- مفاهیم اساسی خبر نویسی عبارتند از : درستی ، روشنی و جامعیت خبر

درستی خبر از مهمترین و اساسی ترین ضروریات خبرنویسی است . اگر خبرنگار و یا خبرگزاری ای به تهیه و پخش اخبار دروغ اقدام کند با توجه به وجود شبکه های زیاد خبری قطعا" دروغ از طرف مخاطبان درک و آن خبرگزاری یا شبکه خبری و یا حتی خود خبرنگار انگ دروغ زنی خورده و رفته رفته نه تنها مردم از آن استقبال نخواهند کرد بلکه حتی نقل قول کردن هم از آن شبکه ها در میان مردم باعث افت جایگاه فرد یا گروه می شود لذا راستگوئی اولا" باعث افزایش استقبال از شبکه خبری و ثانیا" باعث افزایش مدت فعالیت شبکه خبری شده و همچنین اینگونه شبکه ها می توانند در افکار عمومی نیز تاثیر گذار شده و باعث گسترش فعالیت گردد . در مورد روشنی خبر نیز می بایست خبر روشن بوده و کوچکترین ابهامی در آن نباشد و مخاطب با یکبار خواندن مقصود نویسنده را بطور کامل دریافت نماید در غیر این صورت خواننده علاوه بر عدم دریافت خبر خسته شده و خبر را رها می کند که اگر در طولانی مدت ادامه داشته باشد در آن صورت آن منبع خبر را کنار گذاشته و برای دریافت صریح و روشن خبر به منابع و شبکه های دیگر کشیده می شود .در مورد جامعیت خبر نیز باید گفت که در نوشته خبر باید در صورت امکان از ارزشهای خبری و تمامی عناصر خبری استفاده کرد تا خبر نوشته شده بطور کامل به سوالات مطرح شده مخاطب پاسخ لازم را داده باشد .

2- خبر باید درست ،کامل ، ساده ، روان و به زبان مردم عامی و در جمله های کوتاه نوشته شود .

خبر باید درست نوشته شود یعنی از شیوه های مرسو در شیوه های نگارش خبر استفاده شود و از ارزش ها و عناصر خبری استفاده گردد و اگر خبر خیلی مهم و مورد توجه مردم باشد باید یک مقدار خلاصه نویسی را کنار گذاشت و خبر را طوری نوشت که مردم بتوانند اطلاعات مورد نیاز خود را کسب کنند ضمنا " خبر باید روان و به زبان عام مردم نگارش شود و از بکار بردن کلمات ناماء نوس و ثقیل و بلند و خارجی ( در صورت داشتن معادل فارسی ) دوری کرد زیرا عموم مردم با این اصطلاحات آشنائی نداشته و باعث خسته شدن و مشگل در ایجاد ارتباط می شود .

3- خبر باید فاقد واژه ها و عبارتهای دشوار و دور از ذهن باشد.

با توجه به اینکه مخاطبان خبر ها عموم مردم هستند و در این میان بیسواد ، کم سواد ، روستائی ، شهری و..... هستند لذا در نگارش خبر حتما" ساده نویسی را رعایت کرد و از بکار بردن اصطلاحات غریب و ناشناس خود داری گردد .

4- خبر باید بیشترین اطلاعات را در کوتاه ترین متن ارائه کندتا علاقه مندان در کمترین فرصت بیشترین بهره را ازآن ببرند.

امروزه به علت توسعه شهرنشینی و ارزش یافتن دقایق و ثانیه ها در جامعه ، نوشتن خبر نیز باید طوری باشد که خواننده بتواند در کوتاه ترین زمان ممکن به اهم خبر دست یابد در غیر اینصورت امکان دارد مخاطب به خاطر مشغله های زیاد فرصت خواندن خبر را از دست بدهد برای تحقق این امر خبر نویسان حرفه ای شیوه ای بکار می برند که به هرم وارونه مشهور می باشد که در این شیوه تنظیم خبر، مهمترین قسمت خبر در ابتدای آن نوشته می شود و به مخاطب این امکان را می دهد که در کوتاهترین زمان ممکن به بیشترین اطاعات در مورد رویداد دست یابد تا بعدا" در صورت تمایل خبر تکمیلی را دنبال کند .

5- خبر باید به گونه ای تنظیم شود که بخشهای مختلف آن(تیتر و لید و متن)با یکدیگر هماهنگی وتطابق لازم را داشته باشند.

