موج سوم دنیا را تکان خواهد داد, تحولات در راه هستند...

ازتغييرات اساسي در طول تاريخ بشر تحت عنوان "موج" ياد مي‌شود.
تا کنون نژاد بشری دو موج عظیم تحول را پشت سر گذاشته است که هر کدام به میزان وسیعی فرهنگ ها و تمدن های پیشین را محو کرده و شیوه هایی از زندگی را که بر پیشینیان غیر قابل تصور بود ، جایگزین آن ساخته اند .
موج سوم با خود شیوه ی نوینی از زندگی می آورد که بر منابع انرژی متنوع و احیا پذیر، بر خانواده های جدید غیر هسته ای ، بر نهادی نوین که ممکن است آن را « کلبه الکترونیک » نامید، و برمدارس و شرکت های تجارتی از بنیاد تحول یافته ی آینده بنا شده است . تمدن در حال ظهور قواعدی جدید برای رفتار ما وضع می کند و ما را به حوزه ای فراتر از همسان سازی، همزمان سازی تمرکز و تراکم انرژی و پول و قدرت می کشاند.
این تمدن نوین همانطور که نظام کهنه را به مبارزه می خواند، نظام اداری را هم واژگون می سازد، قدرت دولت ملی را به تحلیل می برد و باعث بوجود آمدن اقتصادهای نیمه خود مختار در جهان فرا - امپریالیسم می گردد. این تمدن به حکومت هایی ساده تر، کارا تر و دمو کراتیک تر از آنچه ما امروز می شناسیم نیاز دارد. تمدنی است با جهان بینی خاص و برخورد ویژه ای با زمان ، فضا ، منطق و علیت .
بالاتر از همه، همانطور که خواهیم دید، تمدن موج سوم شکاف تاریخی بین تولید کننده و مصرف کننده را پر می کند و نظام اقتصادی « تولید برای مصرف شخصی » فردا را بوجود می آورد. به این علت، با قدری هوشمندی ، می تواند به اولین تمدن واقعا انسانی در تاریخ بشر تبدیل گردد.
موج اول: عصر كشاورزي
اولين اختراع بشر آتش بوده است كه تقريباً چهار ميليون سال قبل از ميلاد حضرت مسيح شناخته شد. 2500 سال بعد بشر موفق به اختراع دوم خود كه ابزار بود شده است. فاصله بين دو اختراع نشان از بدوي بودن بشر اوليه دارد بعدها اختراعات جديدتري به تناوب رشد و تمدن بشر بوجود آمد تا اينكه زمينه تغيير اساسي يعني موج اول فراهم شد و جامعه كشاورزي شكل گرفت. جمعيت جهان در سالهاي قبل از ميلاد حضرت مسيح بسيار كم بود و حتي هزار سال بعد از ميلاد آن حضرت به 300 ميليون نفر رسيد اولين تغيير در جامعه انساني كه به موج اول يا جامعه كشاورزي و يا عصر كشاورزي لقب يافته است، قبل از ميلاد حضرت مسيح شروع شده و عمري 29500 ساله اي داشته است. هدف از ايجاد اين موج حل مشكلات معیشتی و غذایی بشر آن زمان بوده است.
موج دوم: عصر صنعتی
اما بعد از ايجاد موج اول و گذشت تقريباً سه هزاره از آن، موج بعدي كه انقلاب صنعتي بود آغاز شد. هدف از موج دوم يعني عصر صنعت يا انقلاب صنعتي توليد مواد و ابزار كار بوده است. در موج اول كه نيروي كار متكي بر بازوان افراد بود، بشر از پس مشكلات بزرگ برنمي‌آمد و نياز جديدي در جامعه بوجود آمد كه تغييرات اساسي را مي‌طلبيد. عمر موج دوم هم كه دوران موفقي را سپري كرده است به 500 سال مي‌رسد و دوران آن از نظر تئوري سپري شده است. با اين وجود متاسفانه بسياري از كشورهاي جهان كه نتوانسته‌اند توسعه موفقي را در طول انقلاب صنعتي بگذرانند هنوز در اين عصر صنعتي بسر مي‌برند و درگير رفع مشكلات خود از طريق توسعه و بكارگيري صنعت هستند.
