يكي از ابزارهاي موثر و مفيد در زمينه آگاهي بخشي و اثرگذاري بر حفظ ارزشها و هنجارهاي جامعه و جهت دهي زندگي اجتماعي و رشد و هدايت افكار عمومي «رسانه هاي جمعي» هستند. رسانه هاي گروهي به واسطه هدايت رفتار اجتماعي به سمت الگوهاي قابل قبول، نقش مهمي در جامعه بر عهده دارند، تا آنجا كه دانشمندان علوم اجتماعي، رسانه هاي جمعي را در رديف عوامل شخصيت ساز قرار داده و بر اين باورند كه رسانه هاي جمعي مي توانند هنجارهاي اجتماعي را تقويت و يا تضعيف سازند. نقش مثبت رسانه ها در فرايند توسعه و نضج مشاركت سياسي و اجتماعي مردم و بالندگي نظامهاي مردمسالار، به گونه اي است كه از رسانه ها به عنوان ركن چهارم دموكراسي ياد مي شود. اخلاق رسانه اي نقطه تلاقي علم اخلاق و عمل رسانه يا ارتباط جمعي است. اخلاق رسانه اي امري دروني و مرتبط با ارزشها و هنجارهاست. چه بسا بسياري از شگردهاي رسانه اي كه به ظاهر با هيچ اصل و بند و تبصره اي از حقوق و قانون تنافي نداشته باشد، اما با اصول اخلاق منافات داشته باشد. از سوي ديگر اخلاق رسانه اي با ارزشها و هنجارها سروكار دارد، ارزشها و هنجارهايي كه از درون فرهنگ جامعه و در جامعه اسلامي از درون فرهنگ اسلامي سر بر مي آورد. لذا اخلاق رسانه اي اگر چه تابع اصول و قواعدي كلي و جهانشمول است، اما به سبب ريشه گرفتن آن از مجموعه ارزشهاي بطن جامعه مي تواند از جامعه و فرهنگي به جامعه و فرهنگ ديگر متفاوت و متغير باشد. از اين رو تدوين اصول كلي اخلاق رسانه اي به سادگي تدوين قواعد كلي حقوق رسانه ها نيست و در هر فرهنگ و جامعه اي، تعاريف و محدوده هاي خاص خود را دارد.خبررساني و اطلاع رساني يكي از كاركردهاي اصلي رسانه هاست و اين كاركرد در كنار دو كاركرد ديگر شامل آموزش و سرگرمي يك ركن اساسي كار وسايل ارتباط جمعي را شكل مي دهد. اخلاق حرفه اي روزنامه نگاري و خبرنگاري دربرگيرنده هنجارهايي است كه روزنامه نگاران و خبرنگاران بايد به آنها پايبند باشند و ناديده گرفتن آنها نيز مي تواند به روزنامه نگار، خبرنگار و رسانه آسيب جدي وارد كند. يكي از اصول اخلاق حرفه اي خبرنگاري دستيابي و ارائه اطلاعات و اخبار سازنده و مفيد است. رسانه به عنوان واسطه بين مردم و واقعيتها و رويدادها بايستي آينه وفادار رخدادهاي اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي باشد. خبرنگار و رسانه در حقيقت امانتدار مردم در دستيابي به اطلاعات هستند و بايد اين امانت را به خوبي ادا كنند. حق مردم در جامعه اسلامي بر رسانه ها اين است كه از اخبار مفيد، لازم و منطبق با مصالح جامعه برخوردار باشند. قرآن كريم نيز دستور مي دهد : «ان الله يامركم ان تودوا الامانات الي اهلها»(نساء:61) خداوند به شما دستور مي دهد كه امانتها را به اهل آن باز گردانيد. امام موسي كاظم (ع) در رهنمودي امانتي را كه مردم بر گردن رسانه ها دارند، اين گونه بيان مي دارند: «ان من واجب اخيك ان لاتكتمه شيئاً تنفعه به لامر دنياه و آخرته»، از جمله حقوق برادر مومن تو بر تو اين است كه او را از آنچه به مصلحت امر دنيا و آخرتش است آماده كني و (اخبار و اطلاعات مفيد را) از او نپوشاني». قرآن كريم خود ترغيب مي كند كه مردمان اطلاعات گوناگون را در اختيار داشته باشند و با كنار هم گذاشتن اطلاعات مختلف، خود به قضاوت صحيح بپردازند: «فبشر عباد الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه»(زمر: 18) به آن بندگان من كه اقوال مختلف را مي شنوند و بهترين آنها را بر مي گزينند و مورد تبعيت قرار مي دهند بشارت ده». بنابراين استراتژي تبليغاتي اسلام انعكاس آگاهي ها و اطلاعات خالص و تحريف نشده و واگذاري حق و قدرت انتخاب و تصميم به مردم است. چرا كه اگر مردم نسبت به پديده ها و موضوعات آگاهي و اطلاع نداشته باشند، نسبت به آن قدرت انتخاب نخواهند داشت و بلكه در برابر آن موضع خواهند گرفت. امام علي (ع)مي فرمايند: «الناس اعداء ما جهلوا؛ مردم دشمنان آنچه هستند كه نمي دانند». لذا اسلام همواره بر ارائه و انعكاس سالم و صحيح اطلاعات و اخبار و رويدادها به مردم ترغيب و تشويق مي كند و اين را حق مردم در جامعه مي داند. حق مردم در دستيابي به اطلاعات، نخستين اصل بين المللي اخلاق حرفه اي در خبرنگاري است كه در چهارمين نشست مشورتي يونسكو در پراگ و پاريس در سال 1983 مورد تاكيد قرار گرفت. بر اساس اين اصل مردم و افراد حق دارند تصويري واقعي از جهان بيروني را از طريق دستيابي به اطلاعات صحيح و جامع در اختيار داشته و علاوه بر اين بتوانند آراي خود را با استفاده از رسانه هاي گوناگون فرهنگي و ارتباطاتي به طور آزادنه اعلام و ابراز نمايند.