دانشگاه جامع علمی کاربردی – فرهنگ وهنر – واحد 13
نام درس : مقاله و گزارش نویسی
استاد مربوطه: جناب آقای احمدی
تحقیق: مقاله های مطبوعاتی
کارشناسی – روابط عمومی – امور رسانه
گردآورندگان:
فاطمه ترکاشوند
زهرا مرادی
مهناز یمینی
سمیه حلاجی
پاییز 1393

در مهربانی باران باش که در ترنمش علف هرز و گل سرخ یکیست
مقدمه
نويسنده مطبوعات يا مقاله نويسي كه قلم بدست مي گيرد تا در مورد يك رويداد خبري نظر خود را بنويسيد ، در واقع انديشه خود را مكتوب مي كند هر چند كه براي نگارش انديشه و فكر نيازمند باشد تا از نظرات ديگران و اطلاعات مكتوب از منابع ديگر ، براي پروراندن نظر خود ياري بگيرد . بدين ترتيب مي توان براي مقاله كه انديشه مكتوب نام گرفته است تعريفي ارائه كرد:

تعريف مقاله مطبوعاتي:
« نگارش و توسعه عقيده ، فكر و نظر با استفاده از موضوع خبري و بهره گيري از روشهاي صحيح نويسندگي ، با رعايت نظمي منطقي و ايجاز ، مقاله مطبوعاتي ناميده مي شود»

تاریخچه
اولین مقاله مطبوعاتی توسط " میچیل دی مونتاین" (michel de montaigne ، ( 1592-1533 فرانسوی در پایان قرن 16 نوشته شد. در این رابطه دایره المعارف بریتانیایی می‌نویسد: مونتاین اسم مقاله خود را(essais) به معنی تلاش گذاشت ودرآن ، لایه‌های درونی سرکوب شده، یادگارهای دوران کودکی وجوانی و رویدادهای عجیب را - که طی سالهای عمر تجربه کرده است - روایت می‌کند.
بعد از مونتاین، ادیبان انگلیسی چون؛ فرانسیس بیکن (francis becon 1626-1561) ، آبراهم کولی (Abraham Cowley 1667-1618 )، جان دریدن (john Dryden 1700-1631) ، ویلیام تیمپل (William timple1699-162) تحت تاثیر مقالات وی قرارگرفتند.
البته بیشتر محققان وتاریخ نویسان ، از فرانسیس بیکن به دلیل داشتن مقالات موضوعی ، با اهمیت و غنی به عنوان اولین مقاله نویس انگلیسی نام می‌برند.بعد ازافراد یادشده ، مقاله‌نویسی مطبوعاتی ساده، روان وبه شیوه امروزی، درسده هجدهم توسط دو نویسنده ایتالیایی به نامهای "دیگو"و"ستیل" به پیشرفت‌هایی نائل شد. این دو معتقد بودند که مقاله درمطبوعات باید به زبان مردم کوچه وبازار نوشته شودتا به اهدافی مانند؛ راهنمایی، آموزش و پرورش وآگاه‌سازی مردم دست یابد.
دیگو درخصوص مقاله موفق درزمانه خویش می‌نویسد: مقاله موفق مقاله‌ای است که حداقل 5 هزار مخاطب مختلف بدون توجه به بهره هوشی و سطح سوادبتوانند آنرا بفهمند...

