باباطاهر
ا
باباطاهر

نام اصلی باباطاهر عریان
زمینه کاری شعر فارسی، موسیقی

زادروز ۳۲۶ هجری خورشیدی
همدان یا لرستان

مرگ ۴۱۱ هجری خورشیدی
ملیت ایرانی

جایگاه خاکسپاری همدان یا لرستان (ایران)

در زمان حکومت سلجوقیان
در زمان طغرل بیک سلجوقی

لقب باباطاهر، باباطاهر عریان
پیشه شاعر، دوبیتی سرا

سال‌های نویسندگی قرن پنجم قمری
سبک نوشتاری دوبیتی، رباعی

کتاب‌ها اشعار دوبیتی
مجموعه کلمات قصار
باباطاهر معروف به باباطاهر عریان، عارف، شاعر و دوبیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری (سده ۱۱م) ایران و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده است. بابا لقبی بوده که به پیروان وارسته می‌داده‌اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است.[نیازمند منبع] در میان مردم لر لقب بابا به پیران و مرشدان اهل حق نسبت داده می‌شود.[۱]


محتویات
• ۱ آثار
• ۲ زندگی
• ۳ آرامگاه همدان
• ۴ آرامگاه خرم‌آباد
• ۵ نگارخانه
• ۶ پانویس
• ۷ جستارهای وابسته
• ۸ منابع


آثار
برخی معتقدند ترانه ها یا دو بیتی‌های باباطاهر در بحر هزج مسدس محذوف و به لری سروده شده‌است[۲]. دو قطعه و چند غزل و مجموعه کلمات قصار به زبان عربی از آثار دیگر اوست. کتاب سرانجام شامل دو بخش عقاید عرفاً و صوفی و الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی است. پنج نمونه از رباعیات بابا طاهر:[۳]

مو آن رندم که نامم بی قلندر نه خون دیرم نه مون دیرم نه لنگر
چو روز آیه بگردم گرد گیتی چو شو گرده به خشتی وانهم سر

ز دست دیده و دل هر دو فریاد که هر چه دیده وینه دل کنه یاد
بسازم خنجری نیشش ز پولاد زنم بر دیده تا دل گرده آزاد

خداوندا که بوشم با که بوشم مژه پر اشک خونین تا که بوشم
همم کز در برانن سو ته آیم تو کم از در برانی واکه بوشم

هزارت دل بغارت برده ویشه هزارانت جگر خون کرده ویشه
هزاران داغ ویش از ویشم اشمر هنی نشمرده از اشمرده ویشه

