راهنمای ثبت اختراعات در ایران
مقدمه
کشور ایران در سال 1337 هجری شمسی به عضویت کنوانسیون پاریس در خصوص حمایت از مالکیت صنعتی
درآمد و با پذیرش اصلاحات به عمل آمده در کنوانسیون مزبور در سال 1377 ه .ش زمینه پیوستن به سازمان جهانی
را پدید آورد . در سال 1380 ه .ش جمهوری اسلامی ایران به وایپو پیوست . مقر وایپو که در (Wipo) مالکیت معنوی
سال 1970 م. تأسیس شده، در شهر سوئیس است.
سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ، نماینده ایران در وایپو می باشد که ثبت اختراعات نیز در اداره مالکیت صنعتی
سازمان مزبور صورت م یگیرد.
اختراع چیست؟
طبق ماده 1 قانون ثبت اختراعات، اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص
را ارایه م یکند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن حل می نماید.
روش های ثبت اختراع
ثبت اختراع در جهان به دو طریق صورت م یگیرد:
-1 روش اظهاری (اعلامی):
در این روش به شرط عدم سابقه در محل ثبت و قرار گرفتن در حیطه موضوعات قابل ثبت، ادعای ثبت مخترع
مقرون به صحت در نظر گرفته شده و موضوع به ثبت می رسد.
-2 روش تحقیقی:
برخی از کشورها که از وسایل ، امکانات و آزمایشگا ه های قابل توجه برخوردارند قبل از ثبت ضمن محرمانه
نگهداشتن اطلاعات و در نظر گرفتن حق تقدم متقاضی، موضوع مطرح شده به عنوان اختراع را از نظر ماهیت و
کیفیت بررسی کرده و آزمایش ها و تحقیقات لازم را انجام می دهند تا صحت و سقم ادعا را مشخص کنند و
سپس اقدام به ثبت م ینمایند.
ثبت اختراع در جمهوری اسلامی ایران
در کشور ما ثبت اختراع به روش نخست، اعلامی (اظهاری) صورت م یگیرد.
جهت ثبت اختراع می بایست به اداره ثبت اختراعات مربوط به اداره کل مالکیت صنعتی مراجعه نمود.
نشانی اداره ثبت اختراعات : تهران- خیابان شهید بهشتی – خیابان قائم مقام فراهانی – کوچه میرزاحسنی پلاک
22٢ می باشد. قابل ذکر است که سازمان ثبت املاک و اسناد کشور به نشانی : خیابان میرداماد - تقاطع مدرس
22268917 ) ، است . ثبت اختراع فقط در اداره مذکور در تهران انجام شده و فعلاً در مکان دیگری صورت - (تلفن : 9
نمی گیرد.
تقاضای ثبت اختراع فقط م یتواند توسط متقاضی یا وکیل قانونی او ارایه شود. درصورتی که وکیل قانونی امور ثبت را
بر عهده دارد می بایست اصل وکالتنامه با رونوشت با فتوکپی برابر اصل شده ضمیمه مدارک شود . در حقوق ایران
ثبت اختراع، حداکثر 20 سال است که م یبایست بطور صریح در ورقه ثبت اختراع قید گردد.
مواردی که به عنوان اختراع قابل ثبت است
موضوعی به عنوان اختراع قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. ابتکار جدید عبارت
است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور ، معلو م و آشکار نباشد
و از نظر صنعتی، اختراعی کاربردی محسوب می شود که در رشته ای از صنعت قابل ساخت یا استفاده باشد.
مواردی که به عنوان اختراع قابل ثبت نمی باشد
-1 طرح ها، قواعد و رو شهای انجام کار تجاری و سایر فعالیت های ذهنی و اجتماعی
-2 کشفیات و نظری ههای علمی و روش های ریاضی و آثار هنری
-3 روش های تشخیص و معالجه بدن انسان یا حیوان . ( این بند شامل فرآورد ه های منطبق با تعریف اختراع و
مورد استفاده در روش های مزبور نم یشود).
-4 منابع ژنتیک و اجزاء در ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
-5 آنچه قبلاً در فنون و صنایع پی شبینی شده باشد.
فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهی یا از طریق استفاده
عملی و یا هر طریق دیگر، قبل از تقاضا و یا در موارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع، افشاء شده باشد.
-6 اختراعاتی که بهر هبرداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد.
مدارک لازم جهت ثبت اختراع به نام شخص حقیقی
-1 اظهارنامه ثبت اختراع : از قسمت فروش اوراق واحد حسابداری اداره کل ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی تهیه و
تنظیم م یگردد.
-2 شرح و توصیف اخت راع: منظور بیان جزئیات و ذکر اجزاء و قسمت های مختلف مورد ادعای مخترع و فرآیند و
چگونگی عملکرد و کارکرد اختراع به صورت مشروح م یباشد.
-3 ادعا و خلاصه اختراع : منظور بیان قابلیت ها و ویژگ ی هایی است که منحصراً اساس ادعای متقاضی ثبت اختراع را
تشکیل م یدهد.
-4 نقشه اختراع : در صورتی که مورد ادعا وسیله یا قطعه ای باشد، ارایه نقشه فنی و گویا الزامی است و درصورتی که
مورد ادعا ترکیب باشد، ارایه فرمولاسیون الزامی می باشد.
-5 فتوکپی شناسنامه مخترع ( یا مخترعین)
-6 وکالتنامه دادگستری در صورتی که تقاضا بوسیله وکیل دادگستری به عمل آید.
تهیه و ب ه صورت تایپ شده در سه نسخه تنظیم گردد و ذیل کلیه A توجه: کلیه مدارک می بایست در قطعات 4
اوراق اظهارنامه و صفحات شرح و توصیف ادعا، خلاصه و نقشه اختراع به امضای مخترع یا وکیل قانونی مخترع برسد.
مدارک لازم جهت ثبت اختراع به نام شخص حقوقی
-1 اظهارنامه ثبت اختراع: از قسمت فروش اوراق واحد حسابداری و تهیه و تنظیم گردد.
-2 شرح و توصیف اختراع : منظور بیان جزئیات و ذکر اجزاء و قسم تهای مختلف مورد ادعای مخترع و فرایند و
چگونگی عملکرد و کارکرد آن به صورت مشروح م یباشد.
-3 ادعا و خلاصه اختراع : منظور بیان قابلیت ها و ویژگ ی هایی است که منحصراً اساس ادعای متقاضی ثبت اختراع را
تشکیل م یدهد.
-4 نقشه اختراع : در صورتی که مورد ادعا وسیله یا قطعه ای باشد، ارای ه نقشه فنی و گویا الزامی است و در صورتی که
مورد ادعا ترکیب باشد، ارایه فرمولاسیون الزامی می باشد.
-5 فتوکپی شناسنامه دارندگان حق امضاء مجاز در شرکت یا مؤسسه به موجب آخرین روزنامه رسمی
-6 فتوکپی روزنامه رسمی شرکت یا مؤسسه با آخرین تغییرات درخصوص اعضای هیأت مدیره و دارندگان حق امضاء
مجاز
-7 وکالتنامه دادگستری در صورتی که تقاضا بوسیله وکیل دادگستری به عمل آید
-8 ارایه معرفی نامه بر روی سربرگ شرکت با امضای دارندگان حق امضاء و مهر شرکت در صورت معرفی نماینده
تهیه و به صورت تایپ شده و درسه نسخه تنظیم گردد و ذیل کلیه A توجه : کلیه مدارک می بایست در قطعات 4
اوراق اظهارنامه و صفحات شرح و توصیف ادعا، خلاصه و نقشه اختراع به امضای مخترع یا مخترعین برسد.
مراحل پس از تکمیل اظهارنامه و ارایه مدارک ثبت اختراع
در صورتی که اختراع جهت ثبت ت أیید شود درخصوص ثبت اختراع یک نوبت آگهی در روزنامه رسمی کشور منتشر
می شود. سپس گواهینامه ثبت اختراع توسط آن اداره تکمیل می شود و ضمن بایگانی رونوشت گواهینامه ثبت اختراع
و پس از دریافت هزینه مقرر، اصل آن به متقاضی تسلیم م یگردد.
