ه نام خدا
نقش IT در ابعاد مختلف آموزش و پرورش
مقدمه :
امروزه اهميت آموزش و پرورشي كه متناسب با نيازهاي فرد و جامعه باشد، بيش از همه احساس مي‌شود زيرا دنيايي كه با شبكه‌هاي اطلاعاتي به هم پيوند خورده متقاضي نيروي كاري است كه بفهمد چگونه از فن‌آوري به عنوان ابزاري براي افرايش بهره‌وري و خلاقيت استفاده كند. چنين مهارتي، توانايي استدلال كردن بر مبناي اطلاعاتي است فرايندي كه در آن منابع معتبر شناسايي شده و به ديگران انتقال داده مي‌شود افزون برآن كارفرمايان از كارگران انتظار دارند از مهارت‌هاي همكاري و تشريك مساعي كار در گروه و تبادل اطلاعات در شبكه جهاني، يعني تحليل مساله از ديدگاه چند رشته‌اي برخوردار باشند. از آن جا كه اين شبكه‌ها بين‌المللي هستند، كارفرمايان در جستجوي افرادي برمي‌آيند كه ظرفيت تعامل موثر با كساني را دارا باشند كه داراي فرهنگ و زبان متفاوتي هستند و بالاخره كارگران عصر دانش بايد منعطف بوده و قادر باشند به همان سرعتي كه محيط‌هاي پوياي كار تغيير مي‌كند، به موثرترين شكل بياموزند ناگزير شهروندان چگونه آموختن را بايد فراگيرند. ( برگزيده از مجموعه مقالات همايش آموزش و پرورش، مشكلات و راه‌حل‌ها، )

فناوري اطلاعات (IT)
فناوري اطلاعات(IT) از دو واژه ي (information) ينعي اطلاعات و(technology) ينعي فناوري تركيب يافته است.
اطلاعات:
مجموعه حقايق، حوادث، مسائل و موضوعات و ارقام پردازش شده و با معنا مي باشند كه اشخاص مي توانند بر اساس آنها برنامه ريزي كنند.
اطلاعات نبايد با داده ها(data) اشتباه شوند زيرا داده ها ، حقايق و ارقام خام و پردازش نشده هستند كه براي كاربر تقريبا بي معنا هستند.
فناوري:
دانش يا مهارت يا روش فني درهربرداري از اطلاعات.
فناوري اطلاعات(IT )
عبارت است از مجموعه تكنيك ها و ابزارهايي كه ما را در ضبط، ذخيره سازي، پردازش. بازيابي، انتقال و دريافت اطلاعات ياري مي رساند.
فناوري اطلاعات بر دانش و مهارت استفاده از تكنولوژي هاي نوين مثل: كامپيوتر- اينترنت و سيستم ارتباط از راه دور به همراه ذخيره سازي ، كاربرد وانتقال اطلاعات تاكيد دارد.
ويژگي هاي فناوري اطلاعات) IT)
1- مواد اوليه ي آن داده ها و اطلاعات مي باشد.
2- موتور محركه ي آن رايانه و شبكه هاي الكترونيكي است.
3- محصول نهايي آن ناديدني و لمس نشدني است.
4- توليد آن و استفاده از آن محدود به موقعيت خاص مكاني و زماني نيست.
5- محصولات آن تا ثيري بر تخريب زيست محيطي كره ي زمين ندارد.
براي پياده سازي اين تكنولوژي ، فناوري اطلاعات را به پنج بخش مي توان تقسيم نمود:
1- بخش سخت افزار: امكانات و منابع جهت پردازش- ذخيره و بازيابي اطلاعات شامل كامپيوتر- ديسكت- CD و....
2- بخش سخت افزار ارتباطي: ساختارهاي فني جامعه به منظور ارتباط ميان كامپيوترها و پشتيباني فني مثل تلفن- مركز مخابرات و
شبكه هاي كامپيوتري .
3- بخش نرم افزار: برنامه هاي كامپيوتري جهت استفاده و دريافت و پردازش و توليد اطلاعات.
4- نيروي انساني: افراد شاغل در اين تكنولوژي و مصرف كنندگان محصولات اين فناوري
5- داده ها و منابع: مواد اوليه و اطلاعات خام هستند كه البته بايد قابل اعتماد- جديد و دقيق باشند.