تیتر، لید و متن خبر که سه واحد تکمیل کننده هم هستند می بایست با هم هماهنگی داشته باشند تا یک خبر خوب به مخاطب ارائه گردد و عدم دقت در این مهم باعث ضعیف شدن خبر و دوری مخاطبان خواهد شد . تیتر خلاصه مهمترین بخش خبر و لید مهمترین بخش خبر می باشد که هر کدام از اینها برای خود شیوه های خاصی را می طلبد که دانستن آنها برای خبرنگاران و کارشناسان روابط عمومی لازم می باشد .

6- خبر باید اطلاعات مورد نیاز خوانندگان را در بر داشته باشد.

وقتی رویدادی به وقوع می پیوندد مخاطبان معمولا" سعی می کنند در مورد آن رویداد اطلاعات زیادی کسب نمایند از جمله علت حادثه ،محل حادثه ، میزان حادثه ، تبعات حادثه و ..... لذا خبرنگار باید تا حد ممکن تمامی اطلاعات را از محل حادثه کسب و در کوتاهترین زمان ممکن و به اصطلاح شسته و رفته در اختیار مردم قرار دهد و تنظیم خبر باید طوری باشد که خواننده هنگام خواندن خبر احساس کند که در محل حدثه نظاره گر می باشد .

7- عدم تکرار عبارات در نگارش :

در خبر نباید پاراگراف ها را با یک عبارت تکراری آغاز کرد.

8- به هنگام به کاربردن نام افراد و سازمانها در خبر آنچه مهم است آگاهی مخاطب از مقام وملیت و جنسیت فرد است:

دانستن نام و نام خانوادگی برای مخاطب ارجحیت ندارد و برای آن که شناسایی به خوبی صورت گیرد ، باید در بار اول ، به ترتیب به نام و نام خانوادگی ، مقام اجتماعی ونام کامل سازمان اشاره شود و در پاراگرافهای بعدی با توجه به متن خبر از مشخصات بعدی استفاده کرد.

9- درخبر نباید عناوین اشرافی و عنوان های تحصیلی استفاده کرد :

در خبر باید از کاربرد عنوانهای تحصیلی (دکتر،مهندس)عنوان های آداب منشانه مانند جناب ، برادر ، برادر بزرگوار ، عالیجناب خودداری شود. و بجای آنها می توان از آقای یا خانم و یا پست سازمانی طرف استفاده کرد مانند تیمسار – امیر – وزیر رئیس جمهور – استفاده کرد

10- ثبت تمام وقایع :

برای تهیه و نگارش یک خبر خوب و کامل تکیه برحافظه کافی نیست ، بلکه از آغاز تا پایان تهیه گزارش باید یادداشت برداری شود و پس از دوباره خوانی ، تکمیل و اصلاح متن ، خبر به صورت دقیق تنظیم گردد. بنابراین قلم ، کاغذ ، ضبط صوت و دوربین عکاسی از لوازم ضروری تهیه خبر است .

11- برای تهیه خبرهای کامل ، جامع و تازه باید همواره با مردم در تماس بود و نیازهای جامعه را شناخت:

از آنجائی که خبرنگار به عنوان نماینده افکار عمومی در جامعه فعالیت می کند و از طرف مردم به عنوان ناظر بر فعالیت مسئولان به حساب می آید بنابر این وظیفه مهم یک خبرنگار توانائی ایجاد ارتباط با مردم و شناخت مسائل و مشکلات آنان می باشد چرا که دوری از مردم خبرنگار را از وظیفه اصلی خود به عنوان نماینده مردم دور کرده و امکان دارد خبرنگار به فعالیت های غلط و یا غیر مرتبط روی بیاورد . یک خبرنگار آگاه به مسائل و مشکلات مردم بهتر می تواند با سوالات و پیگیری های خود مسئولان را به تلاش برای حل مشکلات و تلاش وا دارد و به اصطلاح در جامعه ای که خبرنگاران آنان شجاع و آگاه باشند در آن جامعه از فساد مالی و سیاسی خبری نخواهد بود .

