تنخواه : وجهي كه بدون رعايت مراحل تفصيلي اجراي بودجه از محل اعتبارات مصوب در بودجه ، براي هزينه هاي جاري و عمراني در نظر گرفته مي شود .
تنخواه گردان : به كسي گويند كه وجه تنخواه در عهده ي او پرداخت مي گردد .
تنخواه گردان خزانه : عبارت از وجهي كه به موجب قانون و به ميزان معين در هر سال مالي به وزارت اقتصادا و دارايي داده مي شود .
تنخواه گردان استان : عبارت از وجهي كه خزانه از محل اعتبارات مصوب ، به منظور ايجاد تسهيلات لازم در اختيار نمايندگي هاي خزانه مركز استان قرار مي دهد .
تنخواه گردان حسابداري : وجهي كه خزانه يا نمايندگي خزانه در استان از محل اعتبارات مصوب براي انجام بعضي از هزينه ها در اختيار ذيحساب قرار مي دهد .
تنخواه گردان پرداخت : عبارت از وجهي از محل تنخواه گردان حسابداري از طرف ذيحساب با تاييد بالاترين مقام اجرايي و يا مقامات مجاز براي انجام برخي از هزينه ها در اختيار واحدها يا مامورين قرار مي گيرد .
پيش پرداخت : عبارت از پرداختي كه از محل اعتبارات مربوط بر اساس احكام و قراردادها طبق مقررات ، پيش از انجام تعهد صورت مي گيرد .
علي الحساب :عبارت است از پرداختي كه به منظور اداي قسمتي از تعهد ، با رعايت مقررات صورت مي گيرد .
نظارت بر بودجه ايران از چهار طريق انجام مي شود : 1- نظارت مالي كه نظارت وزارت امور اقتصادي و دارايي است : كه بيشتر نظارت مالي است و جنبه ي اداري داردو اعمال نظارت مالي بر مخارج وزارتخانه ها و موسسات دولتي و شركت هاي دولتي از نظر انطباق پرداخت ها با مقررات اين قانون كه شامل1-1 ذيحساب : ذيحساب ماموري است كه به موجب حكم وزارت اقتصاد و دارايي از بين مستخدمين رسمي واجد صلاحيت به منظور نظارت و هماهنگي لازم در اجراي مقررات مالي و محاسباتي در وزارتخانه ها ، موسسات و .... به اين سمت منصوب مي شود
.1-2 خزانه داري كل كشور : محل نگهداري وجوه درآمدهاي عمومي دولت مي باشد و كليه ي دريافت هاي دولت در حساب خزانه داري كل متمركز مي شود و همه ي پرداخت ها در حدود اعتبارات مصوب به موجب قانون انجام مي گيرد .
1-3 كميته ي تخصيص اعتبار : تخصيص اعتبار بوسيله اين وزارتخانه اقتصاد و دارايي انجام مي گيرد .
2- نظارت عملياتي كه نظارت سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور است: نظارت مستمر در اجراي برنامه ها و پيشرفت سالانه ِ آنها طبق مفاد فصل نهم اين قانون از وظايف سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور است .
3- نظارت قوه مقننه كه نظارت ديوان محاسبات و نمايندگان مجلس است .: نظارت قوه ي مقننه در ايران به دو صورت انجام مي گيرد : 1-3- نظارت قضايي : كه بر عهده ي ديوان محاسبات است كه زير نظر مجلس شوراي اسلامي انجام وظيفه مي نمايد . قانون محاسبات كشور مي گويد : هدف ديوان محاسبت عبارت است از اعمال كنترل و نظارت مستمر مالي به منظور پاسداري از بيت المال از طريق الف : كنترل عمليات و فعاليت هاي وزارتخانه ها ، موسسات كه به نحوي از بودجه ي كل كشور استفاده مي كنند .ب – بررسي و حسابرسي وجوه مصرف شده و درآمدها با توجه به گزارش عملياتي ج- تهيه و تدوين گزارش تفريغ بودجه كه به دو دسته تقسيم مي شود 1- وظايف نظارتي 2– تهيه لايحه ي تفريغ بودجه . تفريغ در لغت بع معناي فارغ آمدن ، فارغ ساختن ، خالي كردن ظرف مي باشد و به تجزيه و تحليل عملكرد مالي دولت گفته مي شود .