تفاوتIT و ICT :
IT به معناي فناوري اطلاعات و ICT به معناي فناوري ارتباطات و اطلاعات مي باشد. چنان كه مشخص است در IT محوريت با اطلاعات است ولي در ICT بجزئ اطلاعات بر ارتباطات نيز تاكيد دارد.
ICT از تلفيق سه حوزه ي اطلاعات، كامپيوتر و ارتباطات پديد آمده است.
يكي از خلاءهاي اساسي كه در بازار IT ايران وجود دارد، نبود آماري دقيق از حجم و نوع عرضه و تقاضا، و تعاملات و تحولات اين بازار است.


IT در ايران
صنعت IT حدود سه سال پيش مورد توجه مسئولان ايراني قرار گرفت و اندك‌اندك شركتهاي خصوصي نيز در كنار بخش دولتي فعاليتهايي را آغاز كردند. اما حضور قدرتمند دولت در صنعت IT برخورد گرم كارشناسان مستقل روبرو نشد
آنها اعتقاد داشتند IT دولتي از بروز خلاقيت‌ها جلوگيري مي‌كند و از همين رو بار ديگر تئوريهاي سه گانه جامعه درگير در فناوري اطلاعات را در ميدان منازعه مرور كردند، بر اساس اين تئوريها جامعه اطلاعاتي از جامعه كاربران، جامعه تأمين كننده و جامعه صنعتي تشكيل شده است.
در جامعه كاربران تكنولوژي به كاربري رسيده و در نهايت به توليد ارزش افزوده مي‌انجامد؛ تئوريسين‌ها معتقدند دولت بايد با سرمايه‌گذاري در اين بخش به آموزش كاربران بپردازد اما در بخش جامعه تأمين‌كننده كه تجهيزات را تأمين و پشتيباني مي‌كند.
همچنين جامعه صنعتي كه به توليد سخت افزارها و نرم‌افزارها مي‌پردازد، خواهان دخالت نكردن دولت هستند. در ايران با توجه به اينكه حجم گسترده مبادلات تجاري بر عهده دولت است، وجود بخش خصوصي از منافع اقتصادي دولت مي‌كاهد بنابراين در برابر صنعت IT خصوصي مقاومتهايي روي مي‌دهد.
.( آقای مهرعلیزاده IT " تا چه حد می تواند بعنوان راهکار برای حل مشکلات فعلی کشور باشد ؟ " )
دو نگاه متفاوت درعرصه ي فناوري اطلاعات:
1- در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه IT به عنوان محور توسعه در نظر گرفته شده است.
2- در كشورهاي جهان سوم IT به عنوان ابزار توسعه مورد بهره برداري قرار مي گيرد.
مهم ترين ابزارهاي فناوري اطلاعات:
1- راديو 2- تلويزيون 3- تلفن 4- كامپيوتر 5- اينترنت
6- اينترانت: شبكه هاي بزرگ محلي و سازماني كه براي استفاده كنندگان خاصي طراحي و اجرا مي گردد و به جزئ خدمات اينترنت از اطلاعات درون سازمان خود نيز بهره مي گيرند.
7- اكسترانت: جمع بين دو يا چند اينترنت به منظور تبادل اطلاعات بين افراد، همكاران، شركاي اقتصادي در قالب كنفرانس هاي صوتي و تصويري.
كامپيوتر:
از بزرگ ترين ابزارهاي فناوري اطلاعات است كه با برخورداري از ظرفيت سازي و ذخيره سازي اطلاعات در درون خود و با ارائه خدمات گسترده ي صوتي و تصويري، نوشتاري و گفتاري توانمندي هاي بسياري در خود جاي داده است.
ويژگي ها و مزاياي مهم استفاده از كامپيوتر:
1- سرعت انجام عمليات 2- دقت و صحت انجام كار 3- قابليت اطمينان4- توانايي ذخيره سازي.
اينترنت:
اينترنت در واقع يك شبكه ي گسترده ي جهاني است كه با اتصال رايانه ها به همديگر، ضمن حفظ و امنيت اطلاعات موجود در شبكه ها اطلاعات جديدي را به صورت همزمان در همه¬ي شبكه ها در دسترس كاربران قرار مي دهد.
