مفهوم و اهمیت حقوق مالکیت فکری



گفتار اول:تعریف مالکیت فکری:

اصطلاح مالکیت فکری معادل "intellectual property" است.واژه "property" در زبان انگلیسی،هم به معنای "حق مالکیت " و "تصرف" و هم به معنای "مال" و "شیئ" که مالکیت بر آن تعلق می گیردبه کار می رود.کلمه "intellectual" نیز وصفی است که بر توانایی فرد به فکر کردن در یک روش منطقی و شناخت اشیاء و یا بکارگیری این توانایی دلالت می کند.[5]



گفتار دوم:مفهوم مالکیت فکری:

بیش از یک قرن است که برای توصیف حقوق مالکانه ناشی از تولیدات غیر ملموس فکر بشر اصطلاح "مالکیت فکری" استعمال شده است.مبتکر این اصطلاح "پیکار" بلژیکی است.به اعتقاد وی با توجه به اینکه رابطه میان پدید آورنده اثر فکری و اثر او تفاوت هایی با رابطه مالکانه پدید آورنده نسبت به دیگر اشیاء دارد.نمی توان از مفهوم مالکیت سنتی برای توصیف آن استفاده کرد.[6] بلکه باید پیدایش نوعی رابطه مالکانه را که دارای برخی وجوه اشتراک و افتراق با رابطه مالکانه سنتی است اعلام کرد که عبارت است از "مالکیت فکری".منظور از حقوق مالکیت های فکری،حقوقی است که ارزش اقتصادی یا معنوی دارد ولی موضوع آن اشیاء ملموس مادی نیست.

این عبارت ناظر بر خلاقیت های مورد استعمال در تجارت و بازرگانی است که شامل اختراعات،آثار ادبی و هنری،نشانه ها و عناوین است.[7]



گفتار سوم:تقسیم بندی مالکیت فکری

1.مالکیت های ادبی و هنری:موضوع مالکیت های ادبی و هنری ،آثار ادبی و هنری است. این بخش از حقوق مالکیت های فکری به آثار و تولیدات فکری علی الاصول از منظر زیبا شناختی نگاه می کند. این شاخه از مالکیت های فکری از ایده ها و افکار صورت بندی شده یا از شکل و صورت بیان و ابزار ایده ها و افکار حمایت می کند و نه از نفس ایده ها و افکار.[8]

2.مالکیت های صنعتی:موضوع مالکیت های صنعتی حمایت از اشیایی است که در صنعت یا تجارت قابل استفاده هستند نظیر اختراعات،طرح های صنعتی،علائم تجاری،نام های تجاری و اسرار تجاری.



گفتار چهارم:اهمیت حمایت از حقوق مالکیت فکری

وایپو بر این باور است که مالکیت فکری،امری بومی برای تمام مردم و مرتبط با تمام اعصار و فرهنگ ها و به لحاظ تاریخی مؤثر در پیشرفت جوامع است.در فاصله سال های 1965 تا 1992 سهم محصولات متضمن مالکیت فکری در تجارت جهانی از 11 درصد به 73 درصد افزایش یافته است.[9] حمایت از حقوق مالکیت فکری نه تنها به حمایت از جنبه های تجاری این حقوق در سطح بین المللی می پردازد؛بلکه چارچوبی برای رفع اصطکاک تجاری میان کشورها تلقی می شود.برخی حمایت ها را به طور اختصار در زیر بیان می کنیم.[10]

تشویق فعالیت های خلاقانه،حمایت از ابداعات فنی،افزایش سرمایه گذاری خارجی،رقابت منصفانه،حمایت از مصرف کننده،گسترش انتقال تکنولوژی،موازنه میان حقوق و تعهدات،تقلیل تقلب های تجاری،ارتقاء تامین حقوق بشر.



گفتار پنجم:فن آوری اطلاعات و ارتباطات و تأثیر آن بر حقوق مالکیت فکری

فناوری اطلاعات که آغاز آن به طور نوین و به مفهوم امروزی در نیمه دوم قرن بیستم اتفاق افتاد عامل بزرگی در تحول و دگرگونی جوامع به شمار می آید. انتقال و انتشار اطلاعات،علاوه بر شبکه های ماهواره ای ،رادیویی تلوزیونی، از طریق شبکه های رایانه ای بین المللی هم صورت می گیرد که شناخته شده ترین آنها شبکه جهانی اینترنت است.فضایی که این شبکه و سایر شبکه های بین المللی ایجاد می کنند،فضایی مجازی و غیر قابل لمس است که "فضای سایبر" نامیده می شود.امروزه بسیاری از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در این فضا انجام می شود.

