بسياري از صاحبنظران امر گردشگري معتقدند كه اين صنعت بزرگترين و پر رونق ترين پيشه جهان مي باشد.تا جايي كه انتظار مي رود در قرن اخير نيز اين صنعت پيشتاز بوده و سير صعودي آن ادامه يابد.گردشگري يك قدرت اقتصادي ،اجتماعي،زيست محيطي بزرگ والبته بسيار سياسي و ايدئولوژيك است.بنابراين عقيده (پك)و(لپي ) بيعت جهانگردي در هر جامعه ايي متاثر از عوامل پيچيده و در هم بافته سياسي و اقتصادي و همچنين ويژگيهاي جغرافيايي است كه ديگران را مجذوب خود مي كند .مزايا و منافع اقتصادي ،اجتماعي و فرهنگي ،جلوه هاي جغرافيايي و ويژگيهاي مفرح آن بسيار جالب توجه است و بيشتر مطالعات و تحقيقات انجام شده به اين موارد پرداخته اند اما در زمينه تاثيرات مستقيم انسان ،محيط و ايدئولوژي و فرايند بكارگيري آن در صنعت گردشگري ،فعاليت علمي چنداني صورت نگرفته است.در دهه هاي 7.و8. ميلادي بسياري از سياستگذاران دنيا به ويژه از بعد اقتصادي آن توجه كرده اند.اين امر بيانگر اهميت جايگاه گردشگري در دنيا امروز ميباشد.حكومتها مسئوليتهاي بسياري را عهده دار هستند از آن جمله ميتوان به امور دفاع ،تحقق توسعه اقتصادي،آموزش ،تامين بهداشت،ايجاد نظم و حمايت از قانون اشاره نمود.اخيرا حكومتها مسئوليت جديدي را با نام گردشگري عهده دار شده اند.بنابراين تجزيه و تحليل سياست هاي گردشگري تحت تاثير خواستهاي ايدئولوژيك قرار گرفته و خواسته و ناخواسته انسان و محيط را به چالش خواهد كشيد . اين نوشتار سعي بسيار نموده است بسترهايي همچون انسان ،محيط و ايدئولوژي را با كاركردهاي گردشگري ارتباطي منسجم دهد.نگاه به صنعت گردشگري از اين منظر ،نگاهي نو،كاوش مدارانه و تكميل كننده بحث نگرش سيستماتيك به گردشگري خواهد بود.
گردشگري و ايدئولوژي
ايدئولوژي عبارت است از نظامي از باورهاي اجتماعي كه بر طرز تفكر ما اثري عميق به جاي ميگذارد.پاره ايي از ايدئولوژي ها ريشه در عرف و سنت ها داشته و ساير ايدئولوژي ها ساخته فلاسفه يا رسانه هاي همگاني هستند.ايدئولوژي مانند ارزشها در جامعه بشري مورد غفلت واقع ميشود. به عنوان مثال :در جوامع غربي به صنعت گردشگري به ديده كالا مي نگرند كه بايد به بهترين شكل ممكن مورد استفاده قرار گرفته و مصرف مي شود.اين ايدئولوژي پويايي و طبيعت دائم التغيير بازارهاي گردشگري و تفريح ،اين ايده را كه گردشگري و تفريح از عواقب تصميم ها و اقدامات سياسي در امان هستند تقويت مي كند.همانطور كه ويلسون(1988-52) اظهار نمود : (( ايدئولوژي حاكميت مصرف كننده ما را به آن مي دارد كه آزادي افراد در نحوه گذران اوقات فراغت را به عنوان يكي از نشانه هاي آزادي فردي بدانيم . بر اساس اين ايدئولوژي
كسي حق ندارد شيوه گذران اوقات توسط افراد را تعيين نموده يا كنترل كند )) بنا براين ايدئولوژي ها در مشروطيت بخشيدن ، تعريف و شناسايي ديدگاههاي خاص ( چه مثبت چه منفي )‌و همچنين در به رسمين شناختن علايق خاص نسبت به موضوعات سياسي و اجتماعي نقش بي نهايت مهمي ايفا ميكنند . در ميان روش تدوين سياستهاي گردشگري ادعا نموده است كه ( حكومت و جوامع بايد پايه و اساس ايدئولوژيك يك دسته از سياستهاي كلان (عمومي) را كه ارزشهاي خرد ورزي اقتصادي ، نقش بازارهاي آزاد ،مخارج مصرف كنندگان و تمركززدايي را مورد توجه قرارمي دهند.مجددا مورد بررسي قرار داده و در مورد آن مذاكره و تبادل نظر كنند) بايد ميان ايدئولوژي دولتها (سطح كلان) ،ايدئولوژي سازمانها (سطح مياني) و ايدئولوژي افراد(سطح فرد) تفاوت قائل شد.بسياري از مردم از مجموعه اي از نظام هاي ارزشي ،باورها و ديدگاه ها پيروي مي كنند.كه آنها را مي توان ايدئولوژي ناميد. همانطور كه براون اظهار داشته است:اعضاي هر جامعه بر اساس ادراكات خود از مفاهيمي همچون سازمانها ،ارزشها ،هنجارهاي اجتماعي ،ازادي و برابري ،از يك ايدئولوژي خاص پيروي مي كنند.