اهداف مقاله
جدا ازدیگر هنرهای روزنامه‌نگاری، مقاله جهان گسترده‌تری دارد و می‌توان با یک مقاله، چند هدف یا وظیفه را به سرانجام رساند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است :
1- خبر دادن، آگاهی بخشی واطلاع رسانی درباره پیشامد ویا هر رویداد دیگر.
2- جلب افکار عمومی در مورد موضوعی.
3- روشن ساختن ، شرح ، تفسیر و آشکار ساختن لایه‌های پنهان موضوعی وپیش‌بینی کردن رویدادها.
4- روشنگری و آگاه ساختن مخاطب از راه انتشار آگاهی در یک زمینه موضوعی مشخص.
5- پر کرن اوقات فراغت مخاطب.
6- تائید، تکذیب و در بیشتر اوقات ، آشفته نشان دادن اوضاع.
7- راهنمایی، تعلیم ومتوجه ساختن اجتماع به هدفی بزرگ.
8- پروپاگاندای سیاسی وایدولوژیکی.
9- منتشر کردن اطلاعات سیاسی وبرنامه‌های حکومت واحزاب.
10- ارتباط دادن، آماده کردن وسوق دادن مردم به سوی هدفی مشخص.
مقاله نویس باید با موارد فوق آشنا باشد وهمچنین درابتدای نوشتن مقاله ضروی است درموارد زیر، نزد خویش به تصمیم قطعی برسد:
الف - ایده مقاله چیست ؟
ب - مقاله درمورد چه چیزی صحبت می‌کند؟
ج- چقدر آگاهی در مورد موضوع دارد؟
د- هدفش از نوشتن مقاله چیست؟ (خبردادن، تفسیر، پرکردن اوقات فراغت مخاطب و...)
و- مقاله چه پیامی برای مخاطب دارد؟
اگر روزنامه‌نگار یا نویسنده پاسخ همه یا بخشی از این موارد را درچارچوب ذهنی‌اش روشن ومشخص نکرده باشد، بهترست که مطلب را ننویسد وگرنه کیفیت وجایگاه مقاله‌اش درسطحی پایین قرار می‌گیرد.
در مقاله، نویسنده به توانایی وسابقه خویش از آگاهی در مورد موضوع تکیه می‌کند..
مقاله مثل دیگر هنرهای روزنامه‌نگاری نیست که آنچه روزنامه‌نگار می‌بیند ومی‌شنود به شیوهای روزنامه نگارانه مناسب منتشر کند بلکه مقاله ، آن چیزهای ناپیدایی را آشکار می‌کند که به ذهن خواننده عادی خطور نمی‌کند.
مقاله تلاش می‌کند چرایی وچگونگی وقوع و سابقه یک رویداد، آگاهی ونظر جدید درباره یک پدیده، پیش‌بینی و اگرهای موضوع دریک زمان رابررسی وآشکار کند. این مسایل است که مقاله را ازدیگر هنرهای روزنامه نگاری مجزا می‌کند و به همین علت است که ازمقاله به عنوان مهمترین هنر روزنامه‌نگاری نام می‌برند چون طی یک مقاله تلاش می‌شود، دریک زمان وشاید در یک ستون نقش‌ها و و ظائف عادی روزنامه، مقاله به سرانجام برسد.
اگر چه در بسیاری از حالات، مقاله‌نویسی کاری میدانی نیست و در پشت میزهای تحریر انجام می‌شود اما بااین وجود با مرور اتفاقات و پیشامدهای یک رویداد - که باحجمی زیاد توسط رسانه‌ها پخش می‌شود - می‌توان یک مقاله موفق نوشت.
بسیاری از آگاهان حوزه روزنامه نگاری، براین باورند که مقاله نویسی استعدادی است که در هر کسی وجود ندارد. به نظر آنها زمانی که تو، مدام از وقوع رویدادها و اخبار مطلع باشی واز آنها فاصله نگیری و برای هرخبری اهمیتی مجزا قائل شوی آن‌گاه، ایده‌ مقاله در ذهنت شکل می‌گیرد و با آگاهی زیاد از آنچه که مطمئن هستی به مخاطب برسانی ، مقاله می‌نویسی. بدین ترتیب هرگاه ایده به سراغت آمد بقیه مراحل نوشتن ، آسان‌تر می‌شود.
نظر دیگری در رابطه با نوشتن مقاله این است که؛ اگربخواهی درمورد هر چیزی بنویسید می‌توانید به شرط اینکه اطلاعات کاملی درباره آن جمع آوری کنید....

برا ی نوشتن یک مقاله موفق ، لازم است نویسنده با مسایل و مشکلات موجود در جامعه آشنا باشد و بداند که برای افراد اجتماع چه چیزی مهم است. همچنین باید در جریان آنچه درموردش می‌نویسد باشد و نیز باید قسمت‌های مختلف مقاله برای مخاطب قابل هضم و از انسجام برخوردار باشد.

