آداب و رسوم و آیین¬های مردم لرستان

لرستان سرزمين هزاره هاست... سرزمين تمدن هاي ديرين زاگرس؛ مهد تمدن مفرغ (برنز) دنیا.

زبان مردم لرستان
مردم لرستان به دو زبان لری و لکی صحبت می کنند که اولی زبان اکثر شعبات قوم لر می باشد و دومی در بین برخی از طوایف لرستان بخصوص مناطق شمالی لرستان رایج است بسیاری از واژه های لری اغلب ریشه های باستانی دارند.
غذا بخش مهمی ‌از زندگی لرهاست و شاید به همین دلیل هم سوغاتی‌های مخصوص خرم‌آباد بیشتر خوردنی اند از عسل کوه‌های زاگرس گرفته تا روغن حیوانی . از غذاهای محلی و سنتی عبارتند از : عدس پلو با گوشت ، باقلاپلو ، کباب چنجه ، کباب بختیاری ، شوله ، کباب بروجردی ، آش پخازه ، آش شوربا ، کپه‏‏ ، کال جوش یا کله جوش ، جگروز ، اناردونگ ، نوژی آو و انواع کوفته .
آتش برای لرها بسیار محترم است. آنها هیچ وقت آتش را با آب خاموش نمی‌کنند حتی اگر آتش منقل کباب باشد و اعتقاد دارند که تشگاه (آتشگاه) صاحبخانه ‌این طوری همیشه روشن می‌ماند.

پوشاک
پوشاک زنان لر : پوشاک زنان لر بنا به شرایط سنی از ویژگی های مشخصی برخوردار است . پوشاک زنان جوان لر با پارچه های الوان در رنگها و طرح های شاد با سربندهای زیبا و رنگی می باشد .
زنان مسن تر پارچه هائی به رنگ تیره و طرح ای ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می دهند و روسریهایی را که به آن ” گل ونی ” می گویند که معمولاً ابریشیمی می¬باشند، زیبائی خاصی به سر زنان لر می دهد . ” کت ” که نیم تنه را می پوشاند ، نواردوزی ندارد و با دکمه در جلو بسته می شود . ” جلیقه ” که همیشه باز است و دکمه ندارد و در قسمت جلوی آن یراقدوزی ، سکه دوزی شده است .

پوشاک مردان لر : مردان لر دارای پوشش ساده ای می باشند . شلوار آنان به طرح و هیبت شلوارهای کردی است . پیراهن آنان با برش ساده و اغلب به رنگ سفید و گاه رنگین می باشد .
کلاه نمدی ، شال و گیوه نیز از خصوصیات ویژه لباس مردان لری می باشد .

شب یلدا
در شب یلدا رسوم خاصی است که در آن به شب نشینی، دید و بازدید اقوام، خوردن گندم شیره و تنقلاب خاص، در این شب طولانی همچنین برخی از بزرگان اقوام با جمع شدن کنار هم فالی به نام چهل سرو و فال حافظ می خوانند.
و از برنامه¬های ویژه این شب، دراز کردن شال یا چادری از پشت بام همسایه برای دریافت آجیل و میوه از سوی دیگر همسایگان و خواندن اشعاری به همین مناسبت است.