12- همواره پس از تنظیم خبر باید دوباره خوانی خبر صورت گیرد ، تا هرگونه ابهام احتمالی رفع شده و از جامع و کامل بودن و صحیح بودن خبر اطمینان حاصل شود:

هر انسان توانائی در نویسندگی در حین نوشتن ممکن است اشتباهات جمله ای و یا املائی داشته باشد و اگر قبل از انتشار باز بینی نشود و خبر با غلط های نگارشی و سایر اغلاط منتشر شود بجای موفقیت در اطلاع رسانی تاثیر منفی بر روی مخاطب خواهد گذاشت و به بیان ساده تر مخاطب چگونه به خبر خبرنگاری اطمینان کند که در نوشته دقت لازم نداشته است .پس یکی از مهمترین بخش خبرنگارس درست نوشته و کامل نوشتن خبر می باشد .

13- نویسنده خبر باید به دستور زبان و آیین نگارش فارسی مسلط و به فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی جامعه آشنایی کامل داشته باشد:

یک خبرنگار باید سواد لازم را در حوزه ادبیات کشورمان داشته باشد تا بتواند در حین نگارش چه در تیتر زنی ، چه در لید نویسی و چه در مقاله نویسی و حتی تفسیر ازآن استفاده نماید . نویسنده ای که می خواهد مثلا" برای یک خبر تفسیر بنویسد اگر در ابتدای مطلب برگزیده ای از سخنان بزرگان را بیاورد و یا با قلم روان خود بتواند خواسته خود را به مخاطب انتقال دهد قطعا" تاثیرگذاریش بسیار عمیق خواهد بود .

14- برای موفقیت در عرصه خبرنویسی،نویسنده خبر باید آگاهی های سیاسی، فرهنگی ، اجتماعی ،اقتصادی و دینی خود را افزایش دهد:

داشتن آگاهی سیاسی و اجتماعی از ضروریات خبر نگار بودن است و بدون داشتن این اطلاعات خبرنگار نمی تواند از یک طرف عوامل درون سازمانی یا برون سازمانی را در اخبار و نوشته های خود اعمال کند و در نتیجه برای خود و سازمان خود از نظر قانونی و یا عرفی مشگل ایجاد نماید و ثانیا" لازمه هر فعالیت خبری و لازمه در صحنه ماندن ، داشتن آگاهی سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی است چرا که بدون مطالعه و نداشتن آگاهی برای خبر نگار مسئله ای قابل درک نیست و حتی توانائی آن را نیز نخواهد داشت چرا که دانش و آگاهی است که دید انسان را توسعه داده و مسائل زیادی را که امکان دارد عموم مردم از آن غافل باشند برای خبر نگار مسئله بوده باشد . پس باید یک خبرنگار علاوه بر حضور در میان مردم باید دارای مطالعه عمیق و بااصطلاح باسواد باشد .

15- توجه به تازگی واهمیت سرعت درتهیه خبر و از ضروریات حرفه خبرنگاری است . ولی بهانه سرعت در کار توجیه مناسبی برای بی دقتی در نگارش خبر نیست :

سرعت در تهیه و نوشته آن از اصول مهم در خبرنویسی و خبرنگاری است ولی این امر مهم نباید مارا از یک امر مهم دیگر غافل کند . خبرنگار حق ندارد به بهانه سرعت بخشیدن به تهیه خبر و نگارش، خبر را غلط تنظیم و یا در کار نگارش بی دقتی کند .

16- مشاهده غلط املایی و انشایی در خبرنویسی به هیچ وجه پذیرفتنی نیست .

غلط املائی در خبر دو پیام منفی برای مخاطب به همراه دارد : 1- نویسنده کم سواد بوده و هیچگونه آشنائی با ادبیات و بخصوص با نوشتن ندارد 2- خبر شتابزده نوشته شده و به چیزی که شتا بزده نوشته شود نمی توان اطمینان کرد و این دو عامل مهم می تواند در رویگردانی مخاطب از رسانه بسیار مهم باشد


17- نامهای خارجی ، نامهای خاص ، عبارات علمی و نقل قول از دیگران را در متن خبر باید داخل گیومه نوشت.

نقل قول معمولا" به خبر جنبه سندیت می دهد و اهمیت آن را بالا می برد و لذا چه در خبر نوشتاری و چه در خبر رادیو تلویزیونی نقل قول بسیار مهم می باشد تا جائی که خبر نگار به نقل قول وارد نشده و عین جمله مربوطه را در داخل گیومه قرار می دهد ضمنا" نام های خاص و عبارات علمی برای اینکه درست تلفظ شود باید عبارت انگلیسی آن نیز قید شود .

