ظابطان دادگستری دو دسته عام و خاص دارند که ظابط عام همان نیروی انتظامی است اما ظابطان خاص که در واقع در موارد خاص مسئول گزارش نمودن جرائم هستند "به چند دسته تقسیم میشوند
1-در زندان ها و مسائل زندانیان رئیس رئیس و معاون زندان یعنی خارج از رندان انها وظیفه ای ندارند
2-مطابق قانون حمایت قضایی از بسیج مصوب 1370 نیروی مقاومت بسیج نیز در صورت وجود سه شرط ظابط میباشد:1-جرم مشهود باشد2-در محل جرم ظابط دیگری نباشد3-در صورتی که در محل جرم ظابطان دیگر وجود دارند انها نخواهند یا نتوانند دخالت کنند
4-مقاماتی که به موجب قوانین خاص ظابط میباشند که عبارتند از:ظابطان نظامی که در جرائم در صلاحیت دادگاه نظامی تحقیق میکنند و دسته دیگر سایر ظابطان هستند که مانند ماموران وزارت اطلاعات یا پرسنل حفاظت قوه و حراست ادارات(این دسته اخیر اصولا ظابط نیستند مگر انکه به موجب دستور خاصی از مقام صلاحیت دارد در موضوع مشخصی وارد شوند)
جرم مشهور:
جرمی است که در منظر و مرئی ظابط دادگستری اتفاق بیافتد مطابق ماده21 آ.د.ک در موارد دیگر نیز جرم مشهوذ است مانند انکه فردی در منزل یا ملک وی جرم واقع شده سریعا پس از وقوع جرم ورود ظابطان را به منزلش تقاضا کند و یا انکه متضرر از جرم بلافاصله پس از وقوع ان شخصی را به عنوان مرتکب معرفی کند و یا متهم ولگرد باشد.
وضایف و اختیارات ظابطان:
طبق ماده 18 آ.د.ک در جرائم مشهود موظفند که:اقدامات لازم برای حفظ اثار و آلات جرم را انجام دهند همچنین جبوی فرار و پنهان شدن متهم را بگیرند تحقیقات لازم را برای کشف جرم و مانع شدن از تبانی میان مجرمین را انجام داده همچنین اگر شوهدی وجود دارد شهادت انها را مجزا برسی کرده که سبب تبانی میان شهود نگردد.
موارد ممنوعیت ظابطان:
1-بدون اجازه مقام قضایی در جرائم غیر مشهود نمیتوانند جهت انجام تحقیقات به منزل افراد وارد شوند
2-در خصوص انکه متهمی را دستگیر کرده اند طبق ماده 24 در جرم مشهود برای انجام تحقیقات اگر نیازی توقیف متهم باشد موضوع اتهام باید به وی اعلام شده و حداکثر تا 24 ساعت میتوان او را توقیف نمود و اگر ادامه توقیف نیاز باشد نیازمند تایید مقام قضایی است.
3-ظابطان نمیتوانند طبق ماده 19 هیچکدام از تامین های قضایی را حتی با دستور قضایی از متهم اخذ کنند.
4-در جرم غیر مشهود حق انرا که مستقیما فرد را جلب کنند ندارند مگر اجازه مقام قضایی باشد(ماده24)
5-پس از ورود مقام قضایی به محل جرم حق دخالت در تحقیقات را ندارد(ماده25)
6-بدون اجازه قاضی نمیتوان نامه های بسته یا پلمپ شده وسر بسته ی متهم یا شاکی را بازکرد
7-در جرائم منافی عفت حق تحقیق ندارند مگر جرم مشهود بوده و یا دارای شاکی خصوصی باشد البته هنگامیکه شاکی خصوصی دارد تحقیق را قاضی انجام میدهد ودر نتیجه در جرم منافی عفت غیر مشهود که شاکی ندارد انجام تحقیقات به طور کلی برای ظابط و مقام قضایی مطلقا ممنوع است اما اگر جرم مشهود است یا شاکی دارد تحقیق ان را فقظ قاضی انجام میدهد یعنی ظابط ممنوع است
نکته:ظابطان دادگستری مکلفند دستور مقام قضایی را گرفته و در صورت تخلف به سه ماه تا یک سال انفصال مقت یا یک تا 6 ماه حبس محکوم خواهند شد
نکته:وظیفه ریاست و نظارت بر ظابطان در حدود وظایفی که بر عهده دارند با دادستان است
نکته:گزارشات ظابطان به این شرط معتبر میباشند که موفق باشد و مورد اعتماد قاضی که همچنین گزارش از نطر قضایی ارزش اماره قضایی دارد
موانع تعقیب:
عواملی وجