روم آن روز،دست کمی از رقیب خود،«ایران‏»نداشت جنگهای داخلی،و ستیزه‏های خارجی که دائما با ایران،بر سر«ارمنستان‏»و غیره داشت،مردم آنجا را برای پذیرش یک انقلاب جدید آماده می‏ساخت.اختلافات مذهبی،بیش از هر چیز در توسعه این اختلافات دخالت داشت.

در میان بت پرستان و مسیحیان شعله جنگ خاموش نمی‏شد، هنگامی که رجال کلیسا حکومت را به دست گرفتند،رقبای خود را سخت تحت فشار نهاده، و این خود به ایجاد یک اقلیت ناراضی کمک می‏کرد،و عامل بزرگی را که برای پذیرش دین اسلام و استقبال‏گرم ملت روم،از این نهضت،می‏توان شمرد،محرومیت دسته‏های مختلف در اثر خشونت رجال کلیسا بود.اختلاف کشیشان از یک طرف،و مسلکهای گوناگون مذهبی از طرف دیگر،روز بروز از سطوت و قدرت امپراطوری روم می‏کاست.

گذشته از اینها پیوسته سفید پوستان و زردپوستان طرف شمال و مشرق،در نظر داشتند که نقاط حاصل خیز اروپا را به دست آورند،و گهگاه در تصادمات،خسارتهای هنگفتی به یکدیگر وارد می‏کردند و این خود سبب شد که امپراطوری روم،دو نیمه شده و به دو بلوک شرقی و غربی تقسیم گردید.تاریخ نویسان معتقدند که:

اوضاع سیاسی و اجتماعی و مالی روم،در قرن ششم،بسیار آشفته بود.حتی تفوق روم بر ایران را گواه قدرت نظامی وی نمی‏دانند،بلکه معتقدند که شکست ایران،معلول بی‏نظمی دستگاه حاکمه ایران بوده است.این دو کشور که تاج سیادت و سیاست جهان را بر سر نهاده بودند،در عصر طلوع اسلام با یک وضع هرج و مرج به سر می‏بردند.بدیهی است که این اوضاع یک آمادگی و تشنگی فوق العاده‏ای،برای پذیرش یک آئین صحیح،که به اوضاع زندگی آنها سر و سامانی می‏بخشد،ایجاد می‏نماید.

بحثهای موسمی در روم

در برخی از کشورها جمعی بی کار و هوسران،یک سلسله مسائل پوچ و بی‏معنی را به منظورهای غیر صحیح،مطرح می‏سازند و عمر گرانبهای مردم را هدر می‏دهند.ما برای این مطلب،نمونه و گواههای زیادی در بسیاری از کشورهای مشرق زمین داریم،که فعلا مجال بحث آن نیست.اتفاقا روم آن روز بیش از همه،گرفتار این نوع مسائل بود.

مثلا امپراطوران روم و رجال سیاسی،بر اثر پیروی از برخی از دستگاههای مذهبی معتقد بودند که:مسیح،دو طبیعت و دو مشیت دارد،ولی برخی از مسیحیان‏«یعقوبی‏»قائل بودند که وی فقط یک طبیعت و یک مشیت دارد.همین مسئله بی‏اساس، لطمه شدیدی بر استقلال و هماهنگی روم زد و شکاف عمیقی در میان آنان ایجاد کرد به طوری که دستگاه حاکمه مجبور بود از عقائد خود دفاع کند و برای همین جهت مخالفان را سخت تحت تعقیب قرار داد و همین فشار و انزجار روحی سبب شد که برخی به دولت ایران پناه برند،و هم اینها بودند که در برخورد با سپاه اسلام سنگرها را خالی نمودند،و با آغوش باز سپاه اسلام را استقبال کردند.

روم آن روز،درست مانند قرون وسطای اروپا بود که‏«فلاماریون‏»،ستاره‏شناس معروف، داستان زیر را پیرامون سطح فرهنگ اروپا در قرون وسطی شرح می‏دهد.کتاب‏«مجموعه لاهوتیه‏»،مظهر کامل حکمت‏«اسکولاستیک‏»،در قرون وسطی بود،و چهار صد سال به عنوان یک کتاب رسمی در اروپا تدریس می‏شد.قسمتی از آن کتاب تحت این عنوان بحث می‏کند:آیا چند فرشته ممکن است در نوک سوزن جای گیرد؟و یا از مردمک چشم چپ پدر جاویدانی تا مردمک چشم راست وی،چند فرسنک است؟!