گردشگري و انسان
انسانها بعنوان بازيگران هوشمند و توانا كه در زندگي اجتماعي،اقتصادي و فرهنگي و سياسي ،توليدفضا و مكان را به عهده دارند با تفكرات سياسي و اجتماعي در برابر محيط ظاهر مي شوند . مردم به وسيله فرهنگي ،طبقه،سن ،جنس و ايدئولوژي خود از هم متمايز مي شوند . اين تمايز از طريق ساختار جامعه اعمال ميگردد گردشگري بعنواني يكي از رويكردهاي اقتصادي ،فعاليتهاي فرهنگي و اجتماعي بشر به شدت از فعاليتهاي انساني متاثر ميگردد. انسان با تمايزات خود بر گردشگري تاثيرات متفاوتي را اعمال مي نمائد . اين تاثير از طريق گردشگري بر انسانها نيز قابل مشاهده است. تغييرات فرهنگي كه برخي اوقات در نتيجه تعامل با گردشگران بخصوص از نوع خارجي آن به وجود مي آيد ميتواند يكي از مهمترين تاثيرات صنعت گردشگري بر انسانها باشد .تغييرات تركيب سني و جنسي به تبع افزايش تعداد گردشگر و يا تغيير ساختار اقتصادي ناحيه كه منتج از حضور گردشگران در ناحيه ميباشد به تغيير سطح درآمدي افراد منجر شده و افزايش قدرت مانور اقتصادي افراد را فراهم مي آورد و يا در نوع ديگر آن افزايش بدون برنامه مراكز فساد و قمارخانه ها به منظور توسعه گردشگري (البته از نوع پايدار آن(باعث افزايش بيماري هاي واگير دار ،افزايش نا امني ،خشونت و از هم گسيختگي نظام خانواده در كنار بي ثباتي اقتصادي آن در بلند مدت خواهد شد نمونه هايي از اين موارد در تايلند ،فليپين،كره جنوبي تاثيرات ژرف منفي بر انسانهاي ساكن در ناحيه داشته است . اهميت انسانها بعنوان بازيگران فضا و مكان باعث شده كه متخصصان بيش از پيش به توسعه پايدار گردشگري بينديشند و از برخورد تك بعدي اقتصادي بدون در نظر گرفتن انسان و تاثيرات توسعه صنعت گردشگري به آن غافل نباشند. برخورد و تعامل انسانها از طريق توسعه گردشگري باعث كاهش خصومت بين ملتها خواهد شد و روح ديگر خواهي به جاي خودخواهي زنده خواهد شد . ناسيوناليسم كه زاييده خودخواهي بشر مي باشد در نزديكي انسانها با هم كم رنگ مي شود.


گردشگري و محيط
مراد از محيط در اين مقال همان محيط طبيعي با شاخصه هاي آب و هوا يي و زمين شناختي مي باشد محيط بعنوان بستر كليه فعاليتهاي بشري خواسته و ناخواسته تاثيرات خود را بر فعاليتهاي انسان خواهد گذاشت (شايان ذكر است كه نگارنده طرفدار نظريات جبر محيطي نبوده و منظور از تاثيرات محيطي همان پتانسيل هاي محيطي اطراف ما ميباشد )گردشگري به عنوان يك فعاليت اقتصادي اجتماعي و فرهنگي در مراجعه با پتانسيل هاي محيطي گونه هاي متفاوتي را به نمايش خواهد گذاشت .محيط با جاذبه هاي طبيعي فراوان خود بستري خواهد بود براي توسعه صنعت گردشگري و توسعه اين صنعت خود باعث توسعه پايدار در ناحيه شده و استفاده از جاذبه هاي طبيعي را در بلند مدت ميسر مي سازد . گردشگري طبيعي كه در نهايت به توسعه اكوتوريسم منتهي ميشود به تنهايي در بر گيرنده كليه داده هاي محيطي از قبيل آب و هوا پوشش گياهي و پديده هاي زمين شناسي ميباشد.بعنوان مثال چهار فصل بودن طبيعت ايران يكي از جاذبه هاي گردشگري شناخته شده مي باشد .شمال،جنوب ،غرب و شرق كشور در هر فصل طبيعت گرمايي و سرمايي و اقليم خاص خود را دارد كه در اكثر نقاط دنيا نظير آن كمتر يافت مي شود .در هر مقطع از سال هر چهار فصل سال در شهرها و نواحي و مناطق گسترده در جغرافياي اقليمي كشور وجود دارد . از قلل مرتفع كوهها تا دشتهاي پهناور ،از بيابانها و كوير ها تا جنگلهاي سرسبز و سواحل درياهاي شمال و جنوب هرجا گوناگوني محيط و تفاوت هاي آب و هوايي از آنچنان تنوعي برخوردار است كه آشنايي علمي و فني با آنها و آگاهي از امكانات ،نوسانات تغييرات و محدوديتهاي ناشي از طبيعت تغيير ناپذير آنها براي هر گردشگر لازم و مهم است.همچنين گردشگر به سهم خود بر محيط اطراف خود تاثيرات منفي و مثبت فراوان را اعمال مي نمايد .توسعه ناپايدار گردشگري در بسياري از كشورها متاسفانه باعث تخريب محيط طبيعي و از بين رفتن گونه هاي نادر جانوري وگياهي شده است كه در شق ديگر آن توسعه پايدار به توسعه قلمرو گونه هاي نادر حيواني و گياهي افزايش درآمدهاي مبتني به توسعه پايدار منجر شده است...