اينترنت، روح تحقيق و پژوهش، خلاقيت و ابتكار را در مورد محقق احيا مي كند و فراگيران را از هر نوع خدمات اطلاعاتي و ارتباطي
بهره مند مي گرداند.
اينترنت داراي پنج ويژگي مهم است:
1- چند رسانه اي2- فوق متن 3- تعاملي بودن 4 – بايگاني بودن 5- مجازي بودن
اينترنت يك سيستم عظيم جهاني متشكل از انسان، اطلاعات و رايانه است. اينترنت اجتماع انسانها با ايده هاي متفاوت است. اينترنت كتابخانه و نمايشگاه جهاني است ،چون تعطيلي ندارد و هركس در هر زمان بخواهد مي تواند به آن دسترس داشته باشد.

بيشترين فعاليت هاي اينترنت و درصد كاربران آنها:
1- گشت و گذار در وب 7/81 %
2- پست الكترونيك 6/81 %
3- يافتن اطلاعات مورد علاقه 2/57 %
4- خواندن اخبار 6/56 %
5- يافتن اطلاعات در مورد سرگرمي 3/54 %
6- خريد 7/50 %
7- اطلاعات مسافرتها 7/45 %
8- ارسال پيام هاي فردي 6/39 %
9- اطلاعات پزشكي 6/36 %
10-بازي 33%
11-استفاده كنندگان برنامه های مبتذل 5/1 %
جامعه اطلاعاتي:
جامعه اي است كه در آن زندگي اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي به فناوري اطلاعات و ارتباطات وابسته است.
مزاياي جامعه اطلاعاتي:
1- غني سازي ساعات بيكاري افراد جامعه
2- غني سازي فرهنگ جامعه
3- كاهش فشار بر روي شهرها از طريق قادر سازي افراد بر انجام كارها از راه دور و كار كردن در منزل
4- ايجاد فرصت هاي تازه براي بالا بردن بهره وري ملي و جو رقابت
5- افزايش اشتغال
6-آموزش مادام العمر



دانش آموزان در جامعه¬¬ي اطلاعاتي:
1- جستجوگر اطلاعات- هدايت گر- ارزشياب
2- متفكر- نقاد- تحليل گر- گزينش گر
3- پيام رسان اثر بخش با استفاده از فناوري ها
4- فناور آموزشي ( توانايي استفاده و راه اندازي ابزارهاي فناورانه و ارتباط جمعي)
5- شهروند مسئوليت پذير
سه ديدگاه در مورد نحوه¬ي كاربرد فناوري اطلاعات در آموزش وپرورش.
1- در يك ديدگاه فناوري به عنوان يك موضوع و واحد درسي مستقل در برنامه هاي درسي مطرح مي شود.كه در بعضي كشورها مثل ژاپن-كره- هندوستان و مالزي و آمريكا در حال اجراست.
2- در ديدگاه¬ديگر آموزش به كمك ابزارهاي فناوري اطلاعات انجام مي گيردواز اين ابزارها به عنوان انتقال مفاهيم آموزشي¬استفاده مي¬شود.
3- در ديدگاه سوم، فناوري اطلاعات با نظام برنامه درسي تلفيق مي گردد و تغييرات اساسي در محتوا، روش هاي يادگيري و نقش معلم و دانش آموز ايجاد خواهد كرد.
مزاياو فرصت هاي ناشي از توسعهIT :
1- تربيت نيروي انساني كارآمد وماهر
2- كيفيت بخشي به آموزش و پرورش
3- تربيت نيرو هاي كار آفرين و كمك به اشتغال زايي
4- دسترسي آسان به منابع اطلاعاتي
5- كاهش هزينه هاي آموزشي در بلند مدت
6- روز آمد نمودن سيستم اداري و نظام آموزشي
7- باز آموزي معلمان و افزايش مهارت شغل و دانش آنان
8- ايجاد انگيزه و تلاش و نو آوري در برنامه هاي درسي
9- كاهش فاصله بين توانمندي هاي دانش آموزان و خدمات آموزش و پرورش
10- استفاده از تجارب بين المللي.