2-3 : نظارت پارلماني : از طريق مجلس شوراي اسلامي صورت مي گيرد 1- رسيدگي به لايحه ي تفريغ بودجه 2- رسيدگي در قالب سوالات نمايندگان مردم در مجلس 4- نظارت قوه ي قضائيه : نظارت قوه ي قضائيه بر عملكرد دستگاه هاي اجرايي از طريق سازمان بازرسي كل كشور انجام مي شود و به منزله ي چشم و گوش قوه قضائيه از نظر حسن اجراي صحيح قوانين و مقررات در كشور است .
روش هاي پيش بيني درآمدها : الف : روش سال ماقبل آخر : تهيه و تنظيم درآمدهاي دولت برابر وصولي هاي سال ماقبل آخر 2- روش حد متوسط : پيش بيني درآمد بر مبناي ميانگين درآمدهاي واقعي دوران گذشته ( 3 يا 5 سال قبل ) محاسبه مي شود 3- روش پيش بيني مستقيم : در اين روش كارشناسان با توجه به دقيق ترين آمار و اطلاعات از اوضاع و احوال اقتصادي و اجتماعي ، درآمدها را برآورد مي نمايند . 4- روش سنجيده ي منظم : در اين روش با استفاده از تكنيك ها و روش هاي آماري و با تجزيه و تحليل همبستگي ها و جمع آوري پرسشنامه ى پيشش بيني انجام مي شود .
ب: روش هاي برآورد هزينه ها 1- بودجه متداول ( سنتي ): در اين بودجه بندي تاكيد بر صرفه جويي و كنترل در مصرف اعتبارات است . يعني توجه اصلي در اين روش معطوف به داده هامي باشد تا ستاده ها و نتايج كار 2- بودجه ريزي افزايشي: در اين سبك بودجه ريزي حجم عمليات دستگاه را ثابت فرض مي كنند و افزايش يا كاهش هزينه ها را در بربر حجم عمليات ثابت مقايسه و برآورد مي نمايد كه به نگهداشت سطح عمليات موسوم است .
نگهداشت سطح : حجم عمليات را ثابت فرض مي كنيم و تغييرات قيمت كالاها و خدمات را به صورت افزايش يا كاهش مورد تعديل قرار مي دهيم در اين حال ارقام به دست آمده را نگهداشت سطح مي گويند .
توسعه ي عمليات : تغييراتي كه در جهت افزايش حجم عمليات دستگاه يا تعديل پرسنل دستگاه بوجود مي آيد توسعه ي عمليات گفته مي شود
كار جديد : چنانچه وظيفه ي جديدي بر حسب قانون به دستگاه واگذار شود و يا از دستگاهي منتزع و عيناً به دستگاه ديگري انتقال يابد به كار جديد و يا وظيفه ي جديد موسوم است كه به سقف اعتبارات هزينه ي اجراي آن اضافه گردد
3- بودجه ي برنامه اي: بودجه اي است كه در آن اعتبارات بر حسب وظائف ، برنامه و فعاليت هايي كه سازمان دولتي در سال مالي اجراي بودجه براي نيل به اهداف خود بايد انجام دهد ، پيش بيني شده باشد .
4- بودجه عملياتي: در بودجه عملياتي علاوه بر تفكيك اعتبارات به وظائف ، برنامه ها ، فعاليت ها و طرح ها ، حجم عمليات و هزينه هاي اجراي عمليات دولت و دستگاه هاي دولتي طبق روش هاي علمي مانند حسابداري قيمت تمام شده محاسبه و اندازه گيري مي شوند .
بودجه عملياتي بر 4 اصل استوار است : 1- سيستم حسابداري قيمت تمام شده : بيشتر در شركت ها و موسسات دولتي كه در چهارچوب حقوق بازرگاني اداره مي شوند صورت مي گيرد .
2- روش اندازه گيري كار : كه عبارتست از برقراري يك رابطه ي صحيح و منطقي ميان حجم كار انجام شده با نيروي انساني يا با ماشين به كار گرفته شده در تكميل آن مقدار كافي مي باشد
3- نرم : عبارت از نتيجه ي آماري و تجربيات گذشته مي باشد
4- استاندارد : استفاده از اطلاعات استاندارد شده كارخانه سازنده براي برآورد واحد كار
5- بودجه ريزي به روش برنامه ريزي ، طرح ريزي و بودجه ريزي 6- بودجه ريزي بر مبناي صفر 7- بودجه منعطف يا متغير ( دگرگوني پذير )