روم واژگون بخت،در عین اینکه آن همه ستیزه‏های خارجی گریبانگیرش بود،سیل اختلافات داخلی که اکثر به رنگ مذهب جلوه می‏کرد،هر روز کشور را به لب پرتگاه نزدیک می‏ساخت.یهود که یک ملت‏شرور و دسیسه باز بودند،چون دیدند که فشار امپراطور مسیحی روم از حد گذشت،نقشه‏هائی برای برانداختن دولت روم کشیدند و یک بار هم شهر«انطاکیه‏»را تصرف نمودند،و گوش و بینی و لب اسقف بزرگ شهر را بریدند. حکومت روم به منظور انتقام،پس از مدتی یهودیان‏«انطاکیه‏»را قتل عام کرد.این کشت و کشتار بی‏رحمانه،میان دو ملت‏یهود و نصاری در روم چند بار تکرار شد،و گاهی موج کینه‏جوئی به خارج از کشور نیز سرایت می‏کرد.مثلا یهودیان،یک مرتبه هشتاد هزار مسیحی را از ایران خریدند و به منظور انتقام از مسیحیان،مانند گوسفند سر بریدند.

این جاست که خواننده گرامی می‏تواند دورنمای تاریک و پر هرج و مرج جهان معاصر با طلوع اسلام را مشاهده کند و اعتراف نماید که این تعالیم عالی نجات بخش،از آن محیط ظلمت زده،زائیده فکر بشر نیست،و این نسیم فرح بخش وحدت و اتفاق و آهنگ صلح و صفا که هدف آئین اسلام است،سرچشمه‏ای جز غیب ندارد.چطور می‏توان گفت اسلامی که حتی به حیوانات حق حیات داده،مولود چنین محیط خون آشام است.

اسلام،تمام این بحثهای بی‏اساس را در باره اراده و مشیت عیسی‏«ع‏»از بین برد، و در شناسائی مسیح چنین فرمود:

«مسیح فرزند مریم پیامبری بیش نبود که پیش از وی پیامبران آمده بودند،و مادر وی زن پاکدامن و راستگوئی بود،در عین حال هر دو غذا می‏خوردند و بشر بودند» (1) .

این آیه،بسیاری از مباحث‏بیهوده رجال کلیسا را درباره روح و خون و هویت عیسی خاتمه داد.چنانکه با تعالیم عالی و زنده کردن ملکات فاضله،بشر را از ماجراجوئی و خونریزی بازداشت.
امپراتوری روم شرقی(بیزانس) یكی از دو قدرت مهم در دوره پیامبراكرم(ص) بوده است.[این كشور وارث امپراتوری روم غربی بود كه در سال 476 میلادی سقوط كرده بود و مركز آن قسطنطنیه (استانبول فعلی) بود] سال 476م به دنبال شورش بردگان از داخل و هجوم بربرها كه از خارج آمده بودند و در رم ساكن شده بودند امپراتوری روم غربی سقوط كرد. مناطق بسیاری از اروپا كه در واقع جزء قلمرو این امپراتوری بود، تحت سلطه امپراتوری روم شرقی(بیزانس) قرار گرفت.
امپراتوری روم شرقی سرزمین وسیعی از جمله جنوب اروپا، بالكان، آناتولی، شمال سوریه، بخشی از بین­النهرین، مصر و شمال آفریقا را شامل می­شد.
به نظر می­رسد به منظور بررسی اوضاع این امپراطوری در دوره پیامبراكرم(ص) باید كمی به عقب­تر بازگردیم و به دوره­ای اشاره كنیم كه ژوستی­نین( 527تا 565م ) در قسطنطنیه قدرت را در دست داشته است. مسائل پیش آمدهِ این دوره در حوادث بعد از آن كاملا تاثیرگزار بوده است. در همین دوره حكومت بیزانس گرفتار هرج و مرج شد. قانون­های خشن و ماموران مالیاتی چپاول­گر، ملت روم را ناراضی كرد. خرابی­های ناشی از جنگ­های دوره ژوستی­نین نارضایتی مردم و اسباب ضعف امپراتوری را فراهم كرد.

