تحقیقی جامع درباره سازمان یونسکو
تاريخچه

در اول نوامبر سال 1945 درست هنگام پايان جنگ جهاني دوم كنفرانس بزرگي در لندن تشكيل شد. در اين كنفرانس نمايندگان چهل كشور شركت كردند. فرانسه و انگلستان به عنوان دو كشوري كه بيشترين صدمات را از جنگ تحمل كرده بودند، پيشنهاد كردند سازماني با هدف نهادينه ساختن فرهنگ صلح به معناي واقعي كلمه تأسيس شود. از نظر آنان سازمان جديد بايد در راه «همبستگي فكري و اخلاقي بشريت» خدمت كند و مانع از وقوع جنگ جهاني ديگر شود.

در 19 نوامبر 1945، 37 تن از نمايندگان كشورها اساسنامة يونسكو را امضا كردند و بدين ترتيب سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد(يونسكو) با هدف پيشبرد صلح و رفاه همگاني در جهان از طريق «همكاري» ميان ملتها تأسيس شد. از آنجا كه صلح بايد بر اساس همبستگي معنوي و فكري پي ريزي شود و از آنجا كه «جنگ‌ها نخست در اذهان بشر آغاز مي شود، دفاع از صلح نيز بايد در ذهن انسان‌ها شكل گيرد» (همانگونه كه در آغاز ديباچة يونسكو آمده است) ، رسالت يونسكو بيش از هر چيز اخلاقي است و با روح انسان سر و كار دارد. بنابراين يونسكو مأموريت يافته است كه در مقام سازماني براي «همكاري فكري» در سطح بين المللي خدمت كند.

يونسكو با ازدياد و تقويت مناسبات آموزشي، علمي و فرهنگي دو هدف كاملاً پيوسته را تعقيب مي كند:

1. توسعه، كه وراي تقاضاي سادة پيشرفت مادي، بايد به طيف گسترده اي از خواستهاي انسان پاسخ گويد، بدون آنكه ميراث نسلهاي آينده را به خطر افكند.

2. برقراري فرهنگ صلح، بر اساس آموزش مسؤوليت شهروندي و مشاركت كامل در فرايندهاي دموكراتيك. براي اينكه صلح پايدار، صادقانه و مورد قبول همه برقرار شود، در ديباچة اساسنامة يونسكو آمده است كشورهاي امضاء كنندة اين اساسنامه «مصمم اند كه دستيابي كامل و برابر به آموزش، پي جويي آزاد حقيقت عيني، تبادل آزاد انديشه‌ها و دانسته‌ها را براي همگان تضمين كنند و روابط بين مردم خود را توسعه بخشند و افزايش دهند تا با درك متقابل و بهتر به شناختي دقيق‌تر و حقيقي تر از آداب و رسوم يكديگر برسند.»

براي تحقق اين هدف ، دولت هاي مربوط تصميم به تأسيس «سازمان‌هاي آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسكو) گرفتند تا با همكاري ملل جهان در زمينه‌هاي آموزشي، علمي و فرهنگي به تدريج به اهداف صلح بين المللي و رفاه عام بشري برسند و اين خود از اهداف اولية سازمان ملل متحد است كه در منشور آن نيز آمده است.

كنفرانس سانفرانسيسكو كه منجر به تشكيل سازمان ملل در سال 1945 شده از دولت انگليس دعوت كرد كنفرانسي جهت تدوين اساسنامه بين المللي فرهنگ برگزار كند. اين كنفرانس در نوامبر همان سال با شركت 43 كشور از جمله ايران ، در لندن برگزار شد. هدف اولية كنفرانس سانفرانسيسكو و دولت آمريكا تأسيس سازماني صرفاً آموزشي براي بازسازي مراكز آموزشي بود ولي شركت كنندگان در كنفرانس لندن فرهنگ را نيز به عنوان بخشي از برنامة سازمان منظور كردند. وقوع بمباران هيروشيما و توجه همگان به نقش يافته‌هاي علمي در زندگي بشر به آنجا انجاميد كه حرف «S» نيز به نشانة كلمة «Sciences» علوم در عنوان سازمان گنجانده شود و «Uneco» به «Unesco» تبديل شود.

طي اين كنفرانس وظايف سازمان درچندين بند تعيين شد كه خلاصه آن عبارت است از:

ü تسهيل تبادل آزاد ميان رهبران آموزشي، فرهنگي و علمي كشورها

ü مبادلة آزاد عقايد و اطلاعات ميان مردم و متخصصين از طريق مدارس، دانشگاه‌ها و ساير مؤسسات آموزشي و پژوهشي

ü تدوين و توزيع برنامه‌هاي آموزشي و فرهنگي متناسب با نيازهاي كشورها

به علاوه بر ضرورت حفظ جنبة غير دولتي سازمان نيز تأكيد شد.

نزديك به پنجاه سال از تأسيس سازمان ملل و سازمان تربيتي، علمي و فرهنگي وابسته به آن «يونسكو» مي گذرد. طي اين سال ها تحولات بسيار مهمي در زندگي اجتماعي بشر رخ داده است. از جمله مبارزات استقلال طلبانه در سراسر دنيا و ظهور كشورهاي مستقل در صحنه بين‌المللي است و گواه آن حضور بيش از 170 كشور عضو در يونسكو در سال هاي اخير است در حالي كه در بدو تأسيس سازمان، اين تعداد كمتر از پنجاه كشور بود.

كشورهاي عضو

در سال 1945، 37 كشور اساسنامه يونسكو را به امضاء رساندند. اين اساسنامه بعداً در سال 1946 مورد امضاء بيست كشور ديگر قرار گرفت و بدين ترتيب اين تعداد از اعضاء نخستين بنيانگذاران سازمان آموزشي، علمي، فرهنگي ملل متحد شدند. تا سال 1950 تعداد اعضا يونسكو به 59 عضو رسيد و در سال 1954 اتحاد جماهير شوروي سابق به عنوان هفتادمين عضو به اين سازمان پيوست.

بين سالهاي 1960 و 1962 در پي فرايند استعمارزدايي 24 كشور جديد التأسيس آفريقايي نيز به اين سازمان پيوستند. اما در سال 1984 يونسكو يكي از اعضاي مهم خود يعني ايالات متحده را كه بر مديريت و سياستهاي سازمان انتقاد داشت و تصميم به خروج از آن را گرفت را از دست داد. اندكي بعد انگلستان و سنگاپور نيز از سازمان كناره گيري كردند.

در اوايل سال 1990 فروپاشي بلوك شرق سبب ايجاد تحولات بيشتر شد. كرسي آلمان شرقي بر اثر اتحاد با آلمان حذف گرديد. اندكي بعد فروپاشي اتحاد جماهير شوروي سابق نيز سبب افزايش اعضا شد و 12 عضو جديد بر اثر اين فروپاشي به سازمان يونسكو پيوستند از جمله ارمنستان، آذربايجان، گرجستان، قزاقستان و قرقيزستان، اندكي بعد نوبت كشورهاي يوگسلاوي سابق شد و كشورهايي نظير بوسني هرزگوين، اسلووني و كروزني به اين سازمان ملحق شدند.

