با سلام خدمت سرکار خانم دکتر شفاعتی
با احترام
مراعات نظیر:
آوردن واژه های از یک دسته که با هم هماهنگی دارند. این هماهنگی می تواند از نظرجنس ، نوع ، زمان ، مکان ، ویا
همراهی باشد. مراعات نظیر سبب تداعی معانی است. مراعات نظیر پرکاربرد ترین آرایه در ادیبات فارسی است و در
اشعار سعدی ،مولوی، حافظ، فردوسی بسیار یافت می شود (نام دیگر مراعات نظیر تناسب میباشد .)
مثال:
بسی تیر و دی ماه و اردیبهشت برآید که، خاک باشیم و خشت
مراعات نظیر آوردن واژه های فراخور هم است در شعر مانند جمع شدن خسرو با شیرین و لیلی با
مجنون و گل با بلبل در یک شعر و فرق آن با پی آوری در این است که در مراعات نظیر نیازی نیست
که واژه ها در پی هم بیایند ازاین رو ممکنست در یک شعر پی آوری و مراعات نظیر بر هم منطبق گردند
در این صورت زیبایی شعر بیشتر می شود.
مانند شعر از سعدی:
ابر و ماه و مه و خورشید و فلک در کارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
در اینجا بین واژه های " ابر/ باد/ مه/ خورشید / فلک " رابطه ای است و به این معنی که همگی آنها جزء
عناصر و پدیده های طبیعت هستند.
در بسیاری از موارد مراعات نظیر با تلمیح همراه است و این نیز از گونه های زیبایی مراعات نظیر است.
واج آرایی (نغمه حروف):
تکرار یک واج (صامت یا مصوت) ،درکلمه های یک مصراع یا بیت یا عبارت نثر به گونه ای که کلام را آهنگین
می کند و آفریننده ی موسیقی درونی باشد و بر تأثیر سخن بیافزاید این تکرار آگاهانه ی واج ها را واج آرایی می گویند.
مانند:
سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند (تکرار صامت ج)
خیزید و خزه آرید که هنگام خزان است باد خنک از جانب خارزم وزان است.
توضیح: دراین بیت تکرار واج <<خ>> و<<ز>> باعث ایجاد موسیقی درونی شده است.
توجه: در زبان فارسی (بیست نه واج داریم/ بیست و سه صامت و شش مصوت)
تلمیح
تلمیح در لغت یعنی به گوشه ی چشم اشاره کردن و در اصطلاح آن است که گوینده در ضمن کلام خویش به
آیه ،حدیث ، داستان، واقعه تاریخی ،اسطوره و افسانه اشاره داشته باشد. به عبارت دیگر اگر با شنیدن یا دیدن
بیت یا عبارتی، داستان ، آیه وحدیث ، واقعه تاریخی و اساطیری را به یاد آوریم آرایه تلمیح حاصل می گردد.
مثال یک:
ما قصه سکندر و دارا نخوانده ایم ازما به جز حکایت مهر و وفا مپرس
توضیح: شاعر در مصراع اول با آوردن دو نام اسکندر و دارا به ماجراهای نبرد اسکندر مقدونی و داریوش
سوم پادشاه هخامنشی اشاره دارد. ودر مصرع دوم <<مهر و وفا>> بیش تر یاد آورعشق و دوستی است
اما نام داستانی نیز بوده است. داستانی عاشقانه که قهرمانانش <<مهر>> و<<وفا>> نام داشته اند.
مثال دو:
آسمان بار امانت نتوانست کشید قرعه ی فال به نام من دیوانه زدند
توضیح: اشاره به آیه ی <<انا عرضنا الامانه علی السموات و الارض...>>
نکته : در آرایه تلمیح تنها با ذکر یک واژه می توان به داستا ن ،آیه، حدیث، و رویدادی پی برد.
گاهی در آرایه ی تلمیح، آرایه ی مراعات نظیر هم بکار می رود.
مثال: بیستون برسر راه است، مباد از شیرین خبری گفته و غمگین دل فرهاد کنید.
بستون ، شیرین ، فرهاد ، تلمیح و مراعات ن نظیر است.
نکته: لازمه ی آگاهی و بهره مندی از تلمیح، آگاهی داشتن از دانسته ای است که شاعر و نویسنده به آن اشاره می کند.

ازهمه زحمات شما صمیمانه سپاسگذارم

با درود. من هم از زحمات شما سپاسگزارم.
پاینده باشید.