دوره ژوستی­نین
ژوستی­نین كه در سال 527م قدرت را در بیزانس به دست گرفته بود، با پیوند دین به حكومتش به قدرتمندی مستبد تبدیل شد. او خود را وجودی مقدس می­شمرد و به نام خدا فرمان صادر می­كرد
منتسكیو می­نویسد: «اسراف و تبذیر و حرص و ولع، ژوستی­نین را به ساخت بناها[ واداشت. غارت گری­های دربار نگذاشت عظمت حقیقی نصیب او شود؛ زیرا در تغییرات و اصلاحاتش گاهی افكار ابلهانه و سبك اعمال می­كرد و كارهایش ثباتی نداشت. روش او در حالی كه سخت و شدید بود، سست و بی­پایه نیز بود. طول مدت سلطنت و كبر سن ژوستی­نین موجب سستی و فساد و مصائب بی­شماری شده بود. تمام این قضایا روی هم رفته عللی بود كه نشان می­داد زمامداری او چون طبلی تهی در ظاهر دارای عظمت كبریایی و در باطن پوچ و بی­حقیقت است.»[

ازدواج با تئودورا
«ازدواج ژوستی­نین با یك زن معروفه[ ( تئودورا) كه مدت­ها در تئاتر بازیگر بود. یكی از علل اساسی ضعف و سستی در این دوره قلمداد شده است. این زن در تمام امور كشور مداخله می­كرد و تمام دست آوردهایی كه در سایه فتوحات لشكریان و زحمات سرداران بوجود آمده بود را از بین برد.

رقابت سبز پوشان و آبی پوشان
منابع یكی دیگر از علت­های ضعف امپراتوری بیزانس را در این زمان رقابت دو گروه ورزشی سبز پوشان و آبی پوشان دانسته­اند. رقابت­هایی كه سالیان متمادی تداوم داشت. اختلاف شدید این دو گروه و حامیان آنها موجبات ویرانی­های بسیاری شده است. ادواردگیبون می­نویسد: «رقابت سبز پوشان و ازرق پوشان مدت طولانی تداوم یافت. این دو گروه به شدت مخالف یكدیگر بودند، به گونه­ای كه سبز پوشان در دوره سلطنت آناستازیوس سه هزار نفر از دشمنان ازرق پوش خود را كشتند. این فتنه به سراسر شهرهای متصرفات مشرق رخنه كرد. ... از تفاوت رنگ لباس دو دسته ورزشی دو حزب نیرومند و آشتی ناپذیر به وجود آمد كه مبانی حكومت ضعیف امپراتوری را متزلزل كرد.»
منتسكیو نیز در این رابطه می­نویسد: «مهمترین علت تزلزل امپراتوری روم شرقی كه آتش اختلاف را بین مردم دامن زد، داستان سبز و كبود است. اهالی قسطنطنیه از دیر زمانی دو دسته شده بودند. این دو دسته­گی در نتیجه رنگ لباسی بود كه بازیگران در بازی­های عمومی به تن می­كردند. ... ژوستی نین هم ابلهانه از یك دسته حمایت می­كرد. او طرفدار دسته كبود شده بود و با سبزها مخالفت می­كرد. ... در نتیجه این دو دسته­گی تمام وظایف اجتماعی و اخلاقی و حتی روابط خویشاوندی و .... رخت بر بست و از هم پاشیده شد. هر دو دسته به نقض قوانین می­پرداختند. كار اختلاف به جایی رسید كه تمام مقامات رسمی و قضایی قدرت انجام هیچ كاری نداشتند و موفق به حل و فصل دعاوی مردم نمی­شدند. ...».

تعصبات مذهبی
موضوع مهم دیگری كه لطمات زیادی به اساس دولت روم شرقی وارد نمود و تاثیرات سوء زیادی داشته، تعصب بی­جایی بود كه می­خواستند مردم را به یك عقیده به خصوص و مذهب خاصی سوق دهند. ژوستی­نین پیرو عقیده خاصی بود. او تحت تاثیرات مذهبی، خود را مكلف ساخته بود كه با زور قانونی یا شمشیر فِرَق مذهبی دیگر را محو و نابود سازد و همه را در یك فرقه به خصوصی كه خودش به آن معتقد بود متمركز سازد. این رفتار باعث می­شد مردم مقاومت نموده و طغیان كنند و در نتیجه موجب خرابی بسیاری در كشور و غالب شهرها گردید.