از زمان تأسيس سازمان يونسكو 10 عضو در فواصل زماني مشخص از سازمان كناره گرفتند. به عنوان مثال آفريقاي جنوبي در سال 1956 اين سازمان را ترك كرد و در سال 1994 بعد از حذف نژاد پرستي دوباره ملحق شد. تمامي اين ده كشور به جز سنگاپور دوباره به يونسكو پيوستند. انگلستان يكبار ديگر در سال 1997 عضو يونسكو شد. در اكتبر 2003 با برگشت ايالات متحده به يونسكو تركيب اعضاي آن به 190 كشور عضو رسيد.

مجامع يونسكو

مجموعه فعاليتها و كاركردهاي يونسكو خوشبختانه از همياري ميان عوامل مختلف مجامع گوناگون بهره‌مند است. اين مجامع در شكل نهايي خود يك مجمع بين المللي را تشكيل مي‌دهند.

اين مجامع در برگيرنده دولتها، كميسيونهاي ملي، نمايندگان پارلمانها، NGOs و مؤسسات ديگر مي‌باشند. در ميان اين جوامع همچنان مي توانيم رسانه‌هاي جمعي ، مدارس، مؤسسات علمي فرهنگي، سهامداران بخشهاي خصوصي و گروهي از مؤسسات سازمان ملل را جاي دهيم.

ـ اين جوامع به عنوان يك كليت ايده‌آلها و ارزشهاي يونسكو را در سراسر جهان چه در سطح محلي چه در سطح ملي و چه در سطح بين المللي همواره زنده مي‌دارند.

ـ در مجموع 190 كشور داراي كميسيونهاي ملي مركب از نمايندگان مجامع آموزشي، علمي و فرهنگي هستند. در حدود صد كميته مشورتي، كميسيونهاي بين المللي و شوراهاي بين الدولي به منظور انجام وظايف محوله ويژه و نيز جهت بازتاب فعاليتهاي يونسكو فعاليت مي‌كنند.

ـ شش هزار مؤسسه، مركز و كلوپ يونسكو ايده‌آلها و تلاشهاي سازمان را به طور اساسي و بنيادين دنبال مي‌كنند.

ـ 6700 مدرسه وابسته به يونسكو به جوانان در جهت افزايش بينش تساهل و تفاهم بين المللي ياري مي‌رسانند.

ـ 330 سازمان غير دولتي (NGOs) با يونسكو ارتباط رسمي دارند و بسياري از سازمانهاي ديگر با بخش‌هاي مختلف يونسكو در خصوص مسائل جاري همكاري مي‌كنند.

ـ گروه چهل نفره متشكل از شخصيت‌هاي برجسته موسوم به سفيران خيرخواهي از استعدادها و موقعيت‌هاي خود در راستاي كمك به جلب توجه جهاني نسبت به فعاليت و مأموريت يونسكو استفاده مي‌كنند.

ـ بيش از 300 شركت و سازمان فعال در عرصه تجاري و شركاي جديد متعهد شده‌اند كه در راستاي نيل به اهداف توسعة پايدار انساني و مسئوليت پذيري اجتماعي با يونسكو در سطح جهاني همكاري ‌كنند.

ـ 174 كشور عضو با يونسكو در پاريس مذاكرات دائم دارند

ساختار و تشكيلات يونسكو

كنفرانس عمومي

يكي از اركان اصلي يونسكو كنفرانس عمومي است. اين كنفرانس نمايندگان كليه كشورهاي عضو را در برمي گيرد و هر دو سال يك بار تشكيل جلسه مي دهد. برنامه‌ها و بودجة يونسكو توسط كنفرانس عمومي تعيين مي شود و همة كشورها از حق يك راي برخوردارند.

كنفرانس عمومي شش زبان كاري دارد كه عبارتند از : انگليسي، عربي، چيني، اسپانيايي، فرانسه و روسي

كنفرانس عمومي يكي از فرصت‌هاي خوب براي تبادل آرا و تنظيم برنامه با دبيرخانه يونسكو و كشورهاي ديگر است.

شوراي اجرايي

شوراي اجرايي يا به عبارتي شوراي اداري يونسكو، مقدمات كار كنفرانس عمومي را تهيه و بر اجراي كامل تصميمات كنفرانس عمومي نظارت مي كند. 58 عضو آن توسط كنفرانس عمومي و با راي گيري برگزيده مي شوند. در گزينش نمايندگان اين شورا، تنوع فرهنگ ها و توزيع جغرافيايي كشورها مدنظر است. شوراي اجرايي دو بار در سال تشكيل جلسه مي دهد.

دبيرخانه و مدير كل

دبيرخانه يونسكو وظيفه تدوين پيش نويس برنامه و بودجه و پياده كرده برنامه مصوب را به عهده دارد. دبيرخانه كه با مديريت و تحت نظارت مديركل (مديركل يونسكو توسط كنفرانس عمومي براي مدت شش سال انتخاب مي شود) اداره مي شود موظف است برنامه‌هاي مصوب كنفرانس عمومي را به اجرا درآورد. در اوايل دهة 80، كاركنان دبيرخانه نزديك به 3500 نفر بوده‌اند (كه حدود 2400 نفر در مقر يونسكو در پاريس و سايرين در دفاتر منطقه اي سازمان در كشورهاي مختلف فعاليت داشته‌اند). در سال 2001 دبيرخانه حدود 1800 كارمند در رده هاي مديريتي و غير مديريتي داشته است كه حدود آنها در مقر يونسكو در پاريس مشغول به كارند. در جهت تمركز زدايي دفتر منطقه‌اي علوم در هند و دفتر اصلي و ربانكوك عمده ترين دفاتر يونسكو هستند، به علاوه مركز فرهنگي آسيا براي بونسكو كه يك مركز ملي است و در ژاپن قرار دارد در سال‌هاي اخير سهم فزاينده‌اي در برنامه هاي يونسكو در آسيا و اقيانويسه يافته است.

مدير كل كنوني يونسكو آقاي كوئيچيرو ماتسوئورا اهل ژاپن هستند كه در سال 1999 به اين سمت برگزيده شدند

كميسيون هاي ملي

طبق ماده 7 اساسنامه يونسكو براي ايجاد هماهنگي بين يونسكو و مؤسسات ذيربط، كشورهاي عضو موظف به ايجاد كميسيون هاي ملي شدند. در حال حاضر 190 كميسيون ملي يونسكو وجود دارد كه در مجموعة نظام ملل متحد بي نظير است. در كميسيون هاي ملي متفكران، دانشگاهيان و شخصيت هاي علمي فعاليت دارند و در تدوين ، اجرا و ارزيابي برنامه‌هاي يونسكو مشاركت مي‌كنند. كميسيون‌هاي ملي از طريق انتشار كتاب ها و اسناد يونسكو و برگزاري كنفرانس ها و تشكيل نمايشگاه، ديدگاه ها و برنامه‌ هاي يونسكو را در كشور خود منعكس مي‌كنند. به علاوه نقش مشورتي نيز دارند و دولت‌هاي متبوع خود را از برنامه هاي يونسكو مطلع مي كنند و به اين ترتيب افكار و انديشه هاي يونسكو را اشاعه مي دهند

بودجه يونسكو

يونسكو داراي دو نوع منبع مالي است: بودجه عادي و منابع فرا بودجه اي . بودجه عادي از محل حق عضويت هايي تأمين مي شودكه كشورهاي عضو بر حسب توان اقتصادي خود مي پردازند. در سال 2000 كشورهاي فقير (40 كشور) هر يك 001/0 درصد كل بودجة عادي را پرداخت كرده‌ اند؛ در حاليكه حدود ده كشور هر يك حق عضويتي بيشتر از 2% از كل بودجه سازمان را پرداخت نموده اند. ژاپن با پرداخت كل بودجة عادي يونسكو اصلي ترين تأمين كنندة منبع مالي سازمان بوده است. براي سال‌هاي 2000 تا 2001 بودجة عادي يونسكو 554 ميليون دلار آمريكا بوده است.

