((تحليلي بر وضعيت فرش دستباف ((تحليلي بر وضعيت فرش دستباف كشوردر ((تحليلي بر وضعيت فرش دستباف ((تحليلي بر وضعيت فرش دستباف بازارهاي جهاني ))

1- مقدمه :
كشور ما از ديرباز مهد هنروزادگاه هنر مندان بوده است.غنا وزيباي رشته هاي هنري ايران همواره موردستايش هنر دوستان وصاحبان ذوق و انديشه بوده روحهاي لطيف رااز منبع فياض وبيكران خود سيراب نموده است. قالي ايران يكي از اصيل ترين وارزشمند ترين هنرهايي است كه زاييده ذهن خلاق و ذوق وابتكار لطيف ايرانيان بوده وبيش از پانصد سال كه زيبايي آن چشم هنر دوستان را نوازش داده واقيانوس بي انتهاي جمالش سليقه زيبا شناسان را نوازش نموده است امروزه كمتر زميني در دنياست كه شناختي از قالي هاي پر نقش ونگار ايراني كه هنرمند طراح‘نقاش وبافنده در ايجاد آن سهيم هستند‘نداشته باشد. ذهن خلاق طراحان سِحر رنگ هاي نقاشان واعجاز انگشت بافندگان نقوشش راپديد آوره اند كه بعد از گذشت ساليان متمادي زيبايي خودرا حفظ كرده ودرياي بيكران احساس لطافت وخلاقيتي كه درپس نقش ونگارهاي پررمز ورازآن نهفته است كه در زيرو بم حوادث وپيج وخم روزگار همواره ونگهبان اصالت هنر اصيل و گرانقدر بوده است. جست وجو ومكاشفه در دنياي طراحي وطراحان فرش درياي بيكران از زيبايي در برابر چشم انسان مي گسترد كه در كنار آن جزءنظاره گر افسون زدهاي نمي توان بود. بيهوده است كه صنعتي دستي وابتدايي مثل فرش با تمام مشكلات وفراز ونشيب هاي آنامروزه در قرن 21 ودر هياهوي عصر كامپيوتر وجنگ ستارگان همچنان به حيات پرمفهوم وجذاب خود ادامه مي دهد.به آساني مي توان دريافت كه راز بقا وتداوم اين حرفه عمدتا مر بوط به نقش وطرح ورنگ هاي زيباي فرش است كه باعث شده است كه بُعد تزييني وزيبا پسندانه آن بر بُعد پوششي ومصرفي آن گيرد. در كيفيت دو گانه فرش (صنعت وهنر) بار هنري فرش شيك عمدتا از آن طراحي ونقش است كه علي رغم تصور كلي در مورد بافت دشوارتري مرحله قالي بافي است.البته صحيح است كه در پروردن وانتقال طرح بر فرش قدرت وتوانايي ودرك بافندگان هنرمند بسيار موثر است ولي طرح وارزشي مطلق در فرش دارد.به خاطر داشته باشيم كه نياكان ما به خوبي اين گنجينه هاي پر بها را پاس داشته وبا تلاش وهمت خود در اعتلاي آن كوشيده دنيايي از طرح ورنگ آميخته با روحشان را براي ما به ارمغان گذاشته اند. اكنون برماست كه كوشش آنان را ارج نهاده وبا همه وجود خود تلاش كنيم تا اين ميراث ارزنده را پاك وبه دور از آلايش ها به دست آيند گان بسپاريم. به اين منظور لازم است صاحبان انديشه پاك ضمير صاف ذهن مبتكرودست توانا دين خودرا درمسير خدمت به اين هنر اصيل وماندگار ايراني ادا نمايند.آنچه ماامروزه طراحي فرش‘بافت ورفو گري مي ناميم در گذشته بيش از آن كه هنرمند به حساب آيند صنعتگر محسوب مي شده اند آن هم از نوع صنعتگر پايين است.براي مقايسه به راحتي مي توان ديد در حالي كه في المثل امضاي رضا عباسي در كنار يك طرح سياه قلم ديده مي شود اما از طراح‘بافنده ويا رفوگر آن خيلي كم ويا اصلا ديده نمي شود. فرشي كه مجموعه ايست از هنر وصنعت‘حاصل زحمت وتجربه هزاران ساله هنرمندان گمنامي كه تمام عمر گرانمايه خود صرف طراحي‘بافت ورنگرزي فرش نموده اند.از اين جهت لازم است تك تك ما ارزش اين هنر را درك كنيم وبا بافت فرش هايي مرغوب‘هنر وتوانمندي هنر مند ايراني رادر بازارهاي جهاني به بهترين شكل ممكن عرضه نماييم.فرش علاوه بر جنبه هاي هنري آن يك منبع اقتصادي در جهان مي باشدو از آنجايي كه در بازارهاي جهاني فرش ايراني جايگاهي خاص دارد مي توان از آن به بهترين صورت سود جست.فرش از نظر ارز آوري وهم از نظر اشتغال جايگاه ممتازي را در صنعت كشور دارا مي باشدواز اينروست كه بايد جايگاه واقعي آنرا بشناسيم وسعي كنيم كه با توليد فرش هاي مرغوب جايگاه ويژه خود رادر بازارهاي جهاني حفظ نماييم.