برخوردهای نظامی
درگیری­های نظامی و حملات خارجی نیز به بحرانی­تر شدن اوضاع در این زمان كمك می­كرد. درگیری رومیان با امپراتوری ایران موجبات ضعف هر دو دولت را فراهم می­كرد. «فرسایش و تحلیل امپراتوری ایران و بیزانس، پس از سالها جنگ­های متعدد، دلیل عمده پیروزی اعراب ذكر شده است.»[ «ایران به مدت 24 سال (604 تا 428م) در جنگ با امپراتوری روم شرقی (بیزانس) بود. این جنگ هر دو طرف را به شدت بی­بنیه كرد و شرایط مساعدتری را برای قوای اعراب فراهم آورد كه بر هر دو نیرو غلبه كند.»[
رومیان علاوه بر این كه مجبور بودند با رقیب قدرتمندی چون ایران مبارزه كنند با سایر ملت­ها نیز خصومت داشتند و می­بایست به جنگ­های متعددی بپردازند. ژوستی­نین در طول دوره حكومتش بیش از 50 جنگ با رقیبان و مخالفان خویش داشت.حكومت ژوستی­نین علاوه بر مشكلات مزبور با فساد اداری، مالیاتی گزاف، عفو و مجازاتِ هوس بازانه، عجین شده بود.
به جز اشرافِ سناتوری و بازرگانان بزرگ، سایر مردم گرفتار مالیات­های سنگین، مزد كم، تحمیلات ناروا و گرانی قیمت و زندگی ناگوار بودند.
هر چند استبداد و خشونت ژوستی­نین و عوامل دیگر سبب شد امپراتوری بیزانس در این زمان خودش را حفظ كند؛ اما پس از مرگ او همه جای كشور گرفتار هرج و مرج شد.

پس از ژوستی­نین
یكی از پادشاهانِ بعد از ژوستی­نین، «مریس» بود كه ارتش به صورت ناگهانی بر علیه او شورش كرد. قیام سبز پوشان نیز به طغیان منجر شد. «فكاس» سرجوخه­ای ارتشی، مریس و فرزندانش را به قتل رساند.[ «هنوز فكاس بر كارها مسلط نشده بود كه «هراكلیوس» (هرقل) از آفریقا به روم آمد و فكاس را به قتل رساند. در این زمان كشور از هر سو مورد حمله مهاجمین بود، ارتش از هم پاشیده بود و هرج و مرج همه جا حكم فرما بود. او با كمال زحمت در فكر چاره و درمان دردها افتاد كه شاید آشفتگی­ها را سر و سامان دهد؛ ولی این دفعه حمله اعراب شروع شد. اعراب به همه جا حمله می­كردند و همه جا را تسخیر می­كردند... .»
«مسلمانان سال 13 هجری وارد شام شدند. هرقل (هراكلیوس) امپراتور روم با تمام قوایی كه در آسیای صغیر داشت به مقابله آنها شتافت؛ ولی نتوانست كاری از پیش ببرد و سرانجام در یرموك شكست خورد و به قسطنطنیه مراجعت كرد.»[
از این رو ابوعبیده جراح به سهولت شهرهای شام و فلسطین را یكی پس از دیگری به تصرف در آورد. البته امپراتوری روم شرقی به طور كامل توسط اعراب مسلمان فتح نشد تنها بخش­هایی از قلمرو آنها یعنی شامات، بخشی از بین­النهرین، مصر و شمال آفریقا به تصرف مسلمانان در آمد.

امپراتوری روم شرقی (بیزانس) تا سال 1453میلادی تداوم یافت و سپس به دست اسلاوها، اعراب و سرانجام توسط تركان سلجوقی فتح شد
امپراتوری روم شرقی(بیزانس) یكی از دو قدرت مهم در دوره پیامبراكرم(ص) بوده است. این كشور وارث امپراتوری روم غربی بود كه در سال 476 میلادی سقوط كرده بود و مركز آن قسطنطنیه (استانبول فعلی) بود.سال 476م به دنبال شورش بردگان از داخل و هجوم بربرها كه از خارج آمده بودند و در رم ساكن شده بودند امپراتوری روم غربی سقوط كرد. مناطق بسیاری از اروپا كه در واقع جزء قلمرو این امپراتوری بود، تحت سلطه امپراتوری روم شرقی(بیزانس) قرار گرفت.
امپراتوری روم شرقی سرزمین وسیعی از جمله جنوب اروپا، بالكان، آناتولی، شمال سوریه، بخشی از بین­النهرین، مصر و شمال آفریقا را شامل می­شد
به نظر می­رسد به منظور بررسی اوضاع این امپراطوری در دوره پیامبراكرم(ص) باید كمی به عقب­تر بازگردیم و به دوره­ای اشاره كنیم كه ژوستی­نین( 527تا 565م ) در قسطنطنیه قدرت را در دست داشته است. مسائل پیش آمدهِ این دوره در حوادث بعد از آن كاملا تاثیرگزار بوده است. در همین دوره حكومت بیزانس گرفتار هرج و مرج شد. قانون­های خشن و ماموران مالیاتی چپاول­گر، ملت روم را ناراضی كرد. خرابی­های ناشی از جنگ­های دوره ژوستی­نین نارضایتی مردم و اسباب ضعف امپراتوری را فراهم كرد.