از ديگر رو منابع فرابودجه اي نيز در اختيار يونسكو قرار دارد. اين منابع براي سال‌هاي 2000 تا 2001 حدود 250 ميليون دلار بوده است. كه 113 ميليون دلار آن از طرف كشورهاي عضو در اختيار يونسكو قرار گرفته است تا صرف اجراي طرح‌هاي كشورهاي در حال توسعه شود. بيش از 60 ميليون دلار نيز از طرف برنامة توسعة ملل متحد (UNDP) يا از طرف ديگر آژانس هاي ملل متحد كه همچون يونسكو در زمينه‌ هاي توسعه، جمعيت، كودكان يا محيط زيست فعاليت مي‌كنند، در اختيار سازمان قرار گرفته است

مأموريت هاي يونسكو

اساسنامة يونسكو پنج مأموريت بزرگ براي سازمان تعيين كرده است.

پيشبرد ، انتقال و سهيم شدن در دانش: به طور كلي با تكيه بر فعاليت‌هاي پژوهشي ، تربيتي و آموزشي.

مطالعات دورنگرانه: آموزش ، علم ، فرهنگ و ارتباطات براي جهان فردا چه شكلهايي بايد داشته باشند؟

فعاليت‌هاي يونسكو به آينده مي نگرد. سازمان مي كوشد به «پيش‌بيني و تحليل» دگرگوني هاي مهمي بپردازد كه جوامع با آن مواجه خواهند شد و سؤالاتي را دربارة آينده آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات مطرح كند. مثلاً يونسكو چند سالي است تغييراتي را بررسي مي كند كه توسعه اينترنت در زمينه هاي شناخت و اطلاعات بوجود آورده است.

يونسكو بايد با اولويت بخشي به «تحقيقات ، آموزش و مهارت آموزي» به محققان ، استادان و دانشجويان كليه كشورها كمك كند تا بتواند به دانش و معرفت بيشتري دست يايند، آنها را به افراد بيشتري انتقال دهند و بكوشند هيچ كس را بي بهره نگذارند.

تعيين معيارها: تدارك و تصويب اسناد بين المللي و توصيه هاي قانوني

يونسكو داراي فعاليتي هنجاري است؛ به عبارت ديگر قواعد حقوق بين المللي را ايجاد، اصلاح و اعمال مي كند(قوانين جهاني كه همة دولت‌ها بايد به آنها پايبند باشند و آنها را رعايت كنند). بدين ترتيب يونسكو اعلاميه‌ ها، بيانيه‌ ها، توصيه ها … را به تصويب مي رساند.

كارشناسي: براي سياستهاي توسعه و پروژه هاي كشورهاي عضو كه به صورت «همكاري‌فني» در اختيارشان قرار مي گيرد، يونسكو مأموريتي كارشناسانه در كشورهاي عضو انجام مي دهد و طرف مشورت آنها در زمينه سياست ها و طرح هاي توسعه شان است. در اين زمينه يونسكو همكاري فني واقعي دارد، به عنوان مثال هماهنگي كارهاي عظيم مرمت يك بنا.

مبادله اطلاعات تخصصي: فعاليت يونسكو بيش از هر چيز توسط مقامات 189 كشور عضو، انجمن هاي آموزشي، علمي، فرهنگي و ارتباطي انجام مي گيرد. سازمان هاي ملي، بين المللي و سازمان هاي غيردولتي نيز در رسالت يونسكو مشاركت دارند.

اين سازمان با استفاده از منابع مكتوب و با استفاده از فناوري هاي جديد اطلاعات مرتبط با پنج حوزة تخصصي خود يعني آموزش، علوم، علوم اجتماعي و انساني و ارتباطات را گردآوري و در سطح جهان توزيع مي كند. يونسكو متخصصان، هنرمندان و انديشمندان جهان را گرد هم جمع مي كند و زمينه هاي تبادل آرا و نظريات را فراهم مي آورد و گزارش هاي اين گردهمايي را منتشر مي كند.

اهداف و برنامه ها (استراتژي)

هدف كلي

هدف برنامه هاي يونسكو كه بر اساس سهيم كردن همة انسان ها در دانش پي‌ريزي شده پيشبرد فرهنگ، صلح خواهي، توسعة انساني و توسعة پايدار مي باشد.

رسالت سازمان

1ـ توسعه و ارتقاء اصول و هنجارهاي جهاني مبتني بر ارزشهاي مشترك به منظور مواجهة با چالشهاي بوجود آمده و مهم در عرصة آموزش، علم، فرهنگ و ارتباطات و حمايت و تقويت «رفاه‌عمومي»

2ـ ارتقاء و گسترش تكثر‌گرايي از طريق به رسميت‌شناسي و صيانت از تنوع فرهنگي و ملاحظة حقوق‌انساني

3ـ ارتقاء سطح مشاركت و اقتدار در جامعة علمي از طريق دسترسي برابر، ظرفيت‌سازي و مشاركت در دانش

اهداف استراتژيك



آموزش:

ـ ارتقاي آموزش به عنوان حق اساسي مطابق با اعلامية جهاني حقوق بشر

ـ بهبود كيفيت آموزش از طريق متنوع‌سازي محتويات و متدها و ارتقاي ارزشهاي مشترك در سطح جهاني

ـ ارتقاي سطح تجارب علمي، ابتكارات و اشاعه و مشاركت اطلاعات و اتخاذ بهترين تدابير در راستاي سياست‌ گفتگوي علمي

علوم:

ـ ارتقاء اصول و هنجارهاي اخلاقي براي هدايت توسعة علمي و تكنولوژي و استحالة اجتماعي

ـ بهبود امنيت انساني از طريق مديريت بهينه تحولات اجتماعي و محيطي

ـ تقويت و غنابخشي به ظرفيتهاي علمي، فني و انساني در راستاي مشاركت در جوامع علمي معاصر

فرهنگ:

ـ ارتقاء سطح ابزارهاي استاندارد قانوني و اجراي آنها در حوزه فرهنگ

ـ صيانت از تنوع فرهنگي و تشويق گفتگو ميان فرهنگها و تمدنها

ـ تقويت و غنابخشي ارتباط ميان فرهنگ و توسعه از طريق ظرفيت و مشاركت در دانش

محورهاي اصلي برنامه هاي يونسكو عبارتند از:

- آموزش و پرورش براي همه

- پيشبرد تحقيقات زيست محيطي از طريق برنامه هاي علمي جهان

- حفظ و تقويت ميراث طبيعي جهان

- پيشبرد جريان آزاد اطلاعات، آزادي مطبوعات و توسعة رسانه‌ هاي كثرت گرا و در عين حال تقويت امكانات و ظرفيت هاي ارتباطي كشورهاي در حال توسعه

اين تلاش ها با همكاري كارگزارهاي گوناگون نظام ملل متحد و ساير سازمان هاي درون دولتي به عمل مي آيند. توجه كارهاي يونسكو معطوف به اين امور سه گانه است: زنان، كشورهاي آفريقايي و كم توسعه يافته ترين كشورهاي جهان

برنامه هاي (استراتژي) ميان مدت يونسكو

برنامه هاي ميان مدت يونسكو در چهارچوب برنامة ميان مدت شش ساله تنظيم مي شود.

