تعریف
بازار مجازی یا Virtual Market که به اسامی دیگری مانند Prediction Market, Predictive Market, Information Market, Decision Market, Idea Future, Event Derivatives نیز معروف است در واقع بازارهای معامله و سوداگری‌ای است که به منظور انجام پیش‌بینی (لحظه به لحظه) برای دارایی‌های خاصی ایجاد شده اند. این بازارها اغلب برای دارایی هایی بکار می روند که قیمت آن‌ها حتی در بازه های زمانی کوتاه ثابت نیست و به شدت به رخدادهای خارجی (رخدادهایی مثل انتخابات ریاست جمهوری) و یا پارامترهای دیگری (مانند کل میزان تبادلات آتی دارایی) بستگی دارد. در نتیجه قیمت‌های کنونی همیشه حاوی و نمایانگر اطلاعاتی در مورد پیش‌بینی از اتفاقات احتمالی آینده و تأثیر آن‌ها بر متغیرهای مربوطه می‌باشد.
مقاله (1)
ماهیت معامله در بازارهای مجازی بیشتر به یک شرط‌بندی شبیه است که طرفین معامله ممکن است با سود یا زیان مواجه شوند در حالیکه برای برقرار‌کننده بازار (مانند بروکر در مورد بازار سهام) هیچ ریسکی ایجاد نمی‌شود. این معاملات در حالت ایده‌آل (بازار کارا) یک بازی کاملاً منصفانه است که در آن کسانیکه پیش‌بینی دقیق‌تری از آینده و رخدادهای مؤثر بر قیمت‌ها دارند می‌توانند دارایی‌ها را با قیمت پایین‌تر خریده و به قیمت بالاتر بفروشند. به طور مشابه و در طرف مقابل قضیه همیشه افرادی هستند که بخاطر پیش‌بینی‌های اشتباه ضرر کرده و در واقع سود معامله گران باتجربه را تأمین می کنند.
نکته جالب توجه این است که Prediction Market به واقع یک بازار پیشگوست و اثرات اتفاقات احتمالی آتی را در قیمت دارایی ها دخیل می‌کند حتی اگر برای افراد معامله گر در بازار این تغییرات قابل درک و منطقی نباشد. البته بازارهای مجازی تقسیم‌بندی‌های مختلفی دارند که بطور خلاصه می‌توان گفت هرچه این بازارها به سمت بازارهای کارا پیش بروند قدرت پیشگویی آن‌ها بالاتر می باشد و اثر اتفاقات و رخدادهای خارجی را بهتر در قیمت ها نمایان می سازند.
بسیاری از Virtual Market ها بازارهایی هستند که به روی عموم گشوده می‌باشند. بعنوان مثال Betfair بزرگترین Virtual Market دنیا با حجم معاملاتی حدود 28 میلیارد دلار در سال 2007 بوده است. بعنوان مثالی دیگر می‌توان شرکت Intrade شرکت انتفاعی با متنوعترین قراردادهای غیرورزشی می‌باشد. Tradesports یک Virtual Market در زمینۀ رخدادهای ورزشی می‌باشد. اما دستۀ دیگری از Virtual Market ها مانند Foresight Exchange Prediction Market، Hollywood Stock Exchange و Hubdub بازارهای مجازی‌ای می‌باشند که مبادلات در آن‌ها از طریق پول مجازی صورت می گیرد. انواع متنوع دیگری نیز از این نوع بازارهای مجازی وجود دارد که به اهداف خاصی ایجاد شده‌اند. به عنوان مثال Bet2Give یک بازار مجازی خیریه است که در آن مبادلات از طریق پول واقعی انجام می شود اما نهایتاً همه پول‌ها به انتخاب برنده به حساب خیریه خاصی واریز می شود.
اما در بازارهای مالی و سرمایه، Virtual Market ها نقش اساسی و جدی‌ای پیدا کرده اند که دیگر از حوزۀ شرط‌بندی و یا تفریح و صرفاً پیش‌بینی خارج شده است. در حوزۀ فاینانس ما امروزه با انواع Virtual Capital Market ها مواجه هستیم که در ادامه پس از ذکر چند نمونه از این بازارها، یکی از معروفترین آن‌ها را به تفصیل مورد بررسی قرار می‌دهیم.