زبان مقاله‌های مطبوعاتی
....مقاله؛ بیشتر به تجربه ، دیدگاه نویسنده نسبت به محیط اجتماعی، چگونگی خوانش موضوع‎ها ، تفسیر، اعلام نظر وتشریح مسئله‌ای مشخص ارتباط دارد....جلال الدین حمماصی ، نویسنده عرب زبان دراین رابطه معتقدست : مقاله مطبوعاتی نوشته ای است که مطبوعات آنرا با هدف مطرح کردن پرسشهای فوری که خصلت تازگی دارند وبرای مخاطب مهم هستند منتشر می‌کنند.
دایره المعارف بریتانیا می‌آورد: مقاله، قالب ریزی وطرح‌ریزی متنی درحد متوسط است که با سبکی روان ونثری کوتاه وساده درباره مسئله‌ای مشخص نوشته می‌شود و نویسنده‌اش ازمرزهای موضوع ، فراتر نمی‌رود.
فرهنگ Litre می‌نویسد : مقاله، نوشته‌ای است که نویسنده‌اش موضوعی را بی‌آنکه خودش را درآن مطرح کند، بررسی می کند...

انواع مقاله‌های مطبوعاتی
هر چند می‌توان مقاله‌های مطبوعاتی را براساس موضوع و سوژه مثل «سیاسی»، «اقتصادی»، «فرهنگی» و ... تقسیم‌بندی کرد اما هدف از تقسیم‌بندی به شکل زیر آشنایی شما با تفاوت تکنیکی موجود در هر یک از انواع مقاله‌ها می‌باشد.
اصولاً مقاله‌های مطبوعاتی به سه دسته کلی - مقاله‌های ساده خبری- مقاله‌های تخیلی، داستانی و وصفی- مقاله‌های علمی، تحقیقی تقسیم می‌شوند که هر کدام شامل زیرمجموعه‌های دیگری می‌باشند.
مقاله‌های ساده خبری
1- سرمقاله (Editorial): مقاله‌ای که در نشریات معمولاً جای ثابتی دارد و محتوای آن درباره یک موضوع یا رویداد خبری یا غیرخبری است. سرمقاله نظر و دیدگاه گردانندگان نشریه درباره موضوعی خاص است و برای نشریه دارای بار حقوقی بوده و ایجاد مسؤولیت می‌کند.برای مثال نگاه کنید به سرمقاله مجله شاهد نوجوان درباره ماه رمضان. نخستین سرمقاله باید دلایل انتشار، هدف از انتشارها مخاطبین نشریه و مثل آن را توضیح دهد.
2 - یادداشت (opinion): از فراگیرترین مقاله‌های کوتاه مطبوعاتی هستند که معمولاً جای ثابتی ندارند مگر به طور مستمر نوشته شوند. نشر این گونه مقاله‌ها متنوع است و از نظر حجم، معمولاً در حد یک ستون روزنامه است. این گونه مقاله‌ها با عناوین مختلف دیدگاه، نظر، نگاه، یادداشت روز و … به چاپ می‌رسد و صرفاً نظر نویسنده را بیان می‌کند. دو کلمه حرف حساب گل‌آقا در روزنامه اطلاعات یک نمونه از یادادشت است.
3 - تفسیر و اظهارنظر (commentory): گزارش اخبار و وقایع، همراه با ارایه عقیده و نظر نویسنده، تفسیر نامیده می‌شود. نویسنده در تفسیر، به عنصر «چرا» در خبر پاسخ می‌دهد. حال ممکن است این رویداد خبری اتفاق افتاده باشد یا در آینده رخ دهد. هر چند در عرف مطبوعات تفسیر فقط رویدادهای سیاسی را در برمی‌گیرد اما در واقع قلمرو تفسیر تمام رویدادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را در بر می‌گیرد.اصولاً مفسر هیچگاه حکم قطعی صادر نمی‌کند.
4 - تحلیل و تشریع (interpretxtion): تحلیل، مقاله‌ای است که نویسنده در آن می‌کوشد تا علل و چگونگی وقوع اخبار و رویدادها را بدون اینکه نظر شخصی خود را مداخله دهد، شرح و بیان کند و به عناصر خبری «چرا» و «چگونه» توأمان پاسخ دهد تحلیل‌گر باید اطلاعات خبری را طوری مثل حلقه زنجیر به هم پیوند دهد که خواننده در لابه‌لای تحلیل او با هیچ گسستگی و ابهامی برخورد نکند.نگاه کنید به مقاله چرامطبوعات کودک ونوجوان در جذب مخاطب ناتوانند.
5 - نقد مطبوعاتی: نقد مطبوعاتی، ارزیابی و قضاوت درباره یک رویداد خبری، هنری، ادبی، سیاسی و فرهنگی است که به منظور بررسی نکات مثبت و منفی آن رویداد صورت می‌گیرد. نقد مطبوعاتی پیچیدگی‌ها، دشواری‌ها و روش‌های علمی نقد ادبی را ندارد چرا که مخاطبان آن عموم جامعه هستند. تفاوت نقد مطبوعاتی با نقد ادبی در موجز، توصیفی و اخباری بودن آن است.