الف:استراتژي 2001 ـ 1996:

پيش نويس برنامة ميان مدت شش سالة يونسكو (2001 ـ 1996) بر مبناي نظرخواهي از كشورها، اجلاس هاي منطقه اي و بحث و تبادل نظرهاي مختلف تهيه مي شود. اين برنامه به سه برنامة كوتاه مدت دو ساله تقسيم و در كنفرانس عمومي مورد بحث و تبادل نظر نمايندگان كشورها قرار گرفته و تصويب مي‌شود.

پيش نويس جزئيات برنامه و بودجة دو سالة يونسكو به طور جداگانه با توجه به كليه جوانب و ديدگاه ها و نقطه نظرها تدوين و در اوايل بهار سالي كه كنفرانس عمومي در ماه نوامبر آن تشكيل مي‌شود. براي نظر خواهي و مشاركت كشورها به كميسيون هاي ملي كشورهاي عضو ارسال مي شود تا با توجه به سوابق و نظرات گذشته خود كه در تدوين پيش نويس ارائه كرده اند، نسبت به تهيه قطعنامه ها با بار مالي و پيشنهاد براي اصلاحيه ها اقدام كنند. قطعنامه ها و اطلاحيه ها بايد بر اساس قوانين و مقررات مربوط باشد و تعدادي از اين قطعنامه ها در طول كنفرانس عمومي با توجه به حمايت ساير كشورها و نظراتي كه ابراز مي شود به تصويب رسيده و كشورهاي مجري از بودجه هاي مصوب خود مطلع خواهند شد.

نكته قابل توجه اين است كه چون يونسكو يك سازمان مالي نيست، نمي تواند در سطح وسيعي از كشورها حمايت مالي به عمل آورد و كمك هاي مالي يونسكو چه در قالب قطعنامه و چه در قالب برنامة مشاركت كه جزيي از برنامه و بودجة عادي هردو سال مي باشد، حالت نمادي داشته و به هيچ وجه پوشش دهندة فعاليت هاي بزرگ نيست، مگر طرح هايي كه از طريق برنامه هاي فرابودجه اي يونسكو مورد حمايت قرار مي گيرند.

ب: استراتژي 2007 - 2002

استراتژي ميان مدت 2007 ـ 2002 همراه با برنامه و بودجه 2003 ـ 2002 مبيّن برنامه اصلاحات يونسكو مي‌باشد كه از سوي اجلاس عمومي يونسكو در سي و يكمين نشست سازمان كه در اكتبر ـ نوامبر 2001 برگزار گرديد پذيرفته شد. اين استراتژي درصدد طرح و ترسيم بينشي جديد و پيش‌نويسي نوين براي سازمان يونسكو از طريق تبيين كاركردهاي مطمئن مي‌باشد.

به طور كلي اين استراتژي پيرامون يك موضوع وحدت آفرين تدوين شده است كه يونسكو سعي دارد از طريق آن روند صلح و توسعة انساني را در عصر جهاني‌سازي از طريق آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات بهبود و رشد بخشد.

به همين خاطر اين استراتژي در پي آن است كه بتواند ميان رسالت و نقش يونسكو از يك سو و جهاني‌سازي توأم با حفظ چهرة انساني ارتباط نزديك برقرار سازد.

اين استراتژي چهار حوزة برنامه‌ريزي بنيادين را با يك هدف مشترك به يكديگر پيوند مي‌زند و شمار محدودي از اهداف استراتژيك را ترسيم مي‌كند كه در مجموع دوازده هدف آن مربوط به كل سازمان و سه‌ هدف باقيمانده مربوط به برنامه‌هاي خاص سازمان مي‌باشد. در ميان اين اهداف استراتژيك دو موضوع بسيار مهم اما غير همسو ترسيم شده است كه هم بخش مهم و ذاتي تمامي برنامه‌ها مي‌باشد و بايد هم باشد. اين دو موضوع عبارتند از فقرزدايي مخصوصاً فقر شديد و توزيع اطلاعات و فناوري‌هاي ارتباطي در همة عرصه‌هاي آموزشي، علمي، فرهنگي و اطلاعاتي و ساخت يك جامعة علمي يا دانش محور.

موضوع وحدت آفرين:

يونسكو درصدد ياري رساندن به روند صلح و توسعة انساني در عصر جهاني‌سازي از طريق آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات است.

رخدادهاي مهم يونسكو

2003: بازگشت ايالات متحده به يونسكو

2001: بيانيه جهاني يونسكو راجع به تنوع فرهنگي كه از سوي اجلاس عمومي پذيرفته شد.

1999: دبير كل يونسكو «كوئيشيروماتسوارا» اصلاحات عمده‌اي را براي بازسازي و تمركز‌زدايي ستادها و فعاليت‌هاي سازمان به عمل ‌آورد.

1998: بيانيه جهاني ژنوم‌انساني و حقوق بشر كه در سال 1997 توسط يونسكو اصلاح و پذيرفته شد به تأييد و امضاي سازمان ملل رسيد.

1997: بازگشت انگلستان به يونسكو

1992: تأسيس بايگاني برنامه‌هاي جهاني در راستاي حمايت از گنجينه‌هاي بي‌بديل كتابخانه‌اي و مجموعه‌هاي آرشيو. اكنون اين بايگاني در برگيرنده آرشيوهاي صوتي، تصويري و تلويزيوني متعددي است.

1990: كنفرانس جهاني آموزش همگاني در ژامتين تايلند كه آغاز يك حركت جهاني براي فراهم‌سازي زمينه دسترسي تمامي كودكان، جوانان و بزرگسالان به آموزش پايه بود. ده سال بعد نشست‌ جهاني آموزش كه در داكار سنگال برگزار شد دولتها را متعهد ساخت تا سال 2015 آموزش پايه را براي همگان امكان‌پذير سازند.

1984: ايالات متحده آمريكا از سازمان يونسكو كناره گرفت و علت آن را عدم موافقت در خصوص مديريت و ديگر مسائل ذكر كرد. انگلستان و سنگاپور در سال 1985 كناره‌گيري كردند. بودجه سازمان با كنترل بسيار شديد روبرو گشت.

1980: نخستين مجموعه دو جلدي تاريخ عمومي آفريقا منتشر شده از سوي يونسكو انتشار يافت. مجموعه‌هاي مشابهي نيز در خصوص ديگر مناطق مخصوصاً آسياي مركزي و حوزه كارائيب منتشر شد.

1978: يونسكو بيانيه نژاد و تعصب نژادي را تصويب كرد. گزارش‌هاي بعدي دبير كلي در خصوص اين مسأله سبب بي‌اعتباري و سلب مشروعيت بنياد‌هاي شبه علمي نژادپرستي شد.

1975: دانشگاه جامعه ملل در توكيو تحت نظارت سازمان ملل و يونسكو تأسيس شد.

1974: پاپ پل ششم جايزه صلح ژان بيست و سوم را به يونسكو اهداء كرد.

1972: كنوانسيون حمايت از ميراث فرهنگي و طبيعي جهان پذيرفته شد. كميته ميراث جهاني در سال 1976 تأسيس شد و نخستين اثر تاريخي در فهرست ميراث جهاني به سال 1978 به ثبت رسيد.