2- وضعيت بازار فرش جهاني
زماني كه كمپاني هاي خارجي تصديگري صنعت فرش ايران را بر عهده داشتند وسليقه خود در طرح ورنگ فرش توليدي اعمال ومتناسب با آن بازار صادرات فرش ايران به كشورهاي اروپايي از وضع مناسبي برخوردار بود اما امروزه ديگر خبري از كمپاني هاي خارجي وسليقه آنها در فرش ايران نيست وتوليد توسط فرش بافان محلي وبرخي شركت هاي دولتي _ خصوصي_ تعاوني صورت مي پذيرد. فرش ايران در سال 1995 ميلادي با نواسانات ومشكلاتي دست به گريبان بود كه منجر به كاهش صدور آن گرديد وچون صادر كنندگان فرش ونمايندگان منتخب آنها در پاره اي از تصميم گيري ها مورد مشورت قرار نگرفتندمقرراتي اعمال گرديد كه افت صدور در پي داشت با اين همه‘وبا روايت آمار فرش ايران بيشترين سهم رادر بازارهاي جهاني به لحاظ ارزش به دست آورد وبراي مثال در كشور آلمان كه 42% واردات فرش جهان رادارا مي باشد. 41% ارزش واردات به فرش ايران اختصاص دارد. هند با21%ونپال با 16% وچين با 7% وتركيه با 6% در رتبه هاي بعدي قرار دارند.
هم اكنون كشور هاي آلمان و آمريكا مهمترين مصرف كنندگان فرش ايران بوده و عملاً 63% در صادرات به اين دو كشور متعلق به ايران مي باشد. هند با 18% وچين به 12% و پاكستان با 11% نيز مهمترين رقباي ايران در اين بازارها به شمار مي روند . كشورهايي همچون نپال‘ تركيه و كشورهاي آسياي ميانه ساير رقباي ايران در اين بازارمي باشند. تقليل سهم 51 درصدي كشور به زير40% بازار فرش جهان در ده سال اخير زنگ خطري است كه بر اثر عواملي مانند توليد فرش با كيفيت پايين سياستگذاري وسازماندهي نامناسب‘ عدم تجهيز به علم نوين‘ طرح هاي تكراري فروش نقشه هاي ايراني به ساير كشورها وجود بازار وتوليد به شيوه سنتي‘ كمبود تداخل هنر با حرفه فرشبافي و... بازار فرش ايران را با مشكل روبرو ساخته است از سوي ديگر وجود بيش از پنج ميليون نفر شاغل رسمي وغير رسمي در صنعت فرش كشور پتانسيل نيروي انساني كافي براي ايجاد يك تحول در اين صنعت را محيا نموده است.وجود هنر مندان با ذوق وسليقه كه ريشه در هنر هفت هزار ساله اين صنعت در كشور مارا دارند مي تواند كمك قابل توجهي به افزايش فضاي بازار فرش نمايد. اين طرح باداشتن برنامه هاي ذيل اميد دارد به ارتقاي سهم ايران در بازار فرش جهان كمك نموده وبا جا گذاشتن رقباي خارجي نسبت به تحقق جايگاه واقعي فرش ايران نقش خود را ايفا نمايد.
الف) تحقق وپژوهش در مورد سلايق ونيازها وذائقه مشتريان خارجي فرش
ب) ايجاد نوآوري در طرح هاي اصيل واستفاده از انديشه ي بزرگان فرش وهنر وعدم استفاده از نقشه هاي تكراري
ج) استفاده از فن آوري روزدنيا وتخصص افراد با تحصيلات آكادميك مرتبط
د) ايجاد تغييراتي در محصولات توليدي از اندازه تا طح ونقش به ميل خريداران ومشتريان
ه) حفظ كيفيت در مواد اوليه و پروسه توليد از رنگرزي گياهي تا استفاده از مصالح طبيعي مرغوب
و) آموزش بافندگان شهري وروستايي جهت استانداردشدن محصولات ونظارت كامل بربافت فرش
ز) جذب كمك ها وحمايت هاي مالي دولت واستفاده ي درست از آنها
ح) بيمه نمودن وايجاد امنيت شغلي يراي بافندگان جهت آرامش خاطر وافزايش كارائي آنها
ط) ايجاد يك محيط استاندارد جهت بافت فرش
با عنايت به موارد فوق بازار فرش بسياروسيع وبا پتانسيل مي باشد كه فروش محصول در آن ارتباط كاملا مستقيم با كيفيت وطرح ونقش وتطابق با سليقه ي خريداران در بازارهاي هدف دارد كه از اين رو طرح مورد نظر نسبت به ساير كارگاه هاي مشابه داراي مزيت هاي قابل ملاحظه اي مي باشد.

با تشکر و امتنان