جشنهای نوروزی
چند روز مانده به جشن نوروز مردم لرستان بسان سایر مردم ایران، با خانه ‎تکانی «گردیله» به پیشواز آن می‎روند و لباس و لوازم نو می‎خرند. در گذشته زنان کدبانو، شیرینی عید(کاک، کلیره، برساق) را خود تهیه می‎کردند.
مادر یا مادربزرگ هر خانه، به تعداد زندگان و مردگان آن خانه مقداری عدس، گندم و ماش را در بشقاب یا سینی ریخته تا برای سفره هفت سین و بردن بر سر مزار عزیزانشان سبز شود. برخی از زنان باسلیقه با استفاده از کوزه‎های سفالی و دانه‎های غلات سبزه‎های زیبایی تهیه می‎کنند.
در آخرین چهارشنبه‎ سال، بعد از غروب آفتاب، جوانان و نوجوانان مراسم چهارشنبه ‎سوری را برپا می‎دارند. با جمع‎آوری مقداری بوته‎های خشک در محلات و کوچه، کپه‎هایی را آماده کرده و آتش می‎زنند و زن و مرد، دختر و پسر با دیگر اعضای خانواده، شادی ‎کنان با گفتن زردی من از تو، سرخی تو از من، دوری قضا و بلا و... از روی شعله‎های آتش می‎پرند.
در گذشته در همین هنگام، حاجی فیروز با خواندن نغمه‎هایی شادیانه و نواختن کمانچه و تنبک بر شور و هیجان این مراسم می‎‎افزود. قاشق‎زنی، فال کوزه و توزیع آجیل مشکل ‎گشا از دیگر مراسمی بود که در این شب توسط دختران و زنان انجام می‎شد. و در روز بعد از چهارشنبه‎سوری در آخرین بعدازظهر پنج‎شنبه سال «شو جمه آخرسال» به گورستان می‎روند و برای مردگان‎شان فاتحه می‎خوانند.
یک روز مانده به عید که آن را شو الَفه یا عید مردگان می‎گویند همانند شب جمعه آخرسال به گورستان می‎روند و با گذاشتن سبزه و گل بر مزار مردگان برای آن‎ها خرما، شیرینی و میوه خیرات می‎کنند.
پس از بازگشت از گورستان نیز هرخانواده به یاد مردگان حلوا می پزد و آن را بین همسایگان خیرات می کند. مرسوم است که هنگام طبخ حلوا به یاد هر یک از درگذشتگان، مشتی آرد در روغن داغ می ریزند و با ذکر نام او و قرائت صلوات و فاتحه برای آمرزش او دعا می کنند.
چند ساعت قبل از تحویل سال نو سفره هفت سین که شامل: سیب ، سرکه، سماق، سنجد، سکه، سبزی ، یک کاسه آب، کمی نان، ماست، پنیر، تخم مرغ رنگ کرده، آینه، شمع، ماهی، اسپند دود کرده، عنبر بو، انواع شیرینی و میوه و آجیل در روی سفره چیده می شود و بعد از چیدن سفره هفت سین همه اهل خانواده در حالی که لباس نو پوشیده اند به دور آن می نشینند و منتظر تحویل سال می شوند.
در این مدت کودکان درباره تحویل گرفتن عیدی از پدر و مادرخود و سایر اقوام با همدیگر صحبت می کنند و بزرگتران درخصوص داستانهای شاهنامه ازجمله ملک جمشید و جشن نوروز سخن می گویند.
عیدی نیز توسط میزبان که معمولا بزرگتر از مهمان هستند به میهمانان داده می شود. معمولا چندین خانواده (خواهر، برادر، همسایگان و یا دوستانی که هر یک خود تشکیل خانواده داده اند) به همراهی هم به عید دیدنی می روند و می توان شاهد جمعیتهای زیادی بود که برای عید دیدنی وارد خانه¬ای می شوند یا در حال خداحافظی از میزبانان هستند.
در برخی روستاهای استان تحویل سال را با تیراندازی اعلام می ¬کنند و پس از تحویل سال
مردان گروه گروه به خانه بزرگ و ریش سفید روستا می روند و پس از آن به سایر خانه ها می روند و با افراد آن خانه ها عید دیدنی می کنند. پس از مردان زنان در روز دوم به عیادت و نوروز مبارکی می پردازند. دربرخی روستاها عموما عیدی کودکان یک یا چند تخم مرغ رنگ شده است. اما امروزه این رسم، به هدیه های نوروزی و پول، تغییر ماهیت داده است.
مردم خرم آباد اولین شنبه سال را همچون سیزه به در جشن می گیرند و این روز را در کمال شادی و سرور در دشت، صحرا، باغ های زیبا و طبیعت می گذرانند و عقیده دارند که شنبه اول سال را نباید کار کرد و باید همچون سیزه بدر به دامن طبیعت پناه برد و عظمت خداوند را در آینه آن دید و بر خداوند سپاسگزاری کرد.
پیشتر در لرستان بویژه خرم آباد به جای سیزده به در معمولا آیین چهارده به در مرسوم بود و روز اول سال (روز نوروز و عید) را به حساب نمی آورند و آن را «سیزه غریو » (یعنی سیزده به در غیربومی) می نامیدند. امروزه برخی از اهالی هر 2 روز سیزده و چهارده فروردین را به دامن طبیعت پناه می برند.
در صبح چارده یا سیزده به در همه اقوام نزدیک دسته جمعی به باغها یاکناررودخانه ها می روند. البته چون در این روز می باید تا غروب در خارج از خانه باشند و اصولا این روز را نحس می دانند، برای مایحتاج خود مقداری غذا که از قبل تهیه دیده اند با سبزه ای که قبلا زنها با نیت تندرستی هر یک از افراد خانه با استفاده از دانه های خوراکی ( دانه گندم، کنجد ، جو و عدس) آنها را در ظرفی خیسانده و رویانده اند به همراه خود می برند و این روز را با پایکوبی و بازی های گوناگون لری و صرف ناهار و صحبت کردن و جمع شدن بزرگترها به دور هم به غروب می رسانند زمانی نیز که می خواهند به منازل خود برگردند سبزی هایی را که از قبل کاشته بودند گره می زنند و ضمن نیت کردن ، آنها را به رودخانه می اندازند و می گویند: درد و قضا و بلا را در این روز سیزده با این سبزی آب ببرد.

موسیقی لرها
اغلب موسيقی های محلی لرستان در دستگاه ماهور و بیشتر با ساز کمانچه اجرا می شوند. موسيقی های لرستان به چهار بخش موسيقی كار، موسيقی مراسم، موسيقی عروسی و موسيقی ترانه های روز تقسيم شده است. ترانه ها و رقص های متداول لری بيش تر حماسی هستند و ترانه هايی كه جنبه تغزل دارند، در بين مردم از تداول كم تری برخوردار هستند. رقص های بومی لری گاهی با سرعت آهسته و گاهی با تندی بيشتر اجرا و در همه حال به صورت گروهی اجرا می شود .

صنایع دستی
صنایع دستی بومی لرستان: فرش بافی، ورشو سازی، گلیم بافی، قلمزنی روی ورشو، جاجیم بافی، خراطی چوب، نمد مالی، ساخت و قلم زنی مصنوعات ورشویی، سیاه چادر بافی، گیوه دوزی و گیوه بافی
صنایع دستی رایج لرستان : به سه نوع عشايري، روستايي و شهري قابل تقسیم است.
صنايع دستي عشاير : سياه چادر، چيت، قالي و گليم
صنايع دستي روستايي : قالي، گليم، رنگرزي و جاجيم بافي
صنايع دستي شهري: خراطي، ورشوسازي، قالي بافي و گليم بافي

موضوع بسيار گسترده است. در مورد موسيقي و تك تك صنايع دستي لرستان خيلي بيشتر ميشود صحبت كرد.

مطلب مربوط به شيشه گري را حتما بصورت كامل در تالار بگذاريد يا به ايميلم بفرستيد.