دوره ژوستی­نین
ژوستی­نین كه در سال 527م قدرت را در بیزانس به دست گرفته بود، با پیوند دین به حكومتش به قدرتمندی مستبد تبدیل شد. او خود را وجودی مقدس می­شمرد و به نام خدا فرمان صادر می­كرد.
منتسكیو می­نویسد: «اسراف و تبذیر و حرص و ولع، ژوستی­نین را به ساخت بناها واداشت. غارت گری­های دربار نگذاشت عظمت حقیقی نصیب او شود؛ زیرا در تغییرات و اصلاحاتش گاهی افكار ابلهانه و سبك اعمال می­كرد و كارهایش ثباتی نداشت. روش او در حالی كه سخت و شدید بود، سست و بی­پایه نیز بود. طول مدت سلطنت و كبر سن ژوستی­نین موجب سستی و فساد و مصائب بی­شماری شده بود. تمام این قضایا روی هم رفته عللی بود كه نشان می­داد زمامداری او چون طبلی تهی در ظاهر دارای عظمت كبریایی و در باطن پوچ و بی­حقیقت است.»

ازدواج با تئودورا
«ازدواج ژوستی­نین با یك زن معروفه ( تئودورا) كه مدت­ها در تئاتر بازیگر بود. یكی از علل اساسی ضعف و سستی در این دوره قلمداد شده است. این زن در تمام امور كشور مداخله می­كرد و تمام دست آوردهایی كه در سایه فتوحات لشكریان و زحمات سرداران بوجود آمده بود را از بین برد.»

رقابت سبز پوشان و آبی پوشان
منابع یكی دیگر از علت­های ضعف امپراتوری بیزانس را در این زمان رقابت دو گروه ورزشی سبز پوشان و آبی پوشان دانسته­اند. رقابت­هایی كه سالیان متمادی تداوم داشت. اختلاف شدید این دو گروه و حامیان آنها موجبات ویرانی­های بسیاری شده است. ادواردگیبون می­نویسد: «رقابت سبز پوشان و ازرق پوشان مدت طولانی تداوم یافت. این دو گروه به شدت مخالف یكدیگر بودند، به گونه­ای كه سبز پوشان در دوره سلطنت آناستازیوس سه هزار نفر از دشمنان ازرق پوش خود را كشتند. این فتنه به سراسر شهرهای متصرفات مشرق رخنه كرد. ... از تفاوت رنگ لباس دو دسته ورزشی دو حزب نیرومند و آشتی ناپذیر به وجود آمد كه مبانی حكومت ضعیف امپراتوری را متزلزل كرد.»
منتسكیو نیز در این رابطه می­نویسد: «مهمترین علت تزلزل امپراتوری روم شرقی كه آتش اختلاف را بین مردم دامن زد، داستان سبز و كبود است. اهالی قسطنطنیه از دیر زمانی دو دسته شده بودند. این دو دسته­گی در نتیجه رنگ لباسی بود كه بازیگران در بازی­های عمومی به تن می­كردند. ... ژوستی نین هم ابلهانه از یك دسته حمایت می­كرد. او طرفدار دسته كبود شده بود و با سبزها مخالفت می­كرد. ... در نتیجه این دو دسته­گی تمام وظایف اجتماعی و اخلاقی و حتی روابط خویشاوندی و .... رخت بر بست و از هم پاشیده شد. هر دو دسته به نقض قوانین می­پرداختند. كار اختلاف به جایی رسید كه تمام مقامات رسمی و قضایی قدرت انجام هیچ كاری نداشتند و موفق به حل و فصل دعاوی مردم نمی­شدند. ...».

