با سلام و احترام
تحقيق ارائه شده در كلاس مورخ 193/9/10
تهيه شده توسط آقايان: امينيان،‌ مجيدي، اكبري و سعيدي
مقدمه:
از ویژگیهای مهم دنیای امروز، ظهور و توسعه فراوان رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی و اثرگذاری بر ارتباطات انسانی است. در این میان، رسانه‌های تصویری بیشترین تأثیر فرهنگی را دارند.
یکی از کانون‌هایی که می‌تواند از وسایل ارتباط جمعی به ویژه رسانه‌های تصویری اثر بپذیرد، نهاد ارزشمند خانواده است.
اهمیت نهاد خانواده از یک سو و نیز افزایش روزافزون حجم برنامه‌ها و شبکه‌های رسانه ملی و نیز شبکه‌های ماهواره‌ای از سوی دیگر، ضرورت واکاوی دامنه تأثیرات رسانه‌های تصویری بر نهاد خانواده را دوچندان می‌سازد. در این تحقيق، تأثیرات رسانه‌ها در دو طیف مثبت و منفی بررسی گشته و نقش سیاست‌ها و راهکارها در جهت تقویت بنیان خانواده در امر برنامه‌سازی ارائه شده است.
الف) تعريف خانواده:
خانواده، گروهی است متشکل از افرادی که از طریق نسب یا سبب و رضاع با یکدیگر به عنوان شوهر، زن، فرزندان، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید می‌آورند و در واحد خاصی به نام خانواده زندگی می‌کنند.
بر اساس تعالیم اسلامی، خانواده، مجموعه‌ای است از افراد با رابطه‌های سببی (عقد و ازدواج) و نسبی (والدینی ـ فرزندی و خواهر و برادری). این افراد نسبت به هم، متناسب با نوع نسب و ارتباط، مسئولیت‌های اجتماعی، حقوقی، تربیتی، رفتاری، اقتصادی و دینی دارند.
انسجام در خانواده به عنوان يك گروه امري بسيار مهم و اساس مي باشد و اين انسجام در گرو به وجود آمدن يك پيوند عاطفي مستحكم مي باشد.
یکی از مهم‌ترین زمینه‌های ایجاد این پیوند، وجود زمینه ارتباطات صحیح بین فردی است. این ارتباط به درستی انجام نمی‌پذیرد، مگر آنکه اعضای گروه با نوعی تفهیم و تفاهم و درک متقابل با یکدیگر تعامل داشته باشند. یکی از عوامل ارتقادهنده پیوند عاطفی، گفت‌وگوست. به پاس استمرار فضای گفت‌وگو، تعاطی افکار و تبادل نظر میان اعضای خانواده شکل می‌گیرد. در قسمت‌های بعد به این نکته اشاره خواهیم کرد که یکی از آسیب‌های رسانه‌ها به خانواده، کم‌رنگ شدن فضای عاطفی و به دنبال آن، کاهش ارتباطات بین اعضای خانواده است.
تأثيرات کلی رسانه‌ها:
رسانه به عنوان یک ابزار قدرتمند بر اندیشه زوجین و روابط آنها با فرزندان اثر می‌گذارد. رسانه‌ها به صورت مستقیم بر تمامی اعضای جامعه اثر بگذارد، اما اثر مهم آن از طریق اثرگذاری بر نهادهایی چون خانواده است.
در دنیای امروز، خانواده با تحولات بزرگی روبه‌رو گشته و ساختار آن متحول شده است. این دگرگونی‌ها تحت تأثیر عوامل متعددی رخ می‌دهد که رسانه‌ها را می‌توان از جمله مؤثرترین آنها دانست.
پی‌آمد این اثرگذاری را در دو قالب پی‌آمدهای مثبت و منفی می‌توان ارزیابی کرد.