در موج دوم بشر، موفقيتهاي شگرفي بدست آورد و اختراعات مهمي در اين عصر در خدمت بشر قرار گرفت و باعث شد تا وضعيت آموزش‌، بهداشت، اقتصاد و فرهنگ جوامع نسبت به جامعه كشاورزي شكل بهتري بگيرد و توسعه كمي و كيفي خوبي داشته باشد. يكي از تاثيرات مهم اين موج افزايش جمعيت جهان همراه با رفاه بيشتر و جلوگيري از مرگ و مير زياد مردم بوده است كه سابقاً در اثر وبا، بيماريهاي فراگير، بلاهاي آسماني و امثال آن جان خود را از دست مي‌دادند. اختراعات در صدسال پاياني موج دوم و بخصوص از سال 1900 ميلادي به بعد باعث تغييرات وسيعي در مشاغل كشاورزي كه تا آن زمان تقريباً 90% كل مشاغل را شامل مي‌شد را چنان تغيير داد كه بعضي از كشورها مانند ايران اين تعداد مشاغل كشاورزي به 17% و در كشورهاي توسعه يافته به 4 تا 7% رسیده است.
در هر صورت اختراعات مهمي مانند ماشين بخار، ‌راه آهن، هواپيما، تلفن، برق، راديو، تلويزيون، پلاستيك، ترانزيستور و دهها اختراع ديگر به همراه ايجاد سازمانها و تشكيلات مدني و مؤسسات آموزشي بستري فراهم نمود تا انسان بتواند به اهداف موج دوم كه تهيه ابزار كار بود دست پيدا كند و مشكلات موج اول را برطرف نمايد. در موج دوم نيازهاي جديدي ديده شد كه ديگر امكان حل آن با ديدگاه قبلي امكانپذير نبود.
موج سوم: عصر اطلاعات
بعد از اختراع رايانه و سرعت توسعه مخابرات و ارتباطات بشر نياز به تغيير جديدي را درك نمود و آن چيزي جز دسترسي به اطلاعات و دانش نبود. هدف از موج سوم، دسترسي به اطلاعات و دانش با استفاده از ابزار فناوري اطلاعات مانند رايانه، شبكه‌هاي متنوع محلي و جهاني و اينترنت به همراه توسعه نرم‌افزارها و سخت‌افزارهاي مورد نياز عصر اطلاعات بوده است. عمر موج سوم كه آنرا عصر دانش و بعضاً جامعه اطلاعاتی نیز میگویند، نزدیک به 50 سال می باشد.
همانطور كه ملاحظه مي‌شود، نياز به تغييرات از مقطعي به مقطع بعدي و از موجي به موج بعدي با هدف بوده است و طول عمر ماندگاري آن بستگي به سرعت رسيدن به اهداف آن موج داشته است. به عنوان مثال موج سوم براي آن بوجود آمد كه با توسعه صنعت در موج دوم، نياز بود اطلاعات بيشتري از نقطه‌اي به نقطه‌ ديگر منتقل شود و بشر نياز بيشتري به دانش داشت و لذا توليد، توزيع و استفاده از اطلاعات محور اين تغيير قرار گرفته و اينترنت و رايانه براي اين خدمت بكار گرفته شدند كه توسعه آنها همچنان به جلو مي‌رود. با توجه به اهميت و سرعت زياد توسعه موج سوم، بعضي از دانشمندان فكر مي‌كردند كه اين تغيير اساسي براي ساليانه درازي دوام خواهد داشت. اما رشد فوق‌العاده فناوري و حضور فناوريهاي جديدي مانند اينفو تكنولوژي (فناوري اطلاعات)، نانو تكنولوژي، بيو تكنولوژي، و توانايي بشر در تسلط مطلق بر اتم باعث شد تا اين مرحله با شتاب بيشتري به جلو برود و انتظار جديدي در حال شكل‌گيري شود. البته براي گذر از موج سوم و رسيدن به موج چهارم مشكلات زيادي وجود دارد كه يكي ديگر از آنها پديده جديد فاصله ديجيتالي بين كشورهاي مي‌باشد. اين مشكل در جاي خود مهم مي‌باشد و درصورت عدم توجه به آن مشكلات بزرگي را براي جهان بوجود خواهد آورد و احتمالاً از شتاب فوق‌العاده توسعه فناوري اطلاعات خواهد كاست. ورشكستگي شركتهاي عظيم رايانه‌اي، مخابراتي مانند دات كام (Com.) يكي از اين نشانه ها میباشد.