چه خوش بی مهربونی هر دوسر بی که یک سر مهربونی دردسر بی
اگر مجنون دل شوریده‌ای داشت دل لیلی از او شوریده تر بی
زندگی
از خاندان و تحصیلات و زندگی بابا طاهر اطلاعات صحیحی در دسترس نیست اما بنا به نوشته راوندی در راحةالصدور، بابا طاهر در سال ۴۴۷ هجری با طغرل سلجوقی دیدار کرده و مورد احترام او نیز قرار گرفته‌است. در یکی از دوبیتیهای مشهورش سال تولدش را به حروف ابجد گنجانیده که پس از محاسبه توسط میرزا مهدی خان کوکب به سال ۳۲۶ هجری رسیده‌است. او پس از ۸۵ سال زندگی وفات یافته‌است.
آرامگاه همدان
آرامگاه وی در شمال شهر همدان در میدان بزرگی به نام وی قرار دارد[۴]. بنای مقبره بابا طاهر در گذشته چندین بار بازسازی شده‌است. در قرن ششم هجری برجی آجری و هشت ضلعی بوده‌است. در دوران حکومت رضاشاه پهلوی نیز بنای آجری دیگری به جای آن ساخته شده بود. درجریان این بازسازی لوح کاشی فیروزه‌ای رنگی مربوط به سده هفتم هجری بدست آمد که دارای کتیبه‌ای به خط کوفی برجسته و آیاتی از قرآن است و هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود. احداث بنای جدید در سال ۱۳۴۴ خورشیدی با همت انجمن آثار ملی و شهرداری وقت همدان و توسط مهندس محسن فروغی انجام شده‌است. این بنای تاریخی طی شمار ۱۷۸۰ در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۷۶ به ثبت آثار تاریخی و ملی ایران رسیده‌است. در اطراف بنای جدید فضای سبز وسیعی احداث شده است[۵].
برخی از بزرگان و ادیبانی که در جوار مزار باباطاهر آرمیده‌اند:
• محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده ۳ هجری
• ابولفتح اسعد از فقیه‌هان سده ۶
• میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده ۱۳ و مفتون همدانی از شاعران سده ۱۴
آرامگاه خرم‌آباد
باباطاهر در شعرهای خود از کلمات و اصلاحات لری استفاده کرده و مردم لرستان این را دلیلی بر لر بودن باباطاهر می‌دانند. مردم لر به پیران و مرشدان اهل حق لفظ بابا را نسبت می‌دهند و این دلیل دیگری است که باباطاهر از اهالی لرستان بوده است.[۱] باباطاهر را در گویش لری بّاوطاهِر تلفظ می‌کنند.
آرامگاه باباطاهر در خرم‌آباد که قدمت آن به دوره خوارزمشاهیان می‌رسد در مرکز شهر خرم‌آباد و شرق قلعه فلک‌الافلاک در محله‌ای به نام درب باباطاهر قرار دارد. این بنا به شماره ۱۹۲۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۶]
نگارخانه
آرامگاه باباطاهر در همدان، بنا شده در سال ۱۳۴۶ [۷]
آرامگاه باباطاهر در لرستان، متعلق به دوره خوارزمشاهیان [۶]
پانویس
1. ↑ در سال‌های بین ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ بخشی از میدان آرامگاه باباطاهر توسط استاندار وقت تخریب و قسمت‌هایی از آن به اصناف فروخته شد.
2. ↑ اکنون پادگان نظامی سپاه پاسداران و خانه‌های سازمانی جایگزین فضای سبز گشته است.
جستارهای وابسته
• بوستان باباطاهر
• آرامگاه باباطاهر (همدان)
• آرامگاه باباطاهر (خرم‌آباد)
• استودان (دخمه) باباطاهر
منابع
• باباطاهر در دانشنامه بزرگ اسلامی
• ادیب طوسی، محمدامین، «فهلویات لری»، نشریة دانشکدة ادبیات تبریز، ۱۳۳۷ش
• صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۱۳۳۶ش
• گبینو، ژ. آ.، سفرنامه، ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، ۱۳۶۷ش
• برخی محققان زبان وی را راژی و یا راجی و رازی دانسته‌اند که از گویش‌های قدیمی اهالی ری هستند.
• آذربیگدلی، لطفعلی، آتشکده، به کوشش جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۳۷ش
• هدایت، رضاقلی، ریاض العارفین، تهران، ۱۳۱۶ش


رده‌ها:
• ادبیات کردی
• اهالی خرم‌آباد
• اهالی همدان
• درگذشتگان سده ۱۱ (میلادی)
• زادگان سده ۱۰ (میلادی)
• شاعران اهل ایران
• شاعران پارسی‌گو
• شاعران پارسی‌گوی سده پنجم (قمری)
• شاعران دوبیتی‌سرا
• صوفیان اهل ایران
به زبان‌های دیگر
• العربية
• مازِرونی
• این صفحه آخرین‌بار در ‏۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۳ ساعت ‏۱۲:۰۸ تغییر یافته‌است. ستودان (دخمه) باباطاهر نام استودان (دخمه) باباطاهر کشور ایران استان استان کهگیلویه و بویراحمد شهرستان شهرستان بویراحمد اطلاعات اثر کاربری استودان اطلاعات ثبتی شمارهٔ ثبت ۶۲۷۸ تاریخ ثبت ملی ۷ مهر ۱۳۸۱
استودان (دخمه) باباطاهر
نام استودان (دخمه) باباطاهر
کشور ایران

استان استان کهگیلویه و بویراحمد

شهرستان شهرستان بویراحمد

اطلاعات اثر
کاربری استودان

اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت ۶۲۷۸
تاریخ ثبت ملی ۷ مهر ۱۳۸۱
استودان (دخمه) باباطاهر مربوط به الیمائی است و در شهرستان بویراحمد، بخش مارگون، روستای باباحاجی واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۲۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۱]
منابع
1. ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بازبینی‌شده در ۱۹/۵/۲۰۱۱.
این یک نوشتار خُرد پیرامون یکی از آثار باستانی ایران است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.