بسم الله الرحمن الرحيم
نقش سواد اطلاعاتي و سواد رسانه اي كارگزاران روابط عمومي
استاد: سركار خانم امرالهي
تهيه و تنظيم: زهرا شمس اسفروريني
دانشگاه علمي – كاربردي واحد 13
مقدمه
ما در عصري زندگي مي‌كنيم كه انقلاب اطلاعات و ارتباطات تحول چشمگيري در تمامي شئون حيات ما گذارده است. از طرفي با تحقق جامعه اطلاعاتي گران‌بهاترين كالا در اين عصر اطلاعات است در يك جمع‌بندي از تعاريف‌ جامعه اطلاعاتي بايد آن را جامعه‌اي تعريف كرد كه در آن اكثريت نيروي كار مركب از كارگزاران اطلاعات است.
از طرفي انقلاب اطلاعات و ارتباطات باعث به وجود آمدن شكاف اطلاعاتي و يا ديجيتال شده است. مسأله اصلي ايجاد اين شكاف عدم دسترسي فيزيكي به تكنولوژي اطلاعات و ارتباطي نيست؛ زيرا قيمت و هزينه آن رو به كاهش است. آنچه كه مانع اصلي و موجب ايجاد شكاف اطلاعاتي و ديجيتال شده داراي ماهيت غيرتكنولوژيك مي‌باشد. به عبارت ساده جنبه‌هاي آموزشي، فرهنگي يا اجتماعي مي‌باشد. به طور كلي بايد در نظر داشت براي استفاده سودمند از تكنولوژي‌هاي نوين اطلاعات و ارتباطات نوعي جديد از سوادآموزي (در كنار سوادآموزي عمومي) لازم است و آن «سوادآموزي ديجيتال يا اطلاعاتي». كه امكان مشخص نمودن و پيدا كردن اطلاعات مورد جستجو و استفاده بردن از آن‌ها را ايجاد مي‌كند. از ديگرسو با توجه به تحول چشمگير در حوزه رسانه‌ها «سواد رسانه‌اي» نيز مطرح شده است. تاريخچه پيدايش سواد رسانه‌اي به سال 1965 باز مي‌گردد. مارشال مك لوهان (از نظريه‌پردازان علم ارتباطات) اولين بار در كتاب خود تحت عنوان «درك رسانه: گسترش ابعاد وجودي انسان»‌اين واژه را به كار برده است. مك لوهاان معتقد بود:‌ «زماني كه دهكده جهاني تحقق يابد لازم است انسان‌ها به سواد جديدي به نام سواد رسانه‌اي دست يابند.»
از لحاظ نظري نيز افراد با سواد رسانه‌اي در برابر اطلاعات رسانه‌اي، آسيب‌پذيري كمتري دارند زيرا پيامدهايي را كه به منظور تأثيرگذاري بر آن‌ها طراحي و ارسال شده است مورد شناسايي قرار مي‌دهند.
با اين مقدمه بايد گفت كه براي كارگزاران و پرسنل روابط عمومي ويژگي‌هاي زيادي را محققين و صاحب‌نظران بر شمرده‌اند. اين ويژگي‌ها در شرايط كنوني بايد با تغييرات پيش‌آمده همخواني داشته باشد. به طور كلي داشتن ويژگي‌ها و مهارت‌هاي زيادي براي پرسنل روابط عمومي به طور عمومي مطرح مي‌گردد. نظير:‌داشتن اطلاعات كافي، توانايي در جمع‌آوري اطلاعات، ارتباط با مردم در همه سطوح اجتماعي، فكر كردن و طراحي برنامه‌هاي ارتباطي، هوش و بصيرت، توانايي در نوشتن، داشتن استانداردهاي اخلاقي بالا و صداقت و ويژگي‌هايي مانند آن. اما در شرايط كنوني با توجه به گوناگوني و رشد فزاينده رسانه‌هاي ارتباطي و نيز انقلاب اطلاعات بايد اين ويژگي‌ها و مهارت همزمان با تغييرات تكامل يابد به عبارت ديگر« تدبيرهاي»‌ما با «تغييرات» دنياي پيرامون ما بايد همخواني لازم را داشته باشد.
همانطور كه در عرصه دانش ارتباطات و حرفه روابط عمومي شاهيد هستيم روابط عمومي الكترونيك به طور فزاينده‌اي در حال گسترش و رشد است. روابط عمومي الكترونيك به عنوان يكي از پديده‌هاي نوين در عرصه جامعه جهاني و جامعه اطلاعاتي مي‌رود تا جايگاه خويش را پيدا كند. در اين ميان نقش پرسنل روابط عمومي در تحقق اين پديده نقشي غيرقابل انكار مي‌باشد. داشتن مهارت‌ها و سواد لازم براي تحقق اين پديده امري كاملاً ضروري و لازم مي‌باشد. «سواد رسانه‌اي» و «سواد اطلاعاتي»‌ از جمله مهم‌ترين اين مهارت‌ها و ويژگي‌ها مي‌باشند. در اين مقاله به زواياي اين دو نوع سواد و مهارت بيشتر پرداخته مي‌شود.

سواد رسانه‌اي و سواد اطلاعاتي كارآموزان روابط عمومي
با توجه به تأثيرات شگرف انقلاب ارتباطات و اطلاعات بر تمامي عرصه‌هاي اجتماعي و شكل‌گيري جامعه اطلاعاتي، كارگزاران روابط عمومي براي حضور در اين شرايط و ايفاي نقش اصلي و اساسي خود بايد با دو مقوله مهم كاملاً آشنا شوند. اين دو مقوله مهم مي‌تواند ما را در جهت رسيدن به روابط عمومي الكترونيك و تحقق آن ياري نمايد:
سواد رسانه‌اي و سواد اطلاعاتي
اين دو مقوله از جمله پيش‌شرط‌هاي مهم براي تحقق روابط عمومي الكترونيك به شمار مي‌روند كه كارگزاران روابط عمومي بايد با آن آشنا شوند. قبل از پرداختن به ابعاد اين دو موضوع بايد به بررسي مفهوم روابط عمومي الكترونيك پرداخته و چند تعريف از آن ارائه نماييم.