نمونه‌هایی از Virtual Capital Market مقاله (2)
امروزه تقریبا تمام بازارهای مالی یا کاملاً مجازی شده‌اند و یا به این سمت گرایش دارند. از میان این بازارها می توان به Stock Market, Futures & Option Market, Over the Counter Market و Forex اشاره کرد
فارکس چیست؟
مخفف (foreign exchange market) و بمعنای بازار مبادله ارز می‌باشد. بازار ارز (یا فارکس) هنگامی بوجود می آید که دو ارز به صورت پایاپای با یکدیگر مورد معامله قرار گیرند.
تاریخچۀ فارکس
پس از جنگ جهانی دوم دولت‌ها جهت بازسازی اقتصادی کشورهای مطبوعشان تصمیم گرفتند تا با ثابت نگه‌داشتن قیمت ارزها نسبت به دلار آمریکا با آرامش و آسودگی خیال به تحکیم مبادلات تجاری بین خود بپردازند، اما این مورد تا سال 1971 بیشتر دوام نداشت و پس از آن بنابر شرایط خاص جهان قرار بر این شد که ارزها بتوانند به آزادی در قبال یکدیگر مبادله شوند و قیمت یک ارز با توجه به عرضه و تقاضای بازار تعیین شود نه بواسطه سیاست دولت‌ها. پس از آن بانکها که به لحاظ ماهیت بانکی خود همیشه درگیر جریان ارزهای خارجی بودند به فکر مدیریت منابع ارزی خود افتادند و به همین جهت یک جریان بین بانکی را بوجود آوردند تا بواسطه آن بتوانند ارزهایی را که فکر می کردند در آینده ارزش بیشتری خواهند داشت را تهیه و آن هایی را که فکر می کردند ارزش خود را ازدست خواهند داد بواسطه این جریان بفروشند، لذا به خاطر اینکه هر بانکی استراتژی خاص خود را دنبال می کرد جریانی بنام جریان تبادل ارزهای خارجی ایجاد گردید. بازار فارکس مکان مرکزی سازمان یافتهای ندارد، در این بازار معاملات ارزی از طریق کامپیوتر و تلفن از جای جای مختلف این کرۀ خاکی انجام می شود. بخش عظیمی از معاملات ارزی در بازار فارکس مربوط به خرید و فروش نقدی و لحظه‌ای ارز می‌باشد. این تبادلات ارزی بین دلار آمریکا و چهار ارز اصلی که عبارتند از پوند انگلیس، یورو اروپا، فرانک سویس و ین صورت می گیرد. این چهار ارز در مقابل دلار خرید و فروش می‌شوند.
ابعاد فارکس
فارکس از نظر میزان مبادله «ارزش نقدی» بزرگترین بازار جهان محسوب می شود و شامل تجارت میان بانک‌های بزرگ، بانک‌های مرکزی، بورس بازهای ارز، شرکت‌های چند ملیتی، دولت‌ها و سایر مؤسسات مالی می‌شود. مبادلات معامله‌گران خرد (سرمایه گذاران یا بورس بازهای کوچک) بخش کوچکی از مبادلات بازار را شامل می شود، این دسته از معامله‌گران توسط کارگزاران می‌توانند در معاملات شرکت جویند.
بازار فارکس با رشدی شگفت انگیز در حجم مبادلات، طی سه سال گذشته (57%) تبدیل به پرحجم ترین بازار مالی جهان شده است به طوری که حجم معاملات روزانه بازار فارکس در برخی روزها به 1900 میلیارد دلارمی رسد. براساس ارزیابی سه سالانه بانک پرداخت‌های بین المللی، معاملات روزانه ارز شامل:
• 600میلیارد دلار معاملات spot
• 1300میلیارد دلار معاملات مشتقه
• 200 میلیارد دلار معاملات سلف
• 1000میلیارد دلار معاملات معاوضات فارکس
• 100میلیارد دلار معاملات اختیارات
می‌باشد. حجم زیادی از معاملات بازار فارکس مربوط به معاملات شرکتهایی است که در زمینۀ مالی شهرت فراوانی دارند.