انواع نقد مطبوعاتی عبارت است از:
الف ـ نقد فیلم: که در واقع ارزیابی فیلم است و منتقد کسی است که با تکیه بر هوش، تجربه، احساس و دانش می‌کوشد محاسن و معایب یک اثر هنری (فیلم) را ارزیابی کند. دو نوع روش برای نقد فیلم وجود دارد، در روش برون‌نگر منتقد، فیلم را به عنوان یک پدیده جامعه‌شناسی مورد توجه قرار دهد. اما در روش درون‌نگر، منتقد به ارزیابی، قضاوت و تفسیر جنبه‌های هنری فیلم می‌پردازد.
ب ـ نقد نمایشی: نقد نمایشی یا به صورت نقد عوامل باطنی و تفکر نمایش است و یا به صورت نقد عوامل ظاهری مثل بازیگر، صحنه و ... بیان می‌شود.
ج ـ نقد شعر: شعر گویای یک تفکر و پیام است که نباید ترکیب کلمات، صور خیال، ریتم واژه‌سازی و ... از چشم منتقد دور بماند.
د ـ نقد کتاب: در نقد کتاب، علاوه بر پیام و تفکرات اجتماعی پدیدآورنده آن، عوامل خاص اثر نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
مقاله‌های وصفی، تخیلی و داستانی
این مقاله‌ها از ذهن نویسنده مایه می‌گیرند اما خیال‌پردازی در آن جایی ندارد بلکه این تخیل مُجاز است که بارز می‌باشد. تخیلی که خواننده می‌تواند آن را حل کند، ویژگی‌های اینگونه مقاله‌ها عبارتند از:
تصویرسازی: تصویرسازی در این مقاله‌ها در بالاترین حد خود ارایه می‌شود
قریحه نویسندگی و داستان‌نویسی: نویسنده این گونه مقاله‌ها به سوژه‌های خبری از زاویه داستان می‌نگرند و فاعلان رویداد را چون نقش‌های داستان ترسیم می‌کنند.
تخیل مُجاز: خیال‌پردازی تا جایی مجاز است که خواننده بتواند با آن ارتباط برقرار کند تخیل بزرگ و غیرقابل درک در این مقالات جایی ندارد. تخیلی مُجاز آن است که اتفاق نیفتاده باشد اما امکان بروز آن وجود داشته باشد.
طرح داستان‌گونه: هر چند این مقاله‌ها اغلب ابعاد و ویژگی‌های فنی داستان را دارند اما ارتباط مستقیم آنها با خبر و نیز ایجاز باعث تفکیک آنها از داستان کوتاه می‌شود.
مقاله‌های وصفی و داستانی اغلب به منظور جذب مخاطب بیشتر، جذب مخاطبان کودک و نوجوان، مبارزه با سانسور، پوشاندن ضعف استدلال با تصویرسازی (سانسور یا ضعف مقاله‌نویسی) به کار می‌روند.
اما براساس زبان تحریر درمجموع ، مقاله به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:
مقاله علمی ، ادبی و مطبوعاتی.
مقاله علمی: این نوشته‌ها درباره موضوعی علمی (کشف، آزمایش یا هررویداد علمی) بحث می‌کنند.دراین مقاله‌ها که توسط متخصصان موضوعی نوشته می‌شود، اصطاحات علمی بکار می‌رود.
مقاله ادبی: این متن‌ها درقالب نوشته‌ای زیباشناسانه همراه با خیال واحساس نویسنده است که ازاین طریق ، نویسنده احساس وتجربه شخصی راکه ادبی است بروز می‌دهد.
مقاله مطبوعاتی: اثری است که روزنامه‌نگار درقالب زبانی ساده بدون اتکا به واژه‌های سنگین جهت درک سریع پیام، به مخاطب تقدیم می‌کند.
درروزنامه‌نگاری معاصر، مقاله مطبوعاتی یکی از مهمترین ابزارهای کار روزنامه‌ها در حوزه نظر است وچون مطبوعات در رقابت خبری با تلویزیون واینترنت، عقب نشینی کرده اند درنتیجه آنها جدا از اتکا به منابع ویژه خبری باید بیشتر به مقاله‌نویسی روی بیاورند زیرا مقاله‌های مطبوعاتی غیر ازاطلاع رسانی ، مردم را ازلایه‌ها ی پنهان رویداد و مسئله، چگونگی وقوع حادثه ونظرات متفاوت درباره آن آگاه می‌سازند.
دکتراسماعیل ابراهیم درکتاب" فن المقال الصحفی " ، سرمقاله ، ستون نویسی، مقاله تحقیقی ونوشته‌های روزانه را ازجمله انوع مقاله مطبوعاتی برمی‌شمارد. تقسیم‌بندی‌های دیگری نیز برای انواع مقاله در زبان عربی آمده است ازجمله می‎توان به مقاله‌های داستان‌گونه، تائیدیه، طنزگونه و انتقادی اشاره کرد.

