بودجه دارای دو طرف است یکی درآمد و دیگری هزینه .هریک از این دو طرف باید با دقت بسیار و صحت هرچه بیشتر سنجیده شود .
روش های مختلف پیش بینی درآمد به قرار زیر است :
روش سال ما قبل آخر :در این روش درآمدهای بودجه ای که برای سال بودجه در دست تهیه است از بودجه سال های گذشته یعنی سالی که بلافاصله قبل از سال های جاری قرار دارد استفاده می شود . مثلاً برای پیش بینی درآمدهای سال 1377، در آمدهای تحقق یافته و قطعی سال 1375 مورد استفاده قرار می گیرد .
روش حد متوسط ها : در این روش درآمدهای واقعی یک دوره قبل(3تا 5 سال پیش) مورد توجه قرار می گیرند و حد متوسط افزایش یا کاهش هریک از انواع درآمدها را طی چند سال گذشته بدست آمده و سپس بر اساس آن درآمد سال آینده را پیش بینی می کنند.
روش پیش بینی مستقیم : در این روش کارشناسان با مطالعه و تجزیه و تحلیل گرایشهای اقتصادی،مبانع وصول شده در آمد در سالهای قبل و سایر آمارها و اطلاعات ، اثر عوامل گوناگون را بر هریک از انواع در آمدها در مدت محدودی از زمان می سنجند و سپس با تکیه بر تخصص و تجارب خویش مبادرت به پیش بینی درآمد برای هریک از دوره آتی می نمایند.
روش سنجیده منظم: در این روش که دارای تکنیک و فرمول های خاص است، پیش بینی درآمد بر اساس تجزیه و تحلیل همبستگی ها و جمع آوری پرسشنامه های نمونه انجام می شود .
روش های برآورده هزینه ها :
عوامل اساسی که در برنامه های دولتی تأثیر می گذارند عبارتند از :1- کمیت و کیفیت خدمات مورد نیاز جامعه 2- حجم فعالیت مورد نیاز برای انجام این خدمات 3- روش ها ، تسهیلات و سازمان لازم برای اجرای این فعالیت ها 4- کیفیت و کمیت نیروی کار ،مواد،تجهیزات و سایر عناصر هزینه ای مورد نیاز 5- سطح قیمت های عناصر هزینه ای مختلف برای برآورد هزینه ها که طرف دیگر بودجه است. روش های زیر نیز وجود دارند:
بودجه متداول : بودجه متداول یا سنتی یعنی بودجه ای که در آن اعتبارات هر سازمان دولتی به تفکیک فصول و مواد هزینه مشخص می گردد. در این روش بودجه ریزی ، نوع و ماهیت هزینه نشان داده می شود ولی مشخص نمی گردد که هر هزینه برای نیل به کدام هدف و منظور یا اجرای کدام برنامه یا فعالیت خاص انجام شده است .
بودجه زیر افزایشی : بودجه زیری افزایش برای اجتناب از مشکلات ناشی از کار عظیم و پردردسر بودجه زیر نویسی سالانه ابداع شده است. با این کار هر سال از اول اقدام به کار پیچیده بودجه نویسی نمی شود بلکه بودجه ریزان با قبول سال گذشته توجهشان را روی تغییرات افزایشی متمرکز می کنند.
بودجه برنامه ای : بودجه برنامه ای،بودجه ای است که در آن اعتبارات بر حسب وظایف، برنامه ها و فعالیت هایی که سازمان دولتی در سال های اجرای بودجه برای نیل به اهداف خود باید انجام دهد . پیش بینی شده باشد به عبارت دیگر در بوجه برنامه ای مشخص می شود که دولت و دستگاه های دولتی در سال اجرای بودجه اولاً دارای چه اهداف ،وظایف و مقاصد مصوب می باشند ثانیاً برای نیل به اهداف و مقاصد مذکور باید کدام برنامه ،عملیات و فعالیت ها را با چه میزان اعتبارات انجام دهد.
بودجه عملیاتی :در بودجه عملیاتی علاوه بر تفکیک اعتبارات به وظایف ، برنامه ها ،فعالیت ها و طرح ها حجم عملیات و هزینه های اجرای عملیات دولت و دستگاه های دولتی طبق روش های علمی مانند حسابداری قیمت تمام شده محاسبه و اندازه گیری می شوند.
مقایسه بین بودجه برنامه ای و بودجه عملیاتی: می توان گفت که بودجه برنامه ای فقط به منظور راهنمای مدیران سازمانهای دولتی در اداره امور عمومی و اخذ تصمیم ،مفید واقع می شود. در حالیکه بودجه عملیاتی علاوه بر راهنمایی عملکرد کلیه واحدهای سازمانی و کارکنان موسسات و ادارات دولتی را نیز کنترل می کند.
بودجه بندی بر مبنای صفر هزینه ها به جای اینکه بر مبنای سطح جاری محاسبه شوند از صفر شروع می شوند.
نظام بودجه ریزی طرح و برنامه: در این نظام بیش از آنکه بودجه ریزی داده ها مطرح باشد ،بودجه ریزی ستاده ها مطرح است . به کمک روش بودجه بندی طرح و برنامه در یک قالب کلی طرح ها ، برنامه ها و پروژه ها با هم و انتخاب اثر بخش ترین آنها در نیل به اهداف کلی فراهم می شود. سپس با در نظر گرفتن هزینه ها از بین چند طرح و شقوق گوناگون ارزان ترین به کارآترین ،سریع ترین انتخاب می شود.