1968: يونسكو نخستين كنفرانس بين‌الدولي را به منظور برقراري آشتي ميان دولت و توسعه كه اكنون مرسوم به «توسعه پايدار» است برگزار كرد.

1960: آغاز مبارزه موسوم به «نوبي» در مصر براي انتقال معبد بزرگ ابوسيمبل و درامان نگهداشتن آن از رود نيل براثر بازسازي سد آسوان. در طي بيست سال مبارزه و تلاش، 22 يادمان و مجموعه‌هاي معماري جابجا شدند. اين نخستين و بزرگترين مبارزه در بين مبارزات ديگر از جمله «موانيجو دارو» (پاكستان)، «فز» (مراكش) «كاتماندو»(نپال)، بروبودور«(اندونزي) و «آكروپليس»(يونان) بوده است.

1985: گشايش مقر اصلي يونسكو در پاريس، كه توسط مارسل بروئر(از ايالات متحده) و پيرلوژي نروي (از ايتاليا) و برنارد زرفوس( از فرانسه) طراحي شد.

1956: جمهوري افريقاي جنوبي از يونسكو به اين دليل كه برخي از آثار منتشر شدة سازمان دخالت مستقيم در مسائل نژادي اين كشور داشته‌اند كناره گرفت. اين كشور در سال 1994 تحت رهبري نلسون ماندلا به يونسكو بازگشت.

1952: كنفرانس بين‌الدولي كه از سوي يونسكو برگزار شد كنوانسيون جهاني حق مؤلف را تصويب كرد. در دهه‌هاي بعد از جنگ جهاني دوم اين كنوانسيون در صدد برآمد تا حمايت از حق مؤلف را براي بسياري از كشورهايي كه در كنوانسيون حمايت از آثار ادبي و هنري «برن» شركت نكرده بودند تسّري بخشد ( اين كنوانسيون در سال 1886 منعقد گرديد)

1948: يونسكو به اعضاي خود پيشنهاد كرد كه آموزش ابتدايي را رايگان، اجباري و جهاني سازند.

1945(16 نوامبر): نمايندگان 37 كشور در لندن براي امضاي اساسنامه يونسكو كه در 4 نوامبر 1946 بعد از امضاي 20 كشور عضو ضمانت اجرايي پيدا كرده بود، گردهم آمدند. كرسي هاي يونسكو و دانشگاه هاي همزاد

فكر ايجاد يك طرح بين المللي براي تقويت همكاري هاي بين دانشگاهي ، نخستين بار در چهل و يكمين كنفرانس بين المللي آموزش در ژنو در سال 1980 مطرح شد. سپس اين طرح در برنامة ميان مدت يونسكو براي سال هاي 95 ـ 1990 گنجانيده شد و در بيست و پنجمين اجلاس يونسكو در سال 1989 به تصويب رسيد. بر اين اساس، مدير كل يونسكو، برنامة دانشگاه هاي همزاد و كرسي يونسكو را كه به وسيلة كميتة آموزش عالي عنوان شده بود ارائه كرد. كنفرانس عمومي در بيست و ششمين اجلاس خود با ماهيت و اهداف دانشگاه هاي همزاد و نحوة كار آنها موافقت كرد و بدين ترتيب اين طرح موجوديت يافت.

برنامة دانشگاه هاي همزاد و كرسي يونسكو به تدريج مورد استقبال كشورهاي عضو، سازمان هاي غيردولتي آموزش عالي و مؤسسات آموزش عالي قرار گرفت و به عنوان يك ابتكار عمل در آموزش عالي پذيرفته شد. يك سال پس از تصويب اين طرح، بيش از 200 تقاضا براي پيوستن به آن صورت گرفت.

وضعيت تعداد اين كرسي ها و شبكه هاي آن تا سال 1996 به شرح زير است:

سال ها

1993

1994

فوريه 1995

اوت 1995

1996

كرسي ها

70

130

150

209

247

شبكه ها

20

27

36

41

52

دانشگاه هاي همزاد براي ايجاد همكاري بين المللي در سطح آموزش عالي به وجود آمده اند و سعي مي شود از طريق اين طرح، ميان دانشگاه هاي سراسر جهان پيوند علمي به وجود آيد و جريان انتقال سريع دانش از طريق ايجاد شبكه هاي بين المللي و ساير ارتباطات امكان پذير شود. طي اين طرح، مراكز پيشرفتة مطالعه و تحقيق در كشورهاي در حال توسعه ايجاد مي شود تا شكاف موجود در حوزه دانش ميان كشورهاي صنعتي و غيرصنعتي به حداقل برسد.

هدف از طرح دانشگاه هاي همزاد، برقراري همكاري ميان دانشگاهي و ايجاد مراكزي است تا دانشجويان دوره كارشناسي ارشد و محققان بتوانند به تحصيل و پژوهش بپردازند. كرسي هاي يونسكو اشكال گوناگوني دارند. فعاليت هاي اين بخش مي تواند شامل تربيت كاركنان، تدريس، كارورزي در رشته هاي مختلف و نيز پژوهش و آموزش و حمايت از تأسيس كتابخانه ها و آزمايشگاه ها شود.

بودجة كرسي هاي يونسكو و دانشگاه هاي همزاد از طريق دانشگاه هاي پيشنهاد كننده و مؤسسات بين المللي تأمين مي شود.

نحوة ايجاد كرسي يونسكو در يك كشور

ـ كرسي يونسكو يك واحد تدريس و تحقيق در يك دانشگاه يا يك مؤسسه آموزش عالي است. هر واحد آموزشي بايد شامل موارد زير باشد:

1ـ يك دارنده كرسي به عنوان مسؤول علمي آن

2ـ تعدادي مدرس و پژوهشگر از مؤسسه ميزبان

3ـ تعدادي دانشجو و پژوهشگر جوان، كه در حال ادامه تحصيلات تكميلي خود هستند و يا سعي دارند كارآموزي پيشرفته اي را در اين كرسي بگذرانند.

ـ كرسي يونسكو در يكي از دانشكده هاي يك دانشگاه برپا مي شود و هدف از آن تقويت برنامه تدريس و تحقيق در يك رشته خاص است. اين كرسي داراي بُعد بين المللي است و از اين نظر، دانش نظري كشورهاي شمال را به جنوب منتقل مي كند.

ـ كرسي يونسكو با توافق بين كشور مورد نظر و يونسكو به وجود مي آيد و تلاش مي شود تا با استخدام نيروهاي بين المللي در رشته هايي كه با كمبود نيروهاي متخصص مواجه است شرايط را براي توسعه دانش نظري و كاربردي در آن حوزه فراهم كند.

چه كساني مي توانند به اين برنامه بپيوندند؟

به طور كلي، كرسي هاي يونسكو انعطاف پذيري بسياري دارند و با مؤسسات گوناگوني مي‌توانند در ارتباط علمي قرار گيرند. اهم اين مؤسسات از اين قرار است:

ـ دانشگاه ها، مؤسسات آموزش عالي و تحقيقاتي

ـ سازمان هاي غير دولتي آموزش عالي و مؤسسات تحقيقاتي

ـ انجمن هاي علمي و آكادميك

ـ شبكه هاي بين دانشگاهي و علمي

ـ مؤسسات ملي ، منطقه اي و بين المللي عمومي يا خصوصي

چگونه مي توان به اين برنامه پيوست؟

براي پيوستن به كرسي يونسكو، با ارائه يك پيشنهاد شامل اهداف، فعاليت ها، نحوه انجام كار، بودجه و غيره و ارسال آن به يونسكو مي توان شرايط را براي برقراري يك كرسي در كشور آماده كرد. فكر اصلي كرسي يونسكو اين است كه براي پر كردن شكاف شمال و جنوب بايد جنوب بتواند مؤسسات پيشرفته خود را برپا كرده و از اين طريق به آخرين يافته هاي علوم و تكنولوژي دست پيدا كند.