الف ) موانع درون نظام آموزشي براي بكارگيري ICT
آموزش و پرورش، به رغم تلاش‌هاي صورت گرفته در حيطه‌ي برنامه‌ريزي تفصيلي آموزشي و درسي و نيز در حيطه‌هاي اجرايي و اداري، داراي نظامي متمركز است. اين تمركز برنامه درسي يكسان و بدون انعطاف را از لحاظ محتوا شيوه‌هاي آموزش و تدريس، و نوع ارزشيابي براي هر موضوع درسي، براي كليه دانش‌آموزان اعم از شهري و روستايي و … با هر نوع استعداد علاقه و خاستگاه اقتصادي و اجتماعي، از هر جنس، نژاد، زبان و فرهنگ و … تجويز مي‌كند در چنين نظام‌هايي عملاً هيچ‌گونه نوآوري و ابتكار چشم‌گير و موثري امكان نهادينه شدن نمي‌يابد زيرا هر اقدامي بايد از بالا تصميم‌گيري شده و به ‌طور سراسري به اجرا گذاشته شود.
بدنه اجرايي باهرچه از بالا بيايد به صورت يك دستور اداري و از سر رفع تكليف برخورد مي‌كند و به مجرد برخورد با يك مانع پيش‌بيني نشده اجراي دستور را متوقف مي‌كند در اين شرايط كاربرد فن‌آوري اطلاعات در آموزش تنها در سطح حداقل مثلاً به صورت يك موضوع درسي، امكان‌پذير خواهد شد. افزون برآن به واسطه اين تمركز توان برنامه‌ريزي درسي و رهبري فرانيد يادگيري كه از مهارت‌هاي اصلي در كاربرد فن‌آوري در آموزش و پرورش به شمار مي‌رود، در معلمان رشد نمي‌يابد.
• * نيروي انساني در آموزش و پرورش از نظر كاربرد فن‌آوري اطلاعات در آموزش با دو نارسايي عمده روبه‌رو است:
۱. پرورش نيافتن تفكر منطقي، خلاقيت ذهني، روحيه جستجوگري و مهارت‌مديريت فرآيند يادگيري ناشي از نارسايي‌هاي برنامه‌هاي تربيت معلم و مساعد نبودن شرايط محيط كار براي بروز و شكوفايي هرنوع خلاقيت در معلمان.
۲. ضعف قابل توجه انگيزه ناشي از علاقه‌مند نبودن به حرفه معلمي يا عدم توان لازم براي ايفاي اين نقش.
• نامناسب بودن فضاي كالبدي آموزشگاه‌ها به ويژه در موارد زير:
۱. در نقاط روستايي، احتمال فقدان جريان برق و ارتباط تلفني مطمئن و مؤثر، تعداد كم دانش‌آموز و چند پايه بودن كلاس‌ها، فقر عمومي و عدم امكان دسترسي خانواده‌ها به تسهيلات لازم براي بهره‌بردن از فن‌آوري اطلاعات.
۲. مسايل خاص مدارس عشايري
۳. نامناسب بودن طراحي مدارس (نقشه‌هاي تيپ) از لحاظ استقرار تسهيلات فن‌آوري اطلاعات در مدرسه
ب ) موانع محيطي:
همراه شدن پديده مدرك‌گرايي با مساله غامض آزمون سراسري دانشگاه‌ها (اعم از دولتي و غيردولتي) سبب شده است در آموزش و پرورش ايران چهاراصل يادگيري : يادگيري چگونه آموختن ياديگري با ديگران زيستن، يادگيري براي بكاربردن و يادگيري براي بهتر زيستن به يك هدف جديد تبديل شود " يادگيري براي كسب نمره مناسب جهت بدست آوردن مدرك تحصيلي بالاتر" ، تحميل شدن اين فرهنگ به مدارس سبب شده است كه فقط جنبه‌هايي از يادگيري كه فرد را به اين هدف مي‌رساند مورد توجه قرار گيرند و دانش‌آموز، معلم ، مديريت آموزشگاه و آموزش و پرورش والدين و به طوركلي جامعه از توجه به انواع ديگر يادگيري كه براي زندگي شاد و مفيد در جامعه مدني پويا دائماً‌در حال تغيير لازم است با آگاهي غفلت كنند براي چنين نوع يادگيري چندان نيازي به كاربرد فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات نخواهد بود.