ويژگيهاي مقاله هاي مطبوعاتي
ويژگي مقاله هاي مطبوعاتي نخست اخباري بودن آن است يعني هر نظر و عقيده اي كه مكتوب مي شود بايد در ارتباط با خبر باشد وطبعاً جايگاه اين نوع مقاله ها در مطبوعات به نحوي است كه نمي تواند طولاني باشد ، به همين دليل دومين ويژگي مقاله هاي مطبوعاتي در ايجاز و كوتاهي آن است .
تفاوتهاي عمده بين مقاله هاي انشايي و مقاله هاي مطبوعاتي در ايجاز يا كوتاهي مقاله مطبوعاتي و اخباري بودن آن است . يك مقاله انشايي كه بطور مثال دربارة موضوع هاي غير خبري نگارش مي شود هيچ محدوديتي نيز ازنظر اندازه ندارد. در گذشته همه نويسندگان و دانشمندان ، مقاله هاي بي شمار انشايي نگارش كرده اند ، مثلاً مقاله اي درباره نحوه تربيت شاهزادگان ، هيچ معيار و محدوديت جا نداشت. اكنون هم از اين نوع مقاله ها نگارش مي شود كه بصورت مجموعه اي در يك كتاب يا بصورت منفرد در قالب يك رساله يا جزوه به چاپ مي رسد . اگر هم چنين مقاله هايي به مطبوعات هم راه يابند قدر مسلم در صفحات خبري از آنها استفاده نمي شود . بنابر اين تفاوت هاي عمده مقاله هاي انشايي و مطبوعاتي در اندازه آنها و ميزان ارتباط با خبر است .

مقاله مطبوعاتی و ساختار آن
روزنامه ها، مجلات و نشریات ادواری اغلب دارای مقاله های مختلف هستند که توسط خبرنگاران، کارشناسان، دبیران و سردبیران نوشته می شود. نوشتن مقاله گاهی مشکل تر از نوشتن خبرهای معمولی است. چرا که اگر خبرنگار با تلاشی درصدد جمع آوری و گزارش درست و صحیح حقایق یک ماجرا باشد، نویسنده مقاله علاوه بر جمع آوری و گزارش درست و صحیح باید راهی جذاب و مبتکرانه هم برای نوشتن مقاله، به ویژه تیتر یا چند پاراگراف اول آن بیابد. تیتر علاوه بر آنکه باید ایده مقاله را برساند باید بتواند توجه خواننده را نیز جلب کند. البته اغلب موضوع مقاله است که تعیین می کند تیتر چه باشد. علاوه بر آن روزنامه نگاران باید سخت تر کار کنند تا در هنگام نوشتن تیتر و دیگر اجزای مقاله ایماها و واژگان کلیشه ای تولید نکنند و ده ها نکات ریز و ظریف را که به مرور به آنها اشاره خواهیم کرد، رعایت کنند.