قوانین و مقررات ناظر بر حقوق مالکیت فکری عموما ناظر به حمایت از مالکیت فکری اشخاص در محیط های غیر مجازی بوده است.اما فناوری های نوین در این زمینه ارتباطات و تبادل اطلاعات نظام های حقوقی را با نیازمندی های جدیدی مواجه ساخت.امروزه سرعت و سهولت ارسال و دریافت اطلاعات در بین دورترین نقاط جهان و پخش آثار صوتی و تصویری از طریق سرویس های ماهواره ای و اینترنتی،یا ذخیره و ارسال متون و تصاویر ثابت و متحرک هم برای پدیدآورندگان آثار مزبور و هم برای کاربران و استفاده کنندگان از آثار و نیز واسطه گران و ارائه دهندگان خدمات دسترسی به آثار مزبور واجد مزایا و فوایدی است.

ترکیب دو نوآوری جدید یعنی فن آوری دیجیتال و اینترنت ،توزیع نسخ آثار مشمول کپی رایت را سهل تر،ارزان تر و کارآمد تر ساخته است.[11]با این حال،علی رغم اینکه این فن آوری نوین،امکانات بسیار زیادی را برای انسان فراهم کرده است ؛اخلاق و حقوق را به چالش کشیده و یکی از مباحثی که نقش زیادی در کنترل فعالان این فضا دارد،بحث مسئولیت مدنی متخلفان و وارد کنندگان خسارات به دیگران است.



فصل دوم:نقض مالکیت های فکری در محیط اینترنت



گفتار اول:مفهوم نقض

منظور از نقض مالکیت های فکری آن است که یکی از حقوق مادی یا معنوی ناشی از مالکیت هی فکری، بدون اجازه قانون یا دارنده حق مورد استفاده قرار گیرد. به دیگر سخن،از آثار متعلق به دیگران بدون اجازه آنها استفاده ای شود که به یکی از حقوق مادی یا معنوی پدیدآورنده اثر یا منتقل الیه هر یک از حقوق مادی متعلق به آن اثر لطمه و زیان وارد آید. طبق این تعریف ،اگر آثار علمی،هنری و موسیقی دیگری بدون اجازه وی یا منتقل الیه حق تکثیر،عرضه یا نمایش، در یکی از رسانه های همگانی مورد استفاده قرار گیرد،یا فیلمی را که یک شرکت فیلم برداری از یک مسابقه ورزشی به صورت انحصاری تهیه کرده است؛بدون اجازه دارنده حق پخش،از تلوزیون یا اینترنت پخش شود،کتاب یا مقاله علمی متعلق به یک نویسنده بدن اجازه وی به نام دیگری یا به صورت تحریف شده در یکی از رسانه های همگانی ،منتشر یا پخش شود،نقض محقق شده است.[12]

برای تحقق نقض حقوق پدیدآورندگان در رسانه های همگانی،طبق قانون کپی رایت انگلستان،عناصر زیر لازم است:[13]

1.از اثر پدیدآورنده کپی برداری شود 2.اثر کپی شده به عموم عرضه شود 3.اثری که از آن کپی برداری شده است،قبلا به عموم ارائه شده باشد 4.عرضه اثر کپی برداری شده به عموم از طریق پخش و نشر آنها در یکی از رسانه های همگانی انجام گرفته باشد.



گفتار دوم:نقض حق مؤلف در اینترنت

از آنجا که موضوع بحث ما نقض حق مؤلف در اینترنت می باشد؛لذا در ادامه به این موضوع پرداخته می شود.

تعریف حق مؤلف: در منابع مختلف تعاریف متفاوتی برای حق مؤلف ارائه شده است که ذیلا به دو تعریف اکتفا می کنیم:

"حمایت قانونی از ناشر یا پدیدآورنده از طریق ممانعت از تهیه نسخه غیرقانونی و غیرمجاز از آثار آنان"[14]

"امتیاز و حق انحصاری بهره برداری و فروش یک اثر که از طریق دولت به یک نویسنده،آهنگساز،هنرمند و جز آن و وارثین آنها اعطا می شود به نحوی که می توانند هربار که اثر چاپ می شود حق تالیف آن را دریافت کنند و هیچ کس بدون اجازه مؤلف یا وارثین او حق چاپ و استفاده از اثر را نداشته باشد".[15]

در اصطلاح حقوقی،حقوق مؤلف عبارت است از مجموع حقوق و امتیازات مادی و معنوی پدیدآورندگان آثار علمی،هنری،سینمایی و غیره.[16]

ماده یک قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان(مصوب 11 دی ماه 1348)،مؤلف،مصنف و هنرمند را "پدیدآورنده" و آنچه را که از راه دانش و هنر و یا ابتکار آنان پدید می آید بدون در نظر گرفتن سلیقه یا

روشی که در بیان یا ظهور و یا ایجاد آن به کار رفته است "اثر" نامیده است.[17]