوشتن مطالب اقدام کنيد.
- بعد از نوشتن، يک بار مطالب را مرور کرده و اصلاحات لازم را در اين بوجود آوريد.
- براي نوشتن مطالب نيز، حتماً بايد يک برنامه مدوّن تنظيم کنيد و براساس برنامه، کار را انجام دهيد.
- در نوشتن گزارش نهايي توجه به نکات زير مهم است:
- نوع کاغذ و فاصله سطرها
- در نظر گرفتن حاشيه‌هاي لازم و نوشتن با وسيله مناسب
- اگر پاک نويس نمي‌کنيد حتماً بايد با مداد بنويسيد
- مرتب نوشته‌ها را بازخواني کرده تا آماده و پيراسته گردد.
- محل تايپ نوشتۀ گزارش را تعيين و مشخص کنيد.
- براي صحافي و جلد کردن آن برنامه‌ريزي کنيد.
- به منظور بايگاني کردن اسناد، تهيه ديسکت يا CD کامپيوتري احتمالاً ضروري مي‌باشد.