پايان كلام
هنوز در كشور ما تعريف جامع و دقيقي از گردشگري ارائه نشده است و نگرش ها در اين زمينه سطحي و سليقه ايي بوده و نه منطقي و تخصصي ،در كشوري كه مردمان آن به ميهمان نوازي شهره اند فرهنگ گردشگري در آن چندان شناخته شده نيست به ويژه كه ايران اسلامي از دير باز ميزبان سياحان و زائران از نقاط مختلف دنيا بوده است.از طرفي ما هنوز به درستي قابليتهاي كم نظير توسعه گردشگري در كشور را نشناخته ايم.كه ريشه در سياستهاي كلان ملي ،نگرش ناكارامدي سازمان ،غير تخصصي بودن فعاليتها ،عدم تعامل و همكاري ميان دستگاه هاي ذيربط ،ناپايداري سيستم ،كندي نظام بروكراتيك و عدم توسعه منابع انساني در امر گردشگري دارد و نيازمند چاره انديشي است،چنانچه نتوانيم با تصحيح نگرش به ارتقا دانش و مهارت حرفه ايي ،هماهنگي و كارامدي مديريت و كاركرد سازمان نائل آييم به مزيت هاي تاريخي ،تمدن فرهنگي و زيست محيطي خود و درآمد حاصل از آنها به منظور كسب درامد و ايجاد اشتغال خيانت كرده ايم . توجه شديد كشورهاي دنيا به توسعه صنعت گردشگري و استفاده از آن بعنوان يكي از مهمترين منابع ايجاد اشتغال و درآمد از بخش خدمات يك سياست استراتژيك اقتصادي تلقي مي شود اما اين فرهنگ و اين صنعت در كشور ما جايگاه و موقعيت لازم را در سياست هاي كلان ملي به دست نياورده و در سالهاي گذشته از توجه كافي برخوردار نشده است .به همين دليل كمي تعداد گردشگران ورودي و درآمد ناشي از آن به هيچ وجه با كشورهاي كوچك كه شرايط مشابهي از نظر قابليت هاي گردشگري با ما ندارد قابل مقايسه نيست.در شرايطي كه معضل بيكاري ،گراني ،هزينه هاي زندگي ،كمي درامد و توليد و نارضايتي عمومي به يك بحران ملي مبدل شده بر ما است كه نه تنها هم توان و هم كليه روشهاي موفق و تجربيات ديگر كشورهاي موفق در امر گردشگري را در جهت كسب درامد بيشتر اشتغال ،افزايش توليد و در نتيجه رفاه عمومي فراهم نماييم. و اين امر تحقق نمي يابد مگر با شناخت علل عقب ماندگي در اين عرصه و تمركز و اهتمام خود به اصلاح نگرش ها سياست ها ،برنامه ريزي و طرف نمودن موانع شايد كه مقبول افتد. در اين راستا بررسي و شناخت رابطه انسان ،ايدئولوژي و محيط با گردشگر ي يك ضرورت در جهت هدف والاي توسعه صنعت گردشگري و سياسي براي كاهش بحران هاي ملي خواهد بود . اين نوشتار در حد اقتصاد ،شروعي براي بحث ايدئولوژي –انسان-محيط در صنعت گردشگري بوده و در مراحل بعدي به كالبدشكافي عرضه اختيار و مسئوليت سياسي ،اجتماعي و فرهنگي در اين صنعت توجه خواهد نمود