تأثيرات مثبت:
اين تأثيرات در چهار بخش مي تواند مورد بررسي قرار گيرد:
1- افزايش سطح آگاهي اعضاي خانواده
2- معرفي الگوهاي صحيح رفتاري
3- تأثير مثبت بر فرآيند تربيت صحيح فرزندان
4- تقويت باورهاي ديني در خانواده
تأثيرات منفي:
اين تأثيرات در شش بخش مي تواند مورد بررسي قرار گيرد:
1- افزايش بزهكاري و خشونت
2- معرفي الگوه هاي منفي
3- كمرنگ شدن پيوندهاي عاطفي در خانواده و فردگرايي
4- تجمل گرايي
5- تأثير غير مستقيم در تزلزل خانواده
6- كمرنگ شدن نقش تربيتي خانواده
پيشنهادات و راهكارها
با توجه به اهمیت مسئله خانواده و در راستای مباحث مطرح شده در این مقاله، پیشنهادهایی در زمینه نقش رسانه‌ها در ترویج و ارتقای فرهنگ خانواده ارائه می‌شود:
1- معرفی دیدگاه اسلام درباره اهمیت جایگاه، منزلت و کارکردهای خانواده در نظام اسلامی؛
2- ارتقای سطح فرهنگی و تربیتی اعضای خانواده به منظور ایفای نقش آن در سلامت و بهبود فرهنگی جامعه؛
3- آگاه کردن افراد خانواده نسبت به حقوق و وظایف یکدیگر و زدودن نگرش‌های غلط جامعه؛
4- گسترش و انتشار ارزش‌های اصیل اسلامی در خانواده برای تربیت نسل سالم، با ایمان، مسئول و مؤثر در رشد خود، خانواده و جامعه؛
5- ارائه راهکارهای ایمن‌سازی خانواده از آسیب و بحران‌های اجتماعی و حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده؛
6- تقویت شخصیت و جایگاه واقعی زن و مرد به عنوان پدر، مادر و همسر و توجه به نقش اساسی آنها در توسعه انسانی و تربیت نسل بالنده در خانواده و پرهیز از روحیه مردستیزی یا‌ زن‌ستیزی؛
7- معرفی و الگوی زنان و مردان موفق جامعه در رسانه‌ها با توجه به موفقیت آنها در نقش مادری، پدری و همسری؛
8- ترسیم کارکردهای زیستی، تربیتی، روانی و عاطفی خانواده به عنوان مهم‌ترین بستر رشد فرهنگی جامعه؛
9- بازنمایی ضرورت توجه والدین نسبت به تخصیص زمان کافی برای تربیت فرزندان و تأمین نیازهای عاطفی آنان و بیان پی‌آمدهای بی‌توجهی به این امر؛
10- آگاهی‌بخشی زنان درباره تأثیر تغذیه مناسب، ورزش و رعایت بهداشت و تأمین سلامت جسمی و نشاط روحی؛
11- گسترش فرهنگ تسهیل در امر ازدواج به عنوان پیمان الهی و تشویق جوانان به تشکیل خانواده همراه با تعدیل توقع‌ها و کاهش تشریفات و تأثیر آن بر صیانت نفس و سلامت فرد و جامعه؛
12- افزایش آگاهی‌های زوجین در زمینه حقوق و تکالیف یکدیگر، احکام زناشویی و تنظیم خانواده، تلطیف روابط حقوقی همراه با حسن خلق و معاشرت؛
13- اصلاح الگوی مشارکت و نقش‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زنان متناسب با نقش‌های خانوادگی آنان با حفظ ارزش‌ها و منزلت زن؛
14- فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه گسترش فرهنگ عفاف و پای‌بندی‌های اخلاقی با هدف تحکیم بنیان خانواده و جلوگیری از بروز ‌ناهنجاری‌های اجتماعی؛
15- شناساندن پی‌آمدهای منفی ناشی از طلاق به زوجین و تأکید بر تشکیل خانواده در مورد زنان بیوه و بی‌سرپرست؛
16- توسعه و ترویج فرهنگ ساده‌زیستی، قناعت، خوداتکایی، تولید و معرفی الگوی مناسب مصرف برای تصحیح فرهنگ اقتصادی خانواده و کاهش تبلیغات تجاری و مصرفی رسانه‌ها با هدف جلوگیری از ترویج روحیه مصرف‌گرایی؛
17- بررسی الگوهای معرفی شده از زنان و خانواده در انواع فیلم‌های سینمایی و دیگر برنامه‌های رسانه و میزان اثرگذاری آنها در افزایش ناهنجاری‌های فرهنگی و اخلاقی و معرفی راهکارهای مناسب برای اصلاح گروه‌های مرجع؛
18- بازنمایی و ریشه‌یابی صحیح و اصولی علل گسست فرهنگی بین نسل‌ها از طریق تحقیقات جامع و ارائه برنامه‌ها؛
19- تبیین و احیای فرهنگ احترام به پدر و مادر و قدرشناسی و حمایت از آنها همراه با حفظ کرامت سالمندان؛
20- بازنمایی اثرهای مثبت رعایت عدالت بین فرزندان و ضرورت اجتناب از هرگونه تبعیض بر اساس جنسیت؛
21- ارتقای آگاهی اعضای خانواده از هنجارها، ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی و خانوادگی برای برخورد صحیح با مشکلات و بحران‌های زندگی؛
22- بررسی علل افزایش ناهنجاری‌های فرهنگی و اخلاقی در بین اعضای خانواده و ارائه راهکارهای مناسب جهت رفع آن.