18- نگارش یکسان اسامی خاص :

در نگارش نامهای خاص وعام به ویژه اسامی خارجی دقت در نگارش شرط لازم و یکسان نویسی نامها شرط کافی است .

19- خبرهای جالب از رویدادهایی که به نظر دیگران عادی و کم ارزش می آیند ، به وجود می آید

هیاهوی خبر های مهم نباید ما را از خبر های دیگر غافل نماید . امکان دارد خبر های مهم دیگر که به ظاهر کم اهمیت هستند در جامعه از اقبال بیشتری برخوردار باشند .

۲0- توضیح بیشتر برای خبر های مهم :

درست است که خبر باید کوتاه و کامل نوشته شود ولی گاها" ارزش بعضی از خبر ها آنقدر بیشتر است که مردم دنبال تکمیل اطلاعات خود هستند در این مواقع باید خبر بسیار تکمیل تر و نقل قول ها بیشتر باشد پس هرچه اهمیت موضوع خبر بیشترو هراندازه علاقه متقاضیان برای آگاهی از خبر بیشتر باشد، باید خبر را مشروح تر نوشت.


21- پرهیز از نگارش خبر نادرست :

خبر نادرست به جای پاسخ گویی به نیاز متقاضیان چند پرسش جدید را مطرح کرده و آنها رانیز بی پاسخ می گذارد و همچنین در طولانی مدت رسانه از طرف مخاطب انگ دروغ زنی خورده و هیچ کس به رسانه اعتبار نمی کند و سال های زیادی لازم است تا اعتماد مردم را بدست آورد .


22- رفتار شایسته و منطقی و آراستگی ظاهری هنگام تهیه خبر تاثیر بسیاری برروی منبع خبر دارد.

نظم و انضباط هر فردی از پوشش و آراستگی ظاهر وی مشخص است فردی که علاوه بر توجه به باطن به ظاهر خود نیز اهمیت می دهد قطعا" به خود و در نتیجه به کار خود علاقه مند می باشد و همچنین از نظر روانی مردم در خبر و اطلاع گیری بیشتر به افرادی اعتماد می کنند که پوشش او و ظاهر او قابل قبول و مرتب باشد . و لذا خبرنگار باید همیشه با سر و وضعی آراسته در مجامع و محل رویداد حاضر باشد .

23- فرد حقیقی و یا حقوقی که خبر از او سرچشمه می گیرد را منبع خبر می گویند.

در خبر همیشه باید منبع خبر مشخص گردد خبر بدون منبع خبر نیست بلکه شایعه می باشد مردم عموما" بعد از شنیدن خبر بلافاصله از نقل کننده خبر با عنوان از چه کسی شنیده ای یا که می گفت دنبال منبع خبر می گردند اگر منبع مشخص و قابل اعتماد باشد مردم خبر را باور می کنند در غیر اینصورت از آن خبر به عنوان شایعه نام می برند .


24- تاحد امکان درخبرباید به نقل قول مستقیم پرداخت و بایدتلاش کرد تا انتقال مفهوم پیام ومطلب بر منبع خبر استوار شود.


25- اشاره به سابقه خبر :

سابقه خبر یعنی توضیح دادن در خصوص گذشته و پیشینه خبرکه معمولا در پاراگراف آخر و پس از ارائه مطالب جدیدمی آید برای یاد آوری اخبار گذشته که امکان دارد از ذهن خواننده محو شده باشد مفید است ذکر این سابقه کمک شایانی در درک بهتر خبر برای مخاطب خواهد داشت و برای اتصال سابقه به متن خبر از واژه های کلیشه ای نظیر گفتنی است ، شایان ذکر است و … استفاده می شود .

26-شیوه نگارش آمار و ارقام :

در نگارش خبر باید مقیاسهای متری ، میزان و بهای کالاها ، درجه ها و درصدها ، آمارها ، رتبه ها، ساعت و تاریخ ، روزها و صفحه کتابها و مانند آن را باید با عدد نوشت.


27- نگارش شماره :

شماره یک وکسر کمتر از یک را باید با حروف نوشت . ( شماره های 2 و 10 را می توان هم با حرف و هم با عدد نوشت)

28- نشانه گذاری :

رعایت نشانه گذاری فارسی در تنظیم و نگارش خبر زیبا تر کردن آن بسیار مهم و مخاطب آن را راحتتر خوانده و بهتر درک می کند .