مکانیزم معاملات و حساب
سفارش مشتری شامل چهار جزء می‌باشد: نوع ارز- میزان معامله - قیمت - تعیین معامله خرید یا فروش. بر اساس این چهار متغیر کارگزار اقدام به اجرای سفارش نموده و در ازاء این خدمت کمیسیون دریافت می‌کند. بنابراین برای ورود به بازار فارکس انتخاب یک کارگزار الزامی است.
برای انجام معاملات ارزی مشتری باید با یک کارگزار قرارداد بسته و مبلغی را به عنوان سپرده در بانکی که کارگزار مشخص می‌کند سپرده گذاری کند. این سپرده به عنوان پشتوانه انجام معاملات می‌باشد و به نام خود مشتری باز می‌شود. سپس کارگزار نام کاربری و شماره رمز ورود به حساب را به مشتری می‌دهد تا بوسیله آنها مشتری بتواند از طریق نرم افزاری که در اختیارش قرار گرفته از طریق شبکه اینترنت به حساب شخصی خود دسترسی پیدا کند و به انجام مبادلات ارزی مبادرت ورزد و هر گونه تغییری که در اثر انجام معاملات ارزی حاصل می‌شود را به سرعت در حساب خود مشاهده نماید.
ساعات فعالیت بازار فارکس
این بازار مانند خورشید به دور زمین می‌چرخد. هر روز کاری، اول در بازارهای‌آسیا‍ـ پاسیفیک- آغاز می‌شود، اول ولینگتون نیوزلند، سیدنی، استرالیا، توکیو، هنگ کنگ و سنگاپور. چند ساعت بعد وقتی بازارها در آن شهرها فعال هستند، تجارت در بحرین و دیگر نقاط خاور میانه آغاز شده و در اواخر روز کاری توکیو، بازارهای اروپا شروع به کار می کنند. به همین ترتیب وقتی در اروپا بعد از ظهر است، تجارت در نیویورک و دیگر مراکز در آمریکا شروع می شود. سرانجام این دایره کامل می شود، وقتی در امریکا اواسط یا اواخر شب است، در منطقه آسیا ـ پاسیفیک روز دیگری را آغاز می کند و بازارها باز می شوند و همان فرآیند دوباره تکرار می‌شود.
گستردگی بازارهای فارکس
بازارهای مهم جهان به سه دسته طبقه بندی می‌شوند: بازار آسیا، بازار اروپا و بازار آمریکا. قلب بازار آسیا در هنگ کنگ، بازار اروپا در لندن و بازار آمریکا در نیویورک قرار دارد. از میان این سه بازار، مهم‌ترین بازاری که بیشترین نوسانات را در نرخ ارزهای جهان و سایر اقلام معاملاتی ایجاد می‌کند بازار نیویورک است. دلیل آنهم واضح است زیرا آمریکا که در حال حاضر شاید بتوان گفت بزرگترین اقتصاد دنیا است کلیه بازار های جهان را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و اخبار اقتصاد کلان این کشور و اخبار سیاسی آن بیشترین تأثیر را در کل اقتصاد جهان بوجود می آورد. بعبارت دیگر واحد پول کشورهای مهم از نظر اقتصادی در برابر دلار قرار دارند. برای مثال اگر دلار آمریکا به دلایل شرایط اقتصاد کلان آمریکا قوی شود بقیه ارزها در برابر آن ضعیف می شوند و بالعکس، منتها با شدت و ضعف متفاوت. اگر به منحنی تغییرات ارزهای اروپایی نسبت به همدیگر نگاه کنیم هرگز شدت نوسانات آنها قابل مقایسه با نوسانات هریک از آنها در مقابل دلار نیست.
