بسمه تعالی
بحث چاپ و نشر در کشورهای اسلامی در برگیرنده چاپ کتابها به دست مسیحیان از سده هفدهم میلادی تا روزگار ما است که طی آن کتبی با موضوعاتی غیر دینی Secular مثل متون درسی و غیر درسی و نیز آثار ادبی و مجلات عمومی انتشار یافته‌اند.
اصل و منشاء این نوع آثار را باید استانبول سده هجدهم میلادی و چاپخانه های سده نوزدهم بولاق قاهره دانست.
مبحث دوم یعنی چاپ ونشر اسلامی که موضوع این مقاله است از اواسط تا اواخر سده نوزدهم گسترش یافت.
سال بعد، متفرقه اجازه چاپ کتاب را به شرطی که از طبع آثار مربوط به دین احتراز ورزد، کسب کرد و او نیز رعایت این شرط را محترم می‌شمرد. این قید صریح که در مورد چاپ آثاری دینی نظیر قرآن و حدیث و فقه وجود داشت، متولیان مسلمانان امور چاپ و نشر را بیش از صد سال در محدودیت نگاه داشت. طی سده نوزدهم چاپ و نشر در استانبول حالتی غیر دینی به خود گرفت، هر چند شواهدی دال بر وجود واکنش‌های پنهانی در برابر گرایش به اروپا در دست است. نشر، بیش از هر چیز تجارت کتاب است و ناشران موفق طالب آنند که با استفاده از القاب و عناوین مؤلفان یا چاپ آثار کلاسیک و نظارت بر دستگاه تولید و فنون (چاپ) و بازاریابی و افزودن بر تعداد خوانندگان جدید، پشوانه‌ای محکم و ثابت برای خود ایجاد کنند. ناشران خصوصی قاهره و بیروت در سال‌های بعد، دست به چاپ و نشر هر دو نوع کتاب برای عرضه انبوه به بازار زدند. جنگ مصیبت بار 1975 تا 1985 لبنان، تنها برای این ناشران تجاری دست اندر کار تجدید طبع آثار اسلامی دردسر ایجاد کرد. اما ناشران کتب دینی بر این نکته متفقند که طی پانزده سال گذشته موضوعات دینی بر بازار نشر کتاب سیطره داشته است.
نشر جهان اسلام از پشتوانه‌اي غني برخودار است
دبيركل اجلاس بین‌المللی ناشران جهان اسلام در مراسم گشايش دومین اجلاس بین‌المللی ناشران جهان اسلام، با بيان اين‌كه نشر جهان اسلام در بخش تئوريك قوي است، گفت: به مدد مكتب حيات‌بخش اسلام و انديشمندان بزرگ اسلامي در طول 14 قرن، نشر جهان اسلام از پشتوانه بسيار غني برخوردار است
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، علي زارعي‌نجفدري با بيان اين مطلب افزود: حوزه نشر به پشتوانه مكتب حيات‌بخش اسلام داراي مباني، منابع و محتواي غني در ساختار علمي و راهبردي است و اگرچه در سده‌هاي اخير دچار ضعف شده‌ايم ولي در قرون گذشته در اين ساختار نسبت به ديگر اديان در يك پله بالاتر قرار داشتيم

وي ادامه داد: حوزه نشر داراي دو محور اساسي مباني، منابع و محتوا و محور قالب و شكل است كه در محور نخست از غناي خوبي برخودار و در محور دوم نشر جهان اسلام كمي عقب‌تر است

زارعي با اشاره به اهداف شكل‌گيري اين اجلاس گفت: تلاش همكاران بر اين بود كه خدمتي كوچك در حوزه نشر و فرهنگ مكتوب جوامع مسلمان داشته باشيم و حركتي جديد را در اين بخش آغاز كنيم

وي ادامه داد: براي پردازش فرهنگ هر جامعه لازم است ساختارهاي فرهنگي آن جامعه شناخته شود و اين پرداخت بدون توجه به موضوعات فرهنگي نگاه واقع‌بينانه و درستي به مخاطب ارايه نمي‌كند

زارعي‌ با بيان اين كه در نگاه به فرهنگ جامعه سه ساختار تعريف شده است، اظهار كرد: سه ساختار تئوريك، علمي و راهبردي و عيني و كاربردي مباحث ساختاري جامعه را شكل و در مسير متعالي قرار مي‌دهند

وي تصريح كرد: در ساختار تئوريك، شاكله فكري جامعه شكل مي‌گيرد و انديشمندان مشهور جامعه خطوط كلي بايدها و نبايدها را بيان مي‌كنند، در ساختار علمي و راهبردي نيز به علوم و قوانين پرداخته مي‌شود و مباحث علمي شكل‌ مي‌گيرد

زارعي با اشاره به ساختار عيني و كاربردي، يادآور شد: در اين ساختار مراكز و نهادهاي فرهنگي جامعه بر اساس واقعيت‌هاي موجود به فرهنگ مي‌پردازند.

به گفته وي، بايد به بخش واقعيت‌هاي كاربردي جامعه در بخش فرهنگ پرداخت و اگر به اين سه ساختار توجه داشته باشيم حوزه نشر جهان اسلام در اين سه بخش ضعف‌هايي دارند كه اگر به آن نپردازيم، حركت ما واقع‌بينانه نخواهد بود

زارعي يادآور شد: در گفت‌وگو با دست‌اندركاران و صاحبنظران حوزه نشرجهان مشخص شد يكي از مشكلات ناشران مسلمان در سراسر جهان، ناشناس بودن ناشران مسلمان است و به همين دليل انگيزه شكل‌گيري نخستين اجلاس ناشران مسلمان جهان شكل گرفت

وي ادامه داد: اين اجلاس در تلاش است تا كمبودها و نواقص موجود در حوزه ناشران مسلمان را شناسايي و راهكارهاي خود را براي رفع مشكلات اعلام كند

«شفيع خدا» ناشر مسلمان كانادايي نيز در ادامه اين مراسم، گفت: برپايي اين اجلاس يك امتحان و امتياز بزرگ براي ناشران مسلمان است تا علاوه بر آشنايي با يكديگر، وحدت و همدلي در ميان آنان ايجاد شود

وي افزود: دشمنان بسياري در جهان مخالف اتحاد و همراهي ناشران مسلمان‌اند و ما بايد در اين ميان پيام صلح و دوستي اسلام را به سراسر جهان صادر و تحولي در اين زمينه ايجاد كنيم

شفيع‌ خدا با بيان اين‌كه در دوران كنوني نمي‌توان فقط بر كتاب تكيه كرد، يادآور شد: گسترش ايده‌ها و تفكرات اسلامي در قالب كتاب‌هاي الكترونيك فرصت بسيار خوبي است تا مباني دين اسلام از طريق نشر الكترونيك و اينترنت در اختيار علاقه‌مندان قرار گيرد

به گفته وي، بايد از امكانات و فرصت‌هاي نشر الكترونيك و دنياي مجازي براي گسترش مفاهيم ارزشمند دين اسلام استفاده و نياز آيندگان را در اين زمينه تامين كنيم .
گرد آورنده معصومه تاجیک
هانیه صفدری
زهره زارعی
سیده فاطمه زهرا موسوی