تعصبات مذهبی
موضوع مهم دیگری كه لطمات زیادی به اساس دولت روم شرقی وارد نمود و تاثیرات سوء زیادی داشته، تعصب بی­جایی بود كه می­خواستند مردم را به یك عقیده به خصوص و مذهب خاصی سوق دهند. ژوستی­نین پیرو عقیده خاصی بود. او تحت تاثیرات مذهبی، خود را مكلف ساخته بود كه با زور قانونی یا شمشیر فِرَق مذهبی دیگر را محو و نابود سازد و همه را در یك فرقه به خصوصی كه خودش به آن معتقد بود متمركز سازد. این رفتار باعث می­شد مردم مقاومت نموده و طغیان كنند و در نتیجه موجب خرابی بسیاری در كشور و غالب شهرها گردید.

برخوردهای نظامی
درگیری­های نظامی و حملات خارجی نیز به بحرانی­تر شدن اوضاع در این زمان كمك می­كرد. درگیری رومیان با امپراتوری ایران موجبات ضعف هر دو دولت را فراهم می­كرد. «فرسایش و تحلیل امپراتوری ایران و بیزانس، پس از سالها جنگ­های متعدد، دلیل عمده پیروزی اعراب ذكر شده است.» «ایران به مدت 24 سال (604 تا 428م) در جنگ با امپراتوری روم شرقی (بیزانس) بود. این جنگ هر دو طرف را به شدت بی­بنیه كرد و شرایط مساعدتری را برای قوای اعراب فراهم آورد كه بر هر دو نیرو غلبه كند.»
رومیان علاوه بر این كه مجبور بودند با رقیب قدرتمندی چون ایران مبارزه كنند با سایر ملت­ها نیز خصومت داشتند و می­بایست به جنگ­های متعددی بپردازند. ژوستی­نین در طول دوره حكومتش بیش از 50 جنگ با رقیبان و مخالفان خویش داشت. حكومت ژوستی­نین علاوه بر مشكلات مزبور با فساد اداری، مالیاتی گزاف، عفو و مجازاتِ هوس بازانه، عجین شده بود.
به جز اشرافِ سناتوری و بازرگانان بزرگ، سایر مردم گرفتار مالیات­های سنگین، مزد كم، تحمیلات ناروا و گرانی قیمت و زندگی ناگوار بودند.
هر چند استبداد و خشونت ژوستی­نین و عوامل دیگر سبب شد امپراتوری بیزانس در این زمان خودش را حفظ كند؛ اما پس از مرگ او همه جای كشور گرفتار هرج و مرج شد.

پس از ژوستی­نین
یكی از پادشاهانِ بعد از ژوستی­نین، «مریس» بود كه ارتش به صورت ناگهانی بر علیه او شورش كرد. قیام سبز پوشان نیز به طغیان منجر شد. «فكاس» سرجوخه­ای ارتشی، مریس و فرزندانش را به قتل رساند.] «هنوز فكاس بر كارها مسلط نشده بود كه «هراكلیوس» (هرقل) از آفریقا به روم آمد و فكاس را به قتل رساند. در این زمان كشور از هر سو مورد حمله مهاجمین بود، ارتش از هم پاشیده بود و هرج و مرج همه جا حكم فرما بود. او با كمال زحمت در فكر چاره و درمان دردها افتاد كه شاید آشفتگی­ها را سر و سامان دهد؛ ولی این دفعه حمله اعراب شروع شد. اعراب به همه جا حمله می­كردند و همه جا را تسخیر می­كردند... .»[
«مسلمانان سال 13 هجری وارد شام شدند. هرقل (هراكلیوس) امپراتور روم با تمام قوایی كه در آسیای صغیر داشت به مقابله آنها شتافت؛ ولی نتوانست كاری از پیش ببرد و سرانجام در یرموك شكست خورد و به قسطنطنیه مراجعت كرد.»[
از این رو ابوعبیده جراح به سهولت شهرهای شام و فلسطین را یكی پس از دیگری به تصرف در آورد. البته امپراتوری روم شرقی به طور كامل توسط اعراب مسلمان فتح نشد تنها بخش­هایی از قلمرو آنها یعنی شامات، بخشی از بین­النهرین، مصر و شمال آفریقا به تصرف مسلمانان در آمد.
امپراتوری روم شرقی (بیزانس) تا سال 1453میلادی تداوم یافت و سپس به دست اسلاوها، اعراب و سرانجام توسط تركان سلجوقی فتح شد

بسمه تعالي
مطلب خوبي تهيه و ارسال شده است.
باتشكر