ارکان و ساختار مقاله مطبوعاتی:
1- وحدت موضوع: مقاله مطبوعاتی باید راجع به یک موضوع واحد باشد.
2- وحدت زمانی: زمان مقاله باید ثابت یعنی حال یا گذشته و یا آینده باشد. باید مقاله طوری نوشته شود که زمان آن قابل لمس باشد.
3- وحدت مکان: مکان مقاله نیز باید ثابت و مشخص باشد. اینکه مقاله درباره وضعیت ایران یا فلان دانشگاه یا فلان روستاست باید مشخص باشد.
4- داشتن انسجام: به معنای یکپارچگی اجزای مقاله است. حفظ انسجام مقاله به تسلط نویسنده به زبان مورد نگارش، رعایت قواعد دستوری صرف و نحو و قدرت نویسندگی او بستگی دارد.
5- استنتاج: مقاله پیامی دارد که باید با کمک اجزای مختلفش بیان و ارائه شود. هر مقاله هدفی دارد که بدون ارتباط اجزا دسترسی به آن سخت خواهد بود. ارائه راه حل و پیشنهاد در شکل خلاصه به «توسعه فکر» استنتاج است.
6- انتخاب موضوع برای مقاله: یکی از مهمترین و مشکل ترین مراحل مقاله نویسی، انتخاب موضوع است، موضوع مقاله را از کجا باید پیدا کرد؟ منابع متعددی برای این امر وجود دارد، اما ……..

رایج ترین منابع شامل:
الف- بهره گیری از محتوای تولیدی نشریات:
موضوع مقاله را می توان از اخبار و گزارشات و حتی عکس هایی که در مطبوعات دیگر به چاپ می رسد، گرفت. معمولاً خبرهای مهم در هر حوزه ای (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...) موضوعات مناسبی برای مقاله نویسی و سرمقاله نویسی هستند.
ب- تجربه دیگران:
گاهی تجربیات اجتماعی - فرهنگی و حتی اقتصادی همکاران، دوستان، هم کلاسی ها، اعضای خانواده و... منشأ مقاله نویسی هستند.
ج- خاطرات و تجربیات نویسنده:
آن بخش از خاطرات و تجربیات نویسنده که در ارتباط با مسائل جامعه مورد نظر اوست، می تواند الهام بخش مقالات مناسبی باشد، به هر حال نویسنده، خود عضوی از اجتماع است که با بخش عمده مسائل اجتماعی درگیر و در ارتباط است و این می تواند، سرچشمه نگارش یک مقاله باشد.
د- سفارش سردبیر و دبیران خبر:
معمولاً بخشی از موضوعات مقاله ها توسط سردبیر و یا دبیران بخش های مختلف رسانه به همکاران خود سفارش داده می شود که معمولاً این موضوعات متناسب با فضای اجتماعی روز و نیز گرایش صفحه مورد نظر است، اگر صفحه دفاع مقدس باشد، موضوع مرتبط با جنگ و دفاع مقدس و مسائل روز خواهد بود و اگر چنانچه صفحه سیاسی باشد به همین شکل خواهد بود.
هـ- تولیدات و برنامه های رسانه های صوتی و تصویری (رادیو و تلویزیون)
فیلم ها و سریال های تلویزیونی و محتوای تولیدی آنها همواره موضوع خوبی برای بررسی، نقد و ارزیابی بوده اند، جامعه شناسی سینما بر پایه ارتباط فیلم و جامعه مبتنی می باشد، گفته می شود که فیلم و سریال ها بازتاب شرایط موجود اجتماعی هستند که می توان از طریق آنها به شناخت جامعه پی برد.
و- محتوای آگهی های تبلیغاتی:
زیاد شدن یک نوع آگهی خاص، از جمله کالاهای تجملاتی و مصرفی گران قیمت و غیر ضروری و... می تواند موضوع خوبی برای مقاله نویسی باشد، آگهی ها هم به مانند فیلم ها می تواند، نویسنده مقاله را به مسائل اجتماع هدایت کنند و سوالات خوبی درباره نیازهای جامعه و تغییر و تحولات آن پیش روی مقاله نویس بگذارد.
ر- نگاه کارشناسی به مسائل:
معمولاً در رسانه ها به موضوعات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی به صورت تخصصی، فنی و کارشناسی نیز نگریسته می شود، در هر شرایطی با توجه به رخدادهای جدید به آن پرداخته می شود. مثلاً در حوزه مسائل اقتصادی زمان که طرحی از طرف دولت به مجلس جهت بررسی ارسال می گردد. مانند پرداخت نقدی یارانه ها، در این شرایط کارشناسان مسائل اقتصادی ضمن پرداخت به موضوع پیرامون حواشی آن یا ابعاد و ویژگی های آن، آثار و نتایج، ضرورت ها و اهمیت آن از جمله محورهایی است که مقاله نویس می تواند به آن بپردازد.در شماره آینده شما را با انواع مقاله های مطبوعاتی و نیز چگونگی نگارش مقاله آشنا خواهیم ساخت.