نحوة ارزشيابي و نظارت بر كرسي

پس از برقراري كرسي يونسكو، هر شش ماه يك بار، يك گزارش پيشرفت به وسيله مؤسسه ميزبان به يونسكو ارائه خواهد شد. يونسكو، با توجه به اين گزارش ها، به يك ارزيابي دروني دست مي زند تا درباره پروژه و يا قطع آن تصميم بگيرد. در بعضي از موارد، در صورت وجود منابع مالي كافي، يك كميته مشترك ارزشيابي برپا خواهد شد و در پايان هر مرحله از كار و يا در پايان پروژه، يك گزارش نهايي نيز توسط مؤسسه ميزبان تهيه خواهد شد. اين گزارش ارزشيابي در ارزشيابي كلي از برنامه كرسي يونسكو مورد استفاده قرار خواهد گرفت. بنابراين ، ارزشيابي پروژه ها، هم دروني است (در مراحل اوليه كار) و هم بيروني.

انتشارات يونسكو

اهميت انتشارات را در همراهي با وجوه چندگانة فعاليت هاي يونسكو مي توان در اساس شكل‌گيري اين سازمان و هدف‌هاي اصلي آن جستجو كرد. دو هدف اصلي يونسكو يعني: توسعه و برقراري فرهنگ صلح تكيه بر آموزش دارند؛ در نقش كليدي كتاب و اشكال ديگر نوشتاري در آموزش، جاي چون و چرا نيست. براي آنكه دفاع از صلح در ذهن انسان ها شكل گيرد، براي آنكه همبستگي معنوي و فكري پي ريزي شود، براي آنكه رسالت اخلاقي يونسكو، كه با روح انسان سروكار دارد تحقق يابد، لاجرم كتاب، نشريات و مطبوعات براي تغذية معنوي جامعه ضرورتي تام دارد.

پنج وظيفه اصلي يونسكو، يعني مطالعات آينده نگرانه، پيشبرد انتقال و سهيم شدن در دانش، تعيين معيار، ارائه كارشناسي و مبادلة اطلاعات تخصصي، همه و همه حاكي از نقش بسيار مهم و اساسي انتشارات است. از اين رو، با قاطعيت مي توان گفت كه انتشارات، جزيي جدايي ناپذير از پيكرة يونسكو است.

انتشارات يونسكو، از بدو تأسيس سازمان تا كنون بازتاب فعاليت هاي گوناگون آن بوده و هست. نگاهي كوتاه به كارنامة انتشارات يونسكو دستاوردهاي عظيمي را نشان مي دهد كه تنها با همكاري جمعي ملت ها امكان پذير بوده است.

انتشار تاريخ تكامل فرهنگي و علمي بشر در شش جلد با همكاري بيش از 100 كارشناس و استاد از 60 كشور جهان ميسر شده است. ويرايش جديد و روزآمد شدة جلد نخست تاريخ علمي و فرهنگي بشر، كه در حقيقت پس از رفع اصلاحات و نواقص مجموعة پيشين به زبان انگليسي انتشار يافته و مجلدهاي ديگر آن، كه در حال آماده شدن است، از جلوه هاي راستين اين همكاري است.

مجموعه كتاب هاي تاريخ عمومي آفريقا، تاريخ آمريكاي لاتين، تاريخ منطقة كارائيب و تاريخ آسياي ميانه، كه هر يك در چندين جلد انتشار يافته اند، حاوي دقيق ترين و كامل ترين اطلاعاتي هستند كه تاكنون در زمينه هاي مربوط ارائه شده است. حتي نام بردن از يكايك آثار مهم يونسكو كاري است دشوار كه در محدودة اين گفتار نمي گنجد. كافي است كه به چند رقم مهم اشاره كنيم:

يونسكو از آغاز فعاليت خود تاكنون بيش از 7000 عنوان كتاب منتشر كرده كه به 70 زبان در بيش از 150 كشور جهان توزيع شده است.

يونسكو هر سال مستقلاً يا با همكاري ديگران، حدود 100 عنوان جديد منتشر مي كند.

مجموعة آثار برگزيدة يونسكو كه اكنون به 952 عنوان رسيده، برجسته ترين آثار ملي 90 زبان جهان را در برمي گيرد. آثار يازده تن از برندگان جايزه نوبل، ترجمة آثار شكسپير وهمينگوي به زبان اندونزيايي و آثار افلاطون و گوته به تاميل و اثر سروانتس به هندي، ترجمة آثار سعدي، حافظ، خيام و خوارزمي به انگليسي و فرانسه و اسپانيايي در اين مجموعه قرار دارند.

در زمينة آموزش، يونسكو بيش از 650 كتاب انتشار داده است كه بيشتر آنها در نوع خود استثنايي اند و از مراجع مهم و مورد استناد اهل فن محسوب مي شوند.

سلسله كتاب هاي هنري يونسكو شامل 24 جلد از معروف ترين و برجسته ترين هنرمندان جهان است كه به پنج زبان به چاپ رسيده است.

گزارش هاي جهاني دو سالانه دربارة وضعيت آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات و همچنين سالنامة آماري در عرصه هاي فوق، كه با همكاري كميسيون هاي ملي و واحدهاي آماري كشورها تهيه مي شود، از منابع اصلي اطلاعات در سراسر جهان محسوب مي شوند.

كتاب ها و آثار يونسكو در زمينه هاي گسترده اي چون آب شناسي، اقيانوس شناسي، هواشناسي، خاك شناسي، زمين شناسي، محيط زيست و تمام رشته هاي وابسته به آن، جغرافيا و نقشه هاي خاك، آب و منابع طبيعي، ميراث فرهنگي، آداب و سنن ملي، اديان و مذاهب، سوادآموزي و ده ها عرصه و رشته و زمينة ديگر گوياي وسعت دامنه هاي فعاليت يونسكو است كه از انسان تا كيهان را در برمي گيرد.

صرف نظر از كتاب ها و سالنامه ها، يونسكو در حدود 50 نشريه و 20 فصلنامه منتشر مي كند كه معروف ترين آنها عبارتند از: پيام يونسكو، نماي تربيت، طبيعت و منابع، مجلة بين المللي علوم اجتماعي، موزه، حق مؤلف‌ (كپي رايت) و منابع يونسكو (Unesco Sources).

پيام يونسكو يا Unesco Courier در سال 1948 ابتدا با نام Unesco Monitor انتشار يافت. اين مجله در مدتي كوتاه جاي خود را در ميان روشنفكران ، انديشمندان، تحصيل كرده ها و تا حدودي نسل جوان باز كرد. اكنون اين مجله به 30 زبان در سطح جهان منتشر مي شود و مجموعة آن به تنهايي گنجينه اي است از دانش و اطلاعات در زمينة حساس ترين موضوع هاي جهاني، به قلم دانشمندان، كارشناسان، هنرمندان و نويسندگان سراسر جهان.