* قواعد تیتر نویسی :

28- تیتر باید خلاصه مهمترین بخش خبر باشد :

تیتر جوهره و روح خبر و ماندگارترین قسمت خبر در ذهن مخاطب است.و باید خلاصه مهمترین مطلب خبر باشد.


29-تیتر باید متناسب با خبر انتخاب شود :

تیترنویسی یکی از فنی ترین ، حرفه ای ترین و در عین حال شیرین ترین کارهای تهیه خبر است . تیتر اگر اصولی و با علم به ویژگیهای مخاطب و متناسب با موضوع انتخاب شود می تواند بسیاری از مخاطبین بی تفاوت نشریات را نیز جذب کند.

30- تیتر باید کوتاه باشد :

تیتر جمله ای است که در خلاصه ترین شکل ممکن ، قصد دارد پیامی مرتبط با متن خبر را به مخاطب منتقل کند.


31- عدم تکرار کلمات :

از تکرار کلمات در تیتر باید خودداری شود. همچنین در تیتر از کاربرد واژه های اضافی و توضیحی باید خودداری کرد.

32- پاسخ به عناصر خبری :

تیتر باید به گونه ای باشد که درآن به اندازه نیاز و فقط به مهمترین عناصر شش گانه خبری اشاره شود .

33- تیتر باید ساده باشد :

در نگارش تیتر باید از واژه های آشنا و رسا استفاده کرد .

34-تیتر باید دارای معنی باشد :

تیتر باید حتی الامکان با فعل به پایان رسیده و دارای مفهوم باشد.

35- در تیتر نیاز به نقطه گذاری در پایان جمله نیست ، ولی به کاربردن علائم سجاوندی در داخل تیتر اشکالی ندارد.

36- تیتر بایدکوتاه ،جامع و مانع ،مختصر و مفید ، منطبق و هماهنگ با خبر،جاذب وجالب،روشن و دقیق،روان و سلیس و بدون ابهام باشد.

37- تیتر نباید سوالی باشد :

تیتر نباید مبهم و شعاری باشد. همچنین از نگارش تیتر سئوالی و منفی باید پرهیز کرد


38- .در تیتر باید با کمترین واژ ه ها بیشترین معنی ، مفهوم و پیام را بیان کرد.

39- تیتر باید بر اساس ارزش خبری تنظیم شود :

تیتر باید به گونه ای باشد که نوع ، موضوع و ارزشهای خبری را بیان کند .

40- .تیتر حتی المقدور نباید با قیدهای زمان و مکان شروع شود .

41- تیتر را باید پس از تنظیم خبر نوشت.

قواعد لید نویسی :

42- لید خلاصه مهمترین بخش خبر است .جالب ترین و پرهیجان ترین موضوع ، تازه ترین رخداد و محکم ترین بخش خبر را باید با کلمات جذاب ، بدیع ، جاندار ، قاطع و هیجان انگیز در لید خبر نوشت .

43- در تهیه وتنظیم خبر، مهمترین کار نوشتن مقدمه یا لید ( Lead)) به صورت خلاصه و فشرده است.در واقع لید چیزی نیست جزهمان چند جمله اول خبر که هدایت گر مخاطب به درون خبر است.

44- لید باید کوتاه ، درست و رسا باشد ، هرچه لید کوتاه تر باشد ، جذاب تراست . لید خوب حداکثر بین 15-10 کلمه است .

45- از ذکر مطالب مبهم وکلی و کم اهمیت و جزیی در لید باید خودداری شود.

46- نام و نام خانوادگی افراد را در صورتی در لید ذکر می کنیم که مخاطب بتواند مسوولیت و نقش او را در ذهن مجسم کند،

در غیر این صورت برای معرفی افراد در لید باید از مسوولیت و سمت و دیگر خصوصیات مربوط استفاده کرد.

47- در لید باید سعی شود به عناصر شش گانه خبری پاسخ داده شود .

48- در لید نباید شک و تردید در موضوع خبر رسوخ نماید و همچنین از مجهول نویسی در لید باید پرهیز کرد.

49- جز در موارد استثنایی نباید لید را با زمان ومکان شروع کرد.

50- نتیجه واقعه یا رویداد تاحد ممکن باید در لید آورده شود.