* در دانشگاه‌هاي كشور، در زمينه تخصص‌هاي مرتبط با كاربرد فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش به ويژه تهيه محتواي آموزشي مناسب و نرم‌افزارهاي لازم، فعاليت آموزشي قابل توجهي صورت نمي‌گيرد.
* هم‌چنين توان تحقيقاتي كشور طراحي برنامه‌هاي مناسب براي كاربرد فن‌آوري اطلاعات در آموزش تربيت نيروي فني براي اجراي برنامه‌ها، و نظارت و ارزشيابي از برنامه‌ها با كندي در فضاي غيررقابتي، و با كيفيت ضعيفي صورت مي‌پذيرد.
* محدوديت‌هاي ناشي از متفاوت بودن زبان نرم‌افزارهاي رايانه‌اي آموزشي موجود در دنيا با زبان فارسي و نيز محدوديتي كه به همين سبب دانش‌آموزان در تعامل با دنياي خارج از طريق اينترنت روبه‌رو مي‌شوند كوشش مضاعفي را از جانب طراحان ايراني نرم‌افزارهاي رايانه‌اي آموزشي طلب مي‌كند.
* ناكارآمدي شبكه و تجهيزات مخابراتي كشور در تأمين ارتباط آسان، ارزان، مطمئن و ايمن از يك‌سو و فقدان قوانين مناسب براي دفاع از حقوق مادي و معنوي پديدآورندگان نرم‌افزارهاي آموزشي از سوي ديگر از جمله موانعي به شمار مي‌‌رود كه به ويژه مانع از گسترش فعاليت فرهنگيان علاقه‌مند و بخش خصوصي مستعد در سرمايه‌گذاري در اين زمينه مي‌شود.



توصيه¬ها و راهكارها:
1- نبايد در مراحل آغازين راه از نتايج ضعيف و ناموفق مايوس شد.
2- پس از تهيه ي سخت افزار بايد اقدامات و پشتوانه نگه داري و مراقبت از آنها در مدارس لحاظ شود . كه در غير اين صورت مدارس گورستان عظيم ديجيتالي خواهند شد.
3- پس از تهيه ي سخت افزار مديران اجرايي مسئول تهيه¬ي نرم افزارهاي مناسب طراحي برنامه هاي راهبردي- و پي گيري راه اندازي سايت مدارس مي باشند.
4- آموزش و توجه يه معلمان به شيوه¬ي بنيادي و اصولي در اولين قدم ها.
5- پي گيري مستمر مسئولان در جهت تضمين بقاي طرح.
6- مديران نبايد به علت نگراني در مورد خرابي و هزينه هاي سخت افزاري دانش آموزان را در استفاده ي رايانه ها محروم كنند كه در اين صورت با صرف هزينه هاي هنگفت عايدي نخواهيم داشت.
7- محتوا¬ي درس و شيوه هاي اجرا و ارزشيابي طوري باشد كه با استفاده از رايانه ها همخوان باشند و يادگيري مهارتها در ارزشيابي و زندگي فراگير، محسوس باشد.
8- در مدارس بايد آموزش استفاده از رايانه زير نظر افراد مجرب و متخصص بايد در اولويتهاي اوليه قرار گيرد.
9- در ادامه¬ي كار دبيران و دانش آموزان به توليد علم و محتواي الكترونيكي تشويق شوند.
اميد است ما معلمان با توسعه و كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات نسلي پويا، خلاق،متفكر، علم آفرين و متخصص تقديم ميهن اسلامي كنيم.


نتيجه :
فناوري اطلاعات (IT) در آموزش و پرورش يك فرهنگ، يك برنامه و يك جريان آموزشي است و يكي از مولفه هاي اين فرهنگ ، منابع سخت افزاري است اما مقدم بر آن منابع نرم افزاري- فرهنگ بهره وري- و بهره برداري بهينه از اين ابزارها مي باشد كه بدون بستر سازي فرهنگي و انتقال فرهنگ فناوري اطلاعات ، خريد و انتقال فناوري جز اتلاف منابع و سرمايه هاي به هدر رفته چيزديگري به دنبال نخواهد داشت.