‏اقتضاي امانتداري صحيح، نگهداري امانت به صورت دست نخورده و سالم است. دست بردن در اخبار با هدف تغيير محتوا و ماهيت آن به نوعي خيانت در امانت است. از جمله روشهاي تحريف در اخبار، آميختن و يا تدوين و تنظيم خبر به گونه اي است كه برآيند آن غير از اصل خبر است و برداشتي كه مخاطب از خبر مي كند، به جز برداشتي است كه از صرف خبر خالص اتفاق افتاده، مي نمود. آميختن خبر با خبري ديگر، تحليلي خود ساخته و يا جابه جا كردن اجزاء و عناصر، اگر چه در عرف خبر نويسي تخلف و تحريف محسوب نمي شود، ولي در عرف اخلاق رسانه اي اسلام عملي ناپسند است. در قرآن كريم آمده است: «ولاتلبسوا الحق بالباطل و تكتموا الحق و انتم تعلمون؛ حق را به باطل نياميزيد وحق را در حالي كه خود مي دانيد چه مي كنيد كتمان نكنيد»(بقره: 42). در اخلاق خبررساني كوتاه كردن خبر و يا حذف برخي فرازهاي خبر كه مفهوم كلي خبر را مخدوش مي سازد مذموم است و مصداق آيه شريفه فوق الذكر مي شود.‏يكي ديگر از اصول مهم اخلاق حرفه اي خبرنگاري صداقت در برابر مخاطبان است. روزنامه نگار و خبرنگار در گام نخست بايد تلاش كند تا هنگامي كه به «صحت» اطلاعاتي كه در دست دارد، مطمئن نشده، آنها را به عنوان «خبر يا گزارش» به مخاطب منتقل نكند. خبرنگار به عنوان چشم بيدار و هوشيار جامعه در دستيابي به حقايق و واقعيت ها رسالتي بس خطير بر عهده دارد و كانون اين اهميت، صداقت و قابل اعتماد بودن خبرنگار و رسانه است. اصل دوم نشست چهارم يونسكو در سال 1983 از مجموعه اصول بين المللي اخلاق حرفه اي در خبرنگاري اين چنين مي گويد: «بارزترين وظيفه خبرنگار اين است كه با رعايت حق مردم براي دستيابي به اطلاعات معتبر و درست، شرافت حرفه اي خود را در خدمت واقعيت عيني قرار دهد. به نحوي كه واقعيت ها وجداناً با محتواي اصلي خود انعكاس يافته و بدون ايجاد تحريف، نشان دهندة ارتباطات اساسي باشد. اين امر با رشد صحيح قابليت هاي خلاق خبرنگار متحقق مي گردد به طوري كه مواد خام خبري مناسب در اختيار مردم قرار گرفته تا آنان را در طراحي تصويري صحيح و همه جانبه از جهان ياري رساند. اهميت كار خبرنگار و رسانه در اين است كه جامعه او را حلقه واسط خود با حقايق مي داند و بر پايه اطلاعات و اخبار دريافتي از رسانه، تحليل و برنامه ريزي نمايد. اگر رسانه به عمد اطلاعات و اخبار غير واقعي در اختيار جامعه قرار دهد، علاوه بر اينكه به اعتماد جامعه به خود خيانت كرده، اعتبار خود را نيز از دست مي دهد.‏«دوري كردن از برچسب زني و افترا» از ديگر اصول اخلاق حرفه اي خبرنگاري است. رسانه ها و خبرنگاران نبايد وارد فضايي شوند كه در آن بخواهند عليه شخصيت هاي حقيقي يا حقوقي به افترازني و تهمت پراكني بپردازند. رسانه اي كه به افراد «برچسب» بزند و به طور مداوم به افترازني مشغول باشد، خيلي سريع جايگاه خود را از دست مي دهد. رسانه جايي است براي انتشار مطالب عيني و نه تريبون برچسب زني. آلوده كردن رسانه به افترازني و دروغ پراكني عليه افراد نه تنها با هيچ اصلي از اصول روزنامه نگاري و خبرنگاري سازگار نيست، بلكه دقيقاً رسانه را از چارچوب هاي استاندارد آن خارج مي كند. آنچه ذكر شد مختصري از اخلاق حرفه اي خبرنگاري است. بديهي است پايبندي به معيارهاي اخلاقي روزنامه نگاري و خبرنگاري، تضمين كننده رفتار حرفه اي يك رسانه است.هر چقدر رسانه تلاش كند تا در چارچوب اين اصول اخلاقي رفتار كند، به همان اندازه به سمت «حرفه اي شدن» و جلب اعتماد عمومي گام بر مي دارد.