تعاريفي براي روابط عمومي الكترونيك
ديويد فيليپس محقق روابط عمومي و نويسنده كتاب «روابط عمومي ON-LINE» مفهوم روابط عمومي الكترونيك چنين تعريف مي‌كند (DAVID PHILLIP ,2001):
1- كاربرد تكنولوژي‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي در حرفه روابط عمومي مي‌باشد. در دنيايي كه اينترنت طراحي شده است جايي كه فعاليت‌ها مستقيم يا غيرمستقيم به وسيله اينترنت طراحي مي‌شود هر شكل و فرم از روابط عمومي يك عنصر از تكنولوژي ارتباطي و اطلاعاتي است. اين بدان معني است كه متخصصان نياز به دانستن ابزار تكنولوژي ارتباطات و اطلاعات قابل دسترس و مهارت در استفاده آن دارند.
2- روابط عمومي الكترونيك همچنين در آينده برتر و فراتر از عوامل توليدي اينترنت خواهد رفت چرا كه آن علم به دانستن را بر خواهد گرفت زماني كه ابزار و مهارت‌ها را در بر مي‌گيرد و روابط عمومي الكترونيك بدان معني است كه متخصصان بايد در منبع اطلاعات و انتشار دانش از اينترنت براي به كارگيري در پروسه و روند ارتباطات از مهارت كافي برخوردار باشند. متخصصان روابط عمومي الكترونيك بايد در زمينه علم و دانش بسيار فني باشند. از طرفي ديگر روابط عمومي الكترونيك بدان معني است كه متخصصان مي‌توانند استراتژيگ محتوا را توسعه داده و براي حوزه‌هاي متنوع و وسيع (مانند مطبوعات، راديو، تلويزين،‌ WEB، E-MAIL و ...) غني سازد و از آن در جاي مناسب و به صورت مختلف استفاده كنند. روابط عمومي الكترونيك شرايطي را مهيا مي‌كند كه متخصصان بايد قادر باشد سازماني را رهبري كنند.
3- روابط عمومي الكترونيك بدين معني است كه ارزش محسوس و قابل لمس و سرمايه‌هاي ناملموس بتوانند به پتانسيل بالقوه خود دسترسي پيدا كند. روابط عمومي الكترونيك، آهنگ‌هاي اجتماعي، محيط‌ها و دانش، تعامل اعتماد بين يك سازمان و سازندگان آن به طور عمومي و مشترك انتشار و رواج يابد.
سواد اطلاعاتي
سواد اطلاعاتي از موضوعات جالب و جديد در عصر اطلاعات است. اين موضوع را مي‌توان يكي از عوامل مؤثر براي حضوري موفق و پويا در اين عصر به ويژه براي كارگزاران روابط عمومي دانست.
رشد غيرقابل پيش‌بيني اطلاعات و فناوري‌هاي مربوط به حوزه ذخيره، سازمان‌دهي و دسترسي به اطلاعات از جمله ويژگي‌هاي بارز اين عصر به حساب مي‌آيد. از طرفي ديگر با توجه به شكل‌گيري و رشد موضوع جديد به نام اقتصاد اطلاعات لازم است به اين مسأله توجه بيشتري نمود. چرا كه اقتصاد، كالاها و خدمات اطلاعاتي مديران، سياستگذاران و حتي اقتصاددانان را وا مي‌دارد تا درباره گزينش، سياست‌ها و تحليل‌‌هاي خود به دقت بيانديشند .
در عصر اطلاعات، علاوه بر ويژگي‌ بارز و ملموس آن – يعني رشد كمي حجم اطلاعات – دگرگوني‌هايي نيز در ابعاد مختلف اطلاعات به چشم مي‌خورد. متعاقب اين تحولات و ظهور و مفهوم جامعه اطلاعاتي توانمندي‌ها و سواد نويني متناسب با تغييرات ياد شده مورد نياز بوده كه بتواند ضامن بقاي افراد جامعه باشد. برخي از اين توانمندي‌ها – با عنوان سواد – متناسب با نيازهاي روز از سوي صاحبنظران مطرح شده‌اند كه در اينجا به برخي از اين موارد اشاره مي‌شود:
سواد رايانه‌اي: توانايي بهره‌گيري از رايانه و نرم‌افزارهاي آن براي انجام امور و وظايف
سواد فن‌آوري: توانايي استفاده از رسانه‌هايي مانند اينترنت براي دسترسي به اطلاعات و قرار دادن اطلاعات در چرخه ارتباطي به نحوه‌ي مؤثر.
سواد متني: در اين نوع سواد فرد توانايي تشخيص «واقعيت»‌ و «ديدگاه شخصي» را در يك متن دارد. اين مهارت يكي از پايه‌هاي سواد اطلاعاتي است كه مواد را از نظر ارزش انتقادي مورد ارزيابي قرار مي‌دهد.
سواد شمارشي: به توانايي تفسير پايگاه‌هاي بزرگ داده و خرد كردن و پردازش ارقام آن‌ها به روش معنادار و تشخيص صحت آن‌ها اطلاق مي‌شود.

با احترام
زهرا شمس اسفروريني