موضوع یابی و فنون نگارش مقاله
در شماره قبل ارکان و ساختار مقاله مطبوعاتی را بیان کردیم (1) در ادامه به انواع موضوع برای مقاله نویسی اشاره خواهیم کرد، اما قبل از آن اشاره به این نکته ضروری است که اندیشه مکتوب بی تردید، از اولین آثاری است که بشر پس از پیدایش زبان مکتوب از خود باقی گذاشته است. ارائه افکار مکتوب متفکران و دانشمندان، نه تنها در زمان خود سبب رشد و تعالی جامعه بشری شد، بلکه گذشت زمان نیز نتوانست در شکوفایی افکار و خلاقیت ذهن بشر متفکر، تأثیر بسزا بگذارد. اندیشه مکتوب همواره در معرض دید و داوری قرار می گیرد و از جنبه تاریخی نیز نشانگر طرز تفکر، زندگی و پیشرفت های علمی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است. مقاله ها و رساله های به جای مانده از دانشمندان و متفکران گذشته گواه بارزی هستند بر این امر که انسان از دیرباز علاقه مند به گسترش و بسط اندیشه های خویش بوده است. آنچه در این نوشتار به آن خواهیم پرداخت اندیشه های مکتوب در مطبوعات در قالب نگارش مقاله های مطبوعاتی است.مقاله نویسی در مطبوعات یا مقاله مطبوعاتی از ابتدای پیدایش روزنامه نگاری تاکنون دستخوش تغییرات از نظر روش و فن نگارش و نیز تقسیم بندی های گوناگون شده است. با نگاهی به سوابق تاریخی روزنامه نگاری در ایران نیز این تغییرات به خوبی نمایان می شوند.

¤انواع موضوع مقاله نویسی
موضوع یک مقاله می تواند عینی، ذهنی و ملهم از شخصیتی باشد؛ موضوعات عینی می تواند در حوزه های سیاسی، اقتصادی، هنری، ورزشی، فرهنگی و... باشد. منظور از عینی بودن، مسائلی است که اغلب افراد یک جامعه با آن درگیر هستند و برای همگان قابل درک است. موضوعات ذهنی شامل موضوعات فلسفی، اعتقادی و تخیلی است که به ازای خارجی نداشته و مصداق اندیشه خالص است. موضوعات شخصیتی می تواند شامل معرفی یک شخصیت، نقد و بررسی ویژگی های او، تجلیل، یادبود و شرح زندگی نامه او باشد.