موج سوم با آمدن رايانه مطرح شد وبخصوص وقتي رايانه‌هاي شخصي توانستند درخدمت مردم قرار گيرند، فضاي توليد و انتشار اطلاعات و توليد دانش توسعه يافت و شكل جديدي به خود گرفت. بكارگيري رايانه و همراهي آن با اينترنت ، تغييرات مهمي درجهان بوجود آورد. كامپيوتردر سال 1948 ميلادي‌ اختراع شد و اينترنت در سال 1968 مطرح و در سال 1970 ارتباط 5 نقطه را برقرار كرد. در سال 1974 پروتكل TCP)) معرفي شد و در سال 1984 هزار پايگاه در روي آن ايجاد گرديد. در سال 1989 نر‌م‌افزار وب بوجود آمد و 4 سال بعد نرم‌افزار (Mosaic) پا به عرصه تحولات نوين گذاشت. در سال 1995، بحث تجارت الكترونيكي مطرح شد و بعد از آن شاهد سرعت رشد فوق‌العاده اين صنعت هستيم. رشد اينترنت بيشتر از تخيل بشر بوده است. زيرا به عنوان مثال در حالي كه در سال 1977 فقط 111 پايگاه در اينترنت وجود داشت در سال 1987 اين تعداد به 10 هزار پايگاه رسيد. اين افزايش بصورت نمايي ادامه پيدا كرد بطوريكه در سپتامبر سال 2002 ميلادي اين تعداد به بيش از 200 ميليون پايگاه رسيده است.
تعداد كاربران اينترنت نيز به شدت در حال افزايش مي‌باشد، بطوريكه از سپتامبر 2001 كه تعداد كاربران 407 ميليون بوده تا سپتامبر 2002 اين رقم به 840 ميليون نفر در 218 كشور رسيده است. پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2005، اين رقم به حدود 2 ميليارد نفر برسد و تا سال 2020 بيش از 80% افراد روي كره زمين، دسترسي به اينترنت داشته باشند. با بررسي آمارهاي فوق نتيجه مي‌شود كه سرعت گذر موج سوم بسيار زياد است و تاخير در همراه شدن با اين پديده عواقب خطرناكي خواهد داشت. لذا اگر مردم كشورما قادر به تهيه رايانه نيستند و يا امكان دسترسي برايشان فراهم نيست، اين مشكل مشكلي ملي مي‌باشد كه بايد مسئولين به فكر چاره كار باشند . بقيه كشورهاي جهان منتظر ما نخواهند ماند و به جلو مي‌روند. و هر روز فاصله ديجيتالي ما با كشورهاي پيشرو بيشتر مي‌شود . بنابراين بايد هرچه زودتر با اطلاع رساني مناسب، براي جبران عقب ماندگي موجود، در اين زمينه گامهاي بلندي برداشت.
فاصله ديجيتالي، نمادي از بي‌عدالتي در جهان را به رخ خواهد كشيد و زمينه جنگهاي ناخواسته‌اي را ممكن است تحميل نمايد. براي تشخيص فاصله ديجيتالي، ذكر فقط اين نكته كافي است كه در حال حاضر حجم اطلاعاتي كه بين اروپا و آمريكا جابجا مي‌شود ، حدوداً 162 گيگا بايت در ثانيه و مجموعه اطلاعات جابجا شده بين خاورميانه و آمريكا 7% گيگا بايت در ثانيه است. همین مثال به تنهايي، فاصله ديجيتالي بين اروپا و خاورميانه را از نظر دسترسي به اطلاعات 231 برابر نشان مي‌دهد. به عنوان مثالي ديگر، تعداد كاربران اينترنت در كشورها 7/1 ميليون نفر و در كشور كره جنوبي 27 ميليون نفر است. با احتساب جمعيت و درنظر گرفتن ضريب نفوذ اينترنت در كره جنوبي كه نزديك به 42 درصد و در كشور ما 5/2 درصد است، حداقل فاصله ديجيتالي ما با آنها حدود 30 برابر مي‌باشد.