در این بازارها کلیه اقلام از جمله ارزها، فلزات گرانبها از قبیل طلا و نقره و سهام شرکت‌ها معامله می گردند.
مزایای بازار فارکس نسبت به بازارهای دیگر
این بازار دارای ویژگی‌های خاص می‌باشد که در سراسر دنیا به شدت توجه سرمایه داران و فعالان بازارهای مالی را به خود جلب کرده است که در زیر به اختصار به توضیح آنها می پردازیم.
• دسترسی آسان به بازار: به طور کلی دسترسی به این بازار خیلی راحت است، معامله‌گران برای دسترسی به این بازار نیاز به امکانات چندانی ندارند و تنها امکانات مورد نیاز برای انجام معاملات به یک دستگاه کامپیوتر، خط اینترنت قابل اطمینان، نصب نرم افزار روی کامپیوتر محدود می‌شود. با وجود این امکانات در هر شرایط و موقعیتی که قرار گیرید آنجا بازار شما محسوب خواهد شد.
• شبانه روزی بودن بازار: بازار فارکس بطور پیوسته در طول شبانه روز (بجز روزهای تعطیل شنبه و یکشنبه) باز است. بازار ارز ساعت 0 3/2 بامداد روز دوشنبه تا 1 بامداد روز شنبه به وقت تهران بطور مدام باز است و معامله‌گران می‌توانند در هر زمان از شرایط مفید بازار بهره‌مند شوند. نیازی به آن نیست که منتظر زنگ آغاز کار باشیم به واسطه الکترونیکی بودن تمامی کارها می‌توان ضمن دسترسی سریع به اطلاعات ادغام خرید و فروش های الکترونیکی به صورت لحظه‌ای از وضعیت حساب، کسب اطلاع کرد. مطابق ویژگیهای این بازار، افراد فقط با تکیه بر دانش فنی و آموزش فن پیش‌بینی قیمت‌ها می‌توانند مستقلاً به سرمایه‌گذاری و معامله‌گری بپردازند بی آن‌که نیاز به داشتن شرایط مالی یا ابزار خاصی ( مثل کارت اعتباری) باشند.
• پایین بودن هزینه مبادلات: هزینه معاملات و انجام خرید و فروشها در شرایط عادی بازار معمولاً کمتر از 0.1 درصد است ( بین 3 تا 10 پیپ) که نسبت به هزینۀ دادو ستد در بازارهای دیگر خیلی کمتر است. برخی هزینه‌های دادو ستد مانند هزینه‌های جستجو، هزینۀ اطلاعات و غیره به دلیل نوآوری‌های مالی در این بازار وجود ندارد.
• دو طرفه بودن (to ways trading): بازار دو طرفه است یعنی امکان فروش قبل از خرید وجود دارد. در معامله نقدی وقتی ارزی را می‌فروشید، لزوما ارز دیگری را می خرید. کاهش یکی به معنای قدرت گرفتن دیگری است و بر عکس. ما می‌توانیم همواره خریدار ارزی باشیم که در حال قدرت گرفتن است.
• پویایی و کارایی(اطلاع رسانی شفاف و یکسان ) بازار ارز EFFICIENT MARKE : در این بازار اطلاعات و اخبار های سیاسی و اقتصادی بطور شفاف و یکسان از طریق رسانه ها و حتی شبکه های تلویزیونی خاص در اختیار همه قرار می‌گیرد.