كميسيون ملي يونسكو در ايران

تاريخچه

پس از تصويب اساسنامه يونسكو كه در چهارم نوامبر سال 1946 به امضاء نمايندگان بيست كشور از جمله ايران رسيد و در تاريخ 30 ارديبهشت 1325 هجري شمسي دولت ايران نيز با گذراندن تصويب نامه اي موافقت خود را با آن اعلام كرد. در اين زمان در وزارت فرهنگ وقت كميسيوني به نام كميسيون ملي تعاون فكري دائر شد كه به شكل نيمه رسمي اجراي نيات و نظريات يونسكو در ايران را به عهده داشت. در پانزدهم تيرماه 1327 (در حدود 2 سال پس از تصويب اساسنامه يونسكو) مجلس شوراي ملي(دورة پانزدهم) عضويت قطعي ايران را در سازمان تربيتي ، علمي و فرهنگي ملل متحد، (يونسكو) تصويب كرد و در ماده واحده اي ضمن تصويب اساسنامه يونسكو اجازه داد تا به عضويت قطعي آن سازمان درآيد و محل تأمين بودجه آن را، وزارت فرهنگ وقت، تعيين كرد.

ماده واحده: مجلس شوراي ملي اساسنامة سازمان تربيتي، علمي فرهنگي ملل متحد را تصويب مي‌نمايد و به دولت اجازه مي دهد قبول عضويت قطعي ايران را به آن سازمان اعلام نمايد.

تبصره: وزارت فرهنگ سهمية دولت ايران و نيز حقوق و مزاياي نماينده ثابت ايران در يونسكو را كه جمعاً از يك ميليون و پانصد هزار ريال تجاوز نخواهد كرد در حدود اعتبارات سال 1327 از بودجة خود تأسيس خواهد نمود.

اين قانون كه مشتمل بر يك ماده است در جلسة پانزدهم تيرماه 1327 به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد. به اين ترتيب ايران رسماً در سال 1948 ميلادي/1327 هجري شمسي به عضويت يونسكو درآمد.


تأسيس كميسيون ملي يونسكو در ايران

بر طبق مادة 7 اساسنامة سازمان، كشورهاي عضو با توجه به شرايط و مقتضيات خاص و به منظور مشاركت نهادهاي علمي، آموزشي و فرهنگي ـ اخيراً ارتباطي و اطلاع رساني ـ خود در برنامه‌ها و فعاليت هاي يونسكو يك كميسيون ملي تشكيل مي دهند كه مركز عمل كلية برنامه هاي سازمان و نماينده و معرف آن كشور در يونسكو است و وظيفة اصلي برقراري ارتباط و هماهنگي بين يونسكو و سازمان ها و نهادهاي علمي، آموزشي و فرهنگي داخلي را برعهده دارند.

پس از تصويب عضويت ايران در يونسكو توسط مجلس شوراي اسلامي در تير ماه 1327، كميسيون نيمه رسمي قبلي كه در سال 1325 تحت عنوان كميسيون ملي تعاون فكري تشكيل شده بود، در انطباق ساختار خود با شرايط و مقتضيات جديد به كميسيون ملي و انطباق وضع خود با نيازمندي‌هاي جديد به كميسيون ملي يونسكو تغيير نام يافت و فعاليت رسمي خود را آغاز كرد. اما از آن جايي كه براي تعيين اعضاء و حدود فعاليت و چگونگي فعاليت‌هاي كميسيون ملي يونسكو در هر كشور اساسنامه اي تدوين و اجرا مي شود، كميسيون ملي يونسكو در ايران در بيست و يكمين جلسة خود اساسنامة كميسيون را در سيزده ماده تنظيم نمود كه به پيشنهاد وزارت فرهنگ وقت در جلسة دهم ارديبهشت ماه 1328 هيأت وزيران به تصويب رسيد و متعاقباً در ادارة ثبت شركت ها ثبت و به مورد اجرا گذاشته شد. اين اساسنامه بار ديگر پس از پيروزي انقلاب اسلامي مورد تجديد نظر قرار گرفت و اساسنامة اصلاحي(اساسنامة فعلي) كه در 17 ماده و 4 تبصره تهيه شده بود، پس از تأييد در شوراي عالي كميسيون از سوي وزارت فرهنگ و آموزش عالي (وقت) به هيأت دولت تقديم شد و نهايتاً در جلسة مورخ 29/6/1366 هيأت وزيران به تصويب رسيد.

اهداف و وظايف كميسيون ملي يونسكو در ايران(به استناد اساسنامة جديد)

اين هدف ها عبارتند از:

ـ تلاش براي برقراري، حفظ و بسط عدالت،‌ آزادي و حقوق اساسي افراد انساني با الهام از اصول اسلامي ، پي‌گيري هدف هاي يونسكو از طريق همكاري با اين سازمان و دفاتر وابسته آن.

ـ مشاركت در فعاليت هاي يونسكو به منظور استقرار صلح و ايجاد تفاهم متقابل ميان ملت‌ها از طريق اشاعه دانش و معرفت و اهتمام در امر نشر فرهنگ و آموزش

ـ شناخت فرهنگ هاي گوناگون جوامع و معرفي فرهنگ اسلامي و ميراث فرهنگي ايران

ـ تعميم آموزش و مبارزه با بيسوادي به عنوان مانع عمدة تعالي فكري و بسط توسعة فرهنگي از طريق همكاري با يونسكو و مؤسسات تابعه آن

ـ همكاري و همگامي در ايجاد نظام نوين ارتباطات به منظور مبادلة گستردة اطلاعات در مقياس جهاني و مقابله با انحصار طلبي قدرت هاي سلطه جويي جهاني در اين زمينه

ـ ايجاد ارتباط بين يونسكو و سازمان هاي دولتي و غير دولتي كشور كه در زمينه هاي آموزشي، تربيتي، علمي ، فرهنگي و ارتباطات فعاليت دارند

ـ تسهيل و توسعه ارتباط با كميسيون هاي ملي يونسكو در كشورهاي ديگر بويژه كشورهاي منطقه به منظور همكاري در اجراي برنامه ها و انجام مطالعات مشتركنهاد بودجة ساليانة كميسيون به وزارت علوم ، تحقيقات و فناوري

ـ تعيين مصرف وجوه و اموالي كه به عنوان هديه براي پيشرفت مقاصد يونسكو به كميسيون ملي تقديم مي شود و نظارت در مصرف آنها









ساختار كميسيون ملي يونسكو در ايران

اركان كميسيون ملي يونسكو در ايران

كميسيون ملي يونسكو در ايران داراي سه ركن است: شوراي عالي، شوراي اجرايي، دبيرخانه كه عيناً متناظر با اركان يونسكو يعني كنفرانس عمومي، شوراي اجرايي و دبيرخانه است.