كشور فنلاند از نظر زير ساخت فناوري اطلاعات و ارتباطات يكي از پيشتازان عرصه جهاني است. صنعت مخابراتي اين كشور داراي اعتبار جهاني است، به طوري كه شركتهايي همچون: نوكيا، وايسالا و اينستر و منتاريم از ابتكار عمل بالايي در اين عرصه برخوردارند. در اواسط دهه 1990 شركتهاي مزبور در محدوده هاي كوچك نرم‌افزاري مشغول فعاليت بودند. در همين زمان باادغام برخي شركتهاي كوچك با يكديگر و ايجاد شركتهاي بزرگتر، برنامه هايي براي انجام فعاليتهاي تخصصي تر شروع شد و رفته رفته در اواخر دهه مزبور نتايج تلاشهاي انجام شده پديدار شد. پس از اندك زماني برخي از شركتهاي حرفه اي پا به عرصه وجود گذاشتند كه اندك زماني جايگاه مناسبي را دربازار بورس هلسينكي به خود اختصاص دادند. درواقع در عرض كمتر از يك دهه، اين شركتها بيست برابر بزرگتر شده اند. اغلب شركتهاي فعال در عرصه الكترونيك اين كشور بر محصولات نهايي متمركز شده اند. اين شركتها بيش از دو سوم كل سرمايه گذاري در زمينه فعاليتهاي پژوهشي را به خود اختصاص داده اند. هم اكنون اين كشور افق تازه اي را براي توسعه بازيهاي رايانه اي و استفاده از آنها در تجارت گشوده است.
يكي از مهمترين ويژگيهاي صنعت فناوري اطلاعات و ارتباطات كشور فنلاند، توسعه شراكت تجاري از طريق صدور پروانه فعاليت به شركتهاي فعال در كشورهاي ديگر است كه از سادگي، سرعت و شفافيت بالايي برخوردار است.برهمين اساس، يكي از اهداف دولت فنلاند افزايش شركتهاي فعال در عرصه جهاني فناوري اطلاعات و ارتباطات به عدد صد در سال 2007 است.
مهمترين چالشهاي كنوني اين كشور در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات عبارتند از: افزايش سطح كاربري و كسب منافع بيشينه در اين حوزه. بخشهاي مالي و ارتباطي بيشترين سهم را در بخش ديجيتال در اين كشور به خود اختصاص داده اند. رفته رفته فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان بخش جدايي ناپذير زندگي مردم فنلاند مطرح مي شود. در سال 2000، مركز پژوهشهاي فني فنلاند (وي.تي.تي) طرحي ده ساله را براي توسعه و بـه كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات ارايه كرد. مهمترين اهداف اين طرح را ايجاد محيطهاي انساني خلاق ، يادگيري و الگوبرداري نظامهاي كاري از يكديگر، رواني شبكه ها و معماري خدمات در بر مي گيرد. مشاركت در پروژه هاي تحقيقاتي اروپايي از اهميت حياتي برخوردار است.
در دسامبر 2001، طرحي عملياتي براي توسعه دولت الكترونيك بر خط ارايه شد كه درسالهاي 2002 و2003گروهي توسط هيات مشورتي جامعـه اطلاعاتي و با رياست نخسـت وزير وقت تاسيس و به فورموله كردن برنامه هاي مزبور همت گماشت. با استفاده از مشاوران زبده، طرحي جامع براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات با تمركز بر دولت بر خط و تحقق ارايه خدمات عمومي در نيمه دوم دهه كنوني تهيه شد. مراحل اول اين كار كه آموزش بيش از يك چهارم مديران دولتي و تربيت 1000 نفر متخصص بود در سال 2003 شروع شد. هم اكنون بيش از 5500 نفر متخصص زبده فناوري اطلاعات و ارتباطات در فنلاند مشغول فعاليت هستند كه نرخ رشد سالانه آن 15 تا 20 درصد است.