طبق ماده 19 قانون ثبت اختراعات چنانچه مالک اختراع بخواهد از اختراع ثبت شده استفاده کند ، سازمان ثبت
اسناد و املاک کشور موضوع را به دستگاه های ذیربط منعکس می نماید، دستگاه مذکور درخصوص امکان بهر ه برداری
از اختراع اظهارنظر م ی نماید و نتیجه را جهت صدور نتیجه بهره برداری کتباً به سازمان ثبت اسناد و املاک اعلام
می نماید.
تأیید علمی و ماهوی اختراع
همانگونه که ذکر گردید سیستم ثبت اخت راع در کشور ما اعلامی است؛ به عبارت ساده تر، نشانگر عدم سابقه ثبت
همان عنوان، در اداره کل ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی است.
ارزیابی تأ یید علمی اختراع ، مقوله دیگری است که معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ، درمان و آموزش
پزشکی این وظیفه را در مورد اختراعات در زمینه علوم پزشکی ب رعهده دارد . بدین منظور کمیته ای تحت عنوان
در این معاونت تشکیل شده است. « کمیته ابداعات و اختراعات »
شرایط بررسی علمی و ماهوی اختراع
مخترعینی که دارای اختراع ثبت شده در اداره کل ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی می باشند می بایست پس ا ز اخذ
استعلام از مراجع ذی صلاح (دانشگاه های علوم پزشکی یا فنی، سایر معاون ت ها و ادارات کل یا مراکز وزارت بهداشت،
درمان و آموزش پزشکی ، سایر وزارتخانه هایی که اختراعات در زمینه علوم پزشکی ارا یه کرده اند و بنیاد ملی نخبگان )
به معاونت تحقیقات و فناوری به نشانی : تهران - خ یابان آزادی - نرسیده به خیابان اسکندری - روبروی پارک اوستا -
مرکز توسعه و هماهنگی تحقیقات و فناوری مراجعه فرمایند . لازم به تأکید است که بررسی ماهوی و علمی
موضوعات ثبت شد،ه قبل از استعلام مراجع ذی صلاح امکان پذیر نمی باشد.
مدارک لازم جهت بررسی و تأیید علمی و ماهوی اختراع
-1 گواهی نامه ثبت اختراع (صادره از اداره کل ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی)
-2 ار ایه استعلام بررسی اختراع از مراجع ذی صلاح (سایر معاونت ها و ادارات کل یا مراکز وزارت بهداشت ، درمان و
آموزش پزشکی ، سایر وزارتخانه هایی که اختراعات مرتبط با علوم پزشک ی ار ایه کرده اند، دانشگاه های علوم پزشکی یا
فنی کشور و بنیاد ملی نخبگان).
-3 تکمیل فرم مشخصات کلی مخترع و اختراع و ارایه مدارک مورد درخواست در فرم
بدیهی است عدم ارا یه مدارک کامل در زمان ارا یه درخواست بررسی علمی و ماهوی اختراع موجب به تعویق افتادن
روند بررسی شده و چنانچه فرد پس از 45 روز نسبت به تکمیل مدارک خود اقدام ننماید موضوع در آن زمان کان لم
یکن تلقی م یشود و در صورت ارایه مدارک در زما نهای بعد، مجدداً در نوبت بررسی قرار می گیرد.
چنانچه پس از بررسی پرونده اختراع در کمیته لازم باشد که مخترع اطلاعات ی ا مدارک بیشتری در زمنیه اختراع
ارایه نماید مراتب به وی کتباً اطلاع داده می شود تا ظرف مدت 30 روز نسبت به تکمیل و ارا ی ه موارد مورد
درخواست اقدام نماید . در غیر این صورت پرونده از نوبت بررسی خارج شده و در صورت ار ایه مدارک پس از زمان
مذکور، مجدداً در نوبت قرار م یگیرد.
نتیجه نه ایی بررسی علمی و ماهوی اختراع (تأیید یا عدم ت أیید) به متقاضی و مراجع ذ ی صلاح استعلام کننده اعلام
می گردد.

با سلام برای نگارش تحقیق دقت بیشتری شود با تشکر