شوراي عالي

شوراي عالي كميسيون ملي يونسكو بالاترين مرجع تصميم گيري است كه 14 عضو دارد. وزراي 4 وزارتخانه علوم ، تحقيقات و فناوري ، امور خارجه، فرهنگ و ارشاد اسلامي و آموزش و پرورش، رؤساي سازمان‌هاي حفاظت محيط زيست، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و دبير كل كميسيون ملي يونسكو كه 7 نفر اعضاي ثابت شوراي عالي را تشكيل مي دهند. 7 نفر ديگر از شخصيت هاي علمي و فرهنگي كشور هستند كه ازبين اعضاي هيأت علمي دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي، محققان و هنرمندان كه در زمينه هاي علمي، فرهنگي، ارتباطي، تعليم و تربيت داراي تجربه باشند. در اولين دوره براي مدت سه سال توسط وزير علوم، تحقيقات و فناوري كه رئيس شوراي عالي و رئيس كميسيون ملي يونسكو نيز هست انتخاب مي شوند و در دوره هاي بعد، از ميان دو برابر افرادي كه وزير فرهنگ و آموزش عالي به شوراي عالي پيشنهاد مي كند با راي مخفي اكثريت اعضا انتخاب مي شوند. شوراي عالي كميسيون حداقل دوبار درسال تشكيل مي شود و جلسات با حضور 10تن از اعضا رسميت مي يابد. جلسات فوق العاده نيز بر حسب ضرورت و با دعوت رئيس كميسيون تشكيل مي شود.

وظايف شوراي عالي

ـ تعيين سياست ها و تصويب برنامه هاي اصولي كميسيون در قالب برنامه ها و فعاليت هاي عمومي يونسكو

ـ استماع و تصويب گزارش فعاليت هاي سالانه كميسيون كه دبيرخانه تهيه و ارائه مي كند.

ـ اظهار نظر و توصيه پيرامون تأمين بودجه سالانه كميسيون و تصويب آن

ـ تأييد اعضاي هيأت هاي اعزامي به كنفرانس عمومي كه شوراي اجرايي پيشنهاد مي كند.

ـ اظهار نظر درباره توسعه فعاليت هاي كميسيون ملي

ـ ايجاد ارتباط ميان كميسيون ها و سازمان هاي ذيربط دولتي و غيردولتي

ـ فراهم آوردن وسايل كمكي به كساني كه برنامه هاي مناسب فعاليت هاي يونسكو و منطبق با نيازها ارائه مي نمايند.

ـ اظهار نظر درباره نشريه هاي ادواري و ديگر انتشارات كميسيون ملي يونسكو و برنامه ريزي جهت توسعه و تكميل آن ها.

شوراي اجرايي

براي تهيه طرح هاي اجرايي برنامه هاي كميسيون ملي يونسكو و مصوبات شوراي عالي و پيگيري آنها، شوراي اجرايي كميسيون با تركيت زير تشكيل مي شود(10 نفر): رئيس كميسيون ملي يونسكو(وزير علوم، تحقيقات و فناوري)، دبير كل كميسيون ملي يونسكو، نمايندگان تام الاختيار وزراي آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان حفاظت محيط زيست، سازمان صدا و سيما، معاون فرهنگي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، رئيس سازمان ميراث فرهنگي، مدير كل امور بين‌المللي وزارت امور خارجه، يك نفر از اعضاي شوراي عالي كميسيون(شخصيت هاي علمي و فرهنگي)به انتخاب رئيس كميسيون براي مدت 3 سال. شوراي اجرايي هر ماه يك بار حداقل با حضور 7 نفر تشكيل مي شود و تصميمات آن با اكثريت مطلق اعضا حاضر معتبر است.

وظايف شوراي اجرايي

ـ كسب نظر از دولت در خصوص مشاركت در برنامه ريزي، اجرا يا ارزيابي برنامه ها و فعاليت هاي بين المللي و منطقه اي و ملي يونسكو و پيشنهاد در اين زمينه ها به دولت.

ـ پيگيري نظارت و پيشنهادهاي جمهوري اسلامي ايران در مورد اجراي تصميمات و توصيه هاي يونسكو

ـ طرح و تعقيب نظرها و پيشنهادهاي جمهوري اسلامي ايران در كنفرانس عمومي و ساير مجامع يونسكو

ـ مراقبت در اجراي تصميمات و توصيه هاي شوراي عالي كميسيون

ـ پيشنهاد برنامه و بودجه كميسيون به شوراي عالي با نظر و همكاري دبيرخانه

ـ همفكري با دبير كل درباره اعضاي هيأت هاي اعزامي به كنفرانس هاي منطقه اي و بين دولتي

ـ تصويب شرح وظايف كميته هاي تخصصي

دبيرخانه

دبيرخانه كميسيون زير نظر دبير كل انجام وظيفه مي نمايد و يكي از سازمان هاي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري محسوب مي شود. دبير كل از بين شخصيت هاي علمي و فرهنگي به پيشنهاد وزير علوم، تحقيقات و فناوري و تأييد هيأت دولت و با حكم وزير علوم، تحقيقات و فناوري منصوب مي شود.

وظايف دبيرخانه:

ـ تهيه طرح برنامه و بودجه سالانه كميسيون با مشورت شوراي اجرايي

ـ تدوين گزارش سالانه فعاليت هاي كميسيون

ـ برقراري رابطه بين كميسيون و ساير مراكز، مؤسسات و ارگان هاي دولتي و انجام مشورت هاي لازم.

ـ تسهيل و توسعه ارتباط با كميسيون هاي ملي به ويژه كشورهاي منطقه براي همكاري در اجراي برنامه ها و مطالعات مشترك مربوط به فعاليت يونسكو.

ـ انجام مطالعات و تهيه طرح متناسب با نيازهاي كشور در مورد تعليم و تربيت، علوم، فرهنگ و ارتباطات با همكاري كميته هاي تخصصي.

ـ نظارت بر اجراي برنامه هاي يونسكو و تهيه اسناد و مدارك لازم در اين مورد و پيگيري امور.

معمولاً كمك‌هاي مالي يونسكو كه در قالب قطعنامه ها و پيشنهادهاي ارائه شده به كنفرانس عمومي يا برنامه مشاركت به تصويب مي رسد به حساب كميسيون ملي يونسكو واريز مي شود. دبيرخانه كميسيون پس از وصول كمك هاي نقدي، ضمن قراردادهاي اجرايي با مجريان طرح ها كه ممكن است همان سازمان هاي پيشنهاد دهنده طرح ها باشند يا ساير نهادهاي ذيربط، برنامه زمان بندي اجرا آنها را مشخص و وجوه مربوط را طبق مفاد قرارداد در اختيار آنها قرار مي دهد.

سازمان هاي مجري موظفند گزارش نهايي و مالي اجراي طرح ها را در محدودة زماني تعيين شده براي انعكاس به بخش هاي مربوط در يونسكو به دبيرخانه كميسيون تحويل دهند. بدين ترتيب دبيرخانه كميسيون عملاً بر اجراي طرح و ارزيابي آنها نظارت مي كند.

ـ برقراري ارتباط منظم با نمايندگي دائمي جمهوري اسلامي ايران در يونسكو

ـ تهيه و ترجمه و انتشار كتب و نشريات ادواري يونسكو و ديگر مؤسسات علمي، فرهنگي و تربيتي

ـ پي گيري وظايفي كه توسط شوراي عالي به دبيرخانه محول مي شود.

تشكيلات دبيرخانه كميسيون ملي يونسكو

در اساسنامه كميسيون پنج گروه يا اداره تخصصي پيش بيني شده است كه با پنج زمينه اصلي فعاليت يونسكو هماهنگي دارد كه عبارتند از:

گروه آموزش ، گروه علوم، گروه علوم اجتماعي و انساني، گروه ارتباطات و گروه فرهنگ

رؤساي گروه ها يا ادارات از بين صاحب نظران و متخصصان مربوط، از سوي دبير كل منصوب مي‌شوند.

هر يك از اين

با سلام
موضوع شما تکراری است
افشارنادری