¤فرآیند شروع مقدمه یا مقاله
1 - ساده، مستقیم و خبری: یک مقاله می تواند به صورت شفاف و ساده با طرح یک خبر آغاز شود، مقالات خبری، معمولاً چنین آغازی دارند، اینگونه مقالات پس از طرح موضوع از طریق آن خبر، جریان منطقی برای تشریح واقعه را پیش می برند و به نتیجه گیری ختم می شوند.
2 - نقل قول و اقتباس از دیگران: در این نوع آغاز یک جمله یا بند از نوشته یا اندیشه شخصیتی مشهور که در ارتباط با موضوع مقاله و در تأیید نظر نویسنده است، انتخاب می شود، لذا این جمله باید جذاب و گویا باشد.
3 - امثال و حکم: مقاله می تواند با یک ضرب المثل یا حکایت یا روایت آغاز شود، این مقولات نیز باید در درجه اول مرتبط با موضوع و در درجه دوم جذاب باشند.
4 - وصف و توصیف: اگر نویسنده قدرت تصویربرداری و تشریح داشته باشد، می تواند از آن برای شروع مقاله استفاده کند. توصیف یک مقاله یا صحنه، علاوه بر عینیت بخشیدن به موضوع، می تواند خواننده را در صحنه قرار داده و او را به موضوع مقاله علاقه مند کند.
5 - تلفیق دو روش: هر کدام از روش ها و مقدمات گفته شده را می توان با هم ترکیب کرد، یک ترکیب مناسب برای مقاله خبری + وصفی است که علاوه بر روزآمد بودن به دلیل تأکید بر خبر، جذاب و خواندنی هم هست.
¤ فنون نگارش مقاله
نگارش مقاله هر چند که مانند دیگر کارهای مطبوعاتی ریشه در سلیقه ها و افکار گوناگون دارد، ولی دارای فنون و به اصطلاح فوت و فن های ویژه است. عده ای عقیده دارند که در آغاز مقاله «سبب نگارش» آورده شود، گروه دیگر معتقدند که «جنبه های نو»ی موضوع مقاله در شروع به لطف آن می افزاید و جمعی نیز بر این باورند که مقاله با توصیفی شیرین باید شروع شود، هر چند که سابقه موضوع مقاله بستگی به سوژه یا موضوع دارد. اما اکثر روزنامه نگاران بر این عقیده اند که نویسنده با آگاهی بر اهمیت و تازگی موضوع باید تاریخچه و سابقه را ذکر کند. زیرا که سابقه به خواننده کمک می کند تا به مقایسه بپردازد و سوژه ها را در زمان های مختلف ارزیابی کند و اهمیت آنها را درک کند.در هر حال برای نگارش مقاله در یک جمع بندی می توان به این افکار و سلیقه ها یک سازمان واحد داد، بدین ترتیب در آغاز باید هر یک از موارد ذیل را به طور دقیق رعایت کرد:
1- تهیه یک طرح کلی: (در این مقاله چه می خواهد بگوید؟ از چه طریقی؟)
2- ذکر نکته مهم: (چه نکته مهمی قرار است در این مقاله گفته شود)
3- علت نگارش مقاله: (چرا این مقاله را می نویسید؟ با چه هدفی؟)
4- جنبه های تازه و جدید: (اتفاق جدید در این حوزه چه بوده است؟ آیا چیزی تغییر کرده است؟)
5- اشاره به سوابق و نکات مهم: (چه نکته و سابقه مهمی در این امر نهفته است؟)
6- مدارک و اطلاعات: (با کمک چه مدارک و اطلاعاتی می خواهیم این مطلب را بیان کنیم؟)
7 - نتیجه گیری: (چه نتیجه ای از این حرف ها و استدلال ها می خواهیم بگیریم؟)ذکر این نکته ضروری است که باید توجه داشت که قدرت قلم و نویسندگی جز با مطالعه و تداوم آن و نگارش های پیوسته حاصل نخواهد شد. تسلط به زبان و ادبیات فارسی کلید اصلی ورود به دنیای روزنامه نگاری و به ویژه مقاله نویسی مطبوعاتی است. بهترین افکار و نظرها جز با قلم توانا امکان عرضه نمی یابند تا مخاطب را به قضاوت و داوری بکشانند.آنچه بازگو شد در خصوص شروع به نگارش بود که به سخن دیگر باید افزود قبل از آنکه اقدام به نوشتن پیش نویس مقاله مطبوعاتی را داشته باشیم، باید موضوع مقاله خود را کاملاً روشن و مشخص کرده باشیم، به طوری که آن را در یک جمله بیان کنیم و قبل از نگارش مقاله ریز نکاتی را که می خواهیم به آن بپردازیم، به صورت خلاصه و محوری یادداشت و سپس از روی این محورها با کمال راحتی و سهولت کار خود را تا آخر دنبال می کنیم. این مراحل شامل جمع آوری مطالب، تمرکز روی یک موضوع، تهیه پیش نویس، مرور مطالب نوشته شده، اعمال تغییرات ضروری، انتخاب کلمات بهتر، بهینه سازی جملات و پاکنویس کردن و تهیه نسخه اصلی است. مهمترین نکته در نگارش خوب دسته بندی کردن مطالب و ارتباط مطالب با یکدیگر است به طریقی که خواننده بتواند به راحتی آنها را دنبال کند. در شماره آینده انواع مقاله های مطبوعاتی را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

بهترین هنر روزنامه نویسی
تامل وتفکر برای هر نویسنده‌ای جهت متمرکز کردن فکر و یادآوری جزئیات رویدادها و زوم کردن روی یکی از جنبه‌های رویداد، بسیار با اهمیت است چون آشفتگی در فکر یکی از عوامل عدم موفقیت در مقاله نویسی است.

با سلام؛
بسیار خوب. ارائه خوبی هم داشتید هر چند مشارکت گروهیتان خوب نبوده باشد!