• اعتبار مضاعف و اهرم یا LEVERAGE: همانطور که در علم فیزیک برای چند برابر کردن نیرو جهت بلند کردن یک جسم سنگین از اهرم استفاده می‌شود، در معاملات نیز کارگزار این امکان را به معامله‌گر می‌دهد تا با موجودی کم، مبلغ بالاتری را معامله کند. سرمایه‌گذاران در این بازار می‌توانند با بهره گیری از وام های مالی از پیش تعیین شده تا صد برابر موجودی خود جهت معامله‌گری و سرمایه‌گذاری در این بازار اعتبار بگیرند لذا می‌توانند با سرمایه های کوچک دست به انجام معاملات بزرگ ( به لحاظ حجمی ) بزنند. دلالان در معاملات ارز 1 درصد پیش پرداخت پیشنهاد می دهند. به زبان غیر تخصصی این به آن معناست که معامله‌گر میتواند معامله ای به ارزش 1000.000 دلار را با فقط 10.000 دلار موجودی در حسابش به انجام برساند. در مقایسه، پیش پرداختهای آینده نه تنها دائما دستخوش تغییر هستند بلکه اغلب ارقام بالایی هستند. کارگزاران در هنگام عقد قرارداد با معامله‌گر اهرمی را در اختیار او قرار می دهند. این اهرم یا به صورت ثابت و لزوما توسط کارگزار تعیین می‌شود یا این‌که کارگزار این اختیار را به معامله‌گر می‌دهد که اهرم مورد نظرش را دریک محدوده خاص انتخاب کند. اهرمی که معمولاً توسط معامله‌گران مورد استفاده قرار می‌گیرد 100 است. به عنوان مثال معامله‌گری که موجودی 2000 دلار در حسابش نزد کارگزار در اختیار دارد با اهرم 100 می‌تواند حداکثر 200000 دلار معامله کند. ولی هیچ معامله‌گر عاقلی تمام موجودی خود را درگیر معامله نمی‌کند چون در صورت کوچکترین ضرری کارگزار برای او اخطار می فرستد و در صورت بیشترشدن ضرر از یک حد مشخص، کارگزار معامله را می‌بندد. توصیه می‌شود جهت یک معامله متعارف 10 تا 20 درصد موجودی درگیر معامله ‌شود. مثلاً اگر موجودی معامله‌گری 10.000 دلار باشد بهتر است فقط 1000 یا 2000 دلار آن‌را در گیر معامله نماید و بقیه موجودی خود را به عنوان حاشیه ایمنی حفظ نماید تا احیانا در صورت ضرر در معامله میزان ضرر از حد مشخصی تجاوز ننماید. در صورت تجاوز ضرر از حد مشخصی که توسط کارگزاران تعیین می‌شود، کارگزار اخطار تأمین حاشیه ایمنی برای معامله‌گر فرستاده و نهایتاً معامله او را در حداقل مجاز حاشیه ایمنی می‌بندد تا معامله‌گر متحمل ضرر بیشتر نشود. لازم به ذکر است که اهرم بالاتر اگر چه در معاملات موفق سود بیشتری را نصیب معامله‌گر می‌نماید ولی در صورت بد شانسی معامله‌گر به همان نسبت ضرر بالاتری را نصیب او می‌نماید. چه بسا بهتر است در صورت انعطاف کارگزار از اهرمهای 50 یا حتی 20 استفاده نمود.
• عدم پرداخت مالیات: خوشبختانه بجز کشور امریکا هیچ کشور دیگری از فارکس مالیات نمی‌گیرد. فقط در امریکا اخیراً از معاملات بازار ارز مالیاتی اندک اخذ می‌شود. بنابر این توجه داشته باشید، هنگام قرارداد با برخی کارگزاران امریکایی این مالیات شامل حال شما نیز خواهد شد.
• نقدینگی بالا و حجم وسیع معاملات: بازار معاملات ارز با حجم معاملات متوسط روزی 1.5 تریلیون دلار روانترین بازار جهان است. این به آن معناست که یک معامله‌گر می‌تواند به میل خود تقریبا در هر شرایطی با حداقل ریسک یا وابستگی و بدون محدودیت زمانی وارد بازار یا از آن خارج شوند. بعضی افراد برآورد می‌کنند که 2 تا 3 ماه تجاری طول می‌کشد که حجم مبادلات سهام نیویورک معادل یک روز کاری در فارکس شود. وسعت، عمق و نقدینهبودن این بازار به راستی تحسین برانگیز است. تخمین زده‌اند فعالترین ارز‌ها مانند (یورو / دلار) و (دلار/ ین ژاپن) تا 18000 بار در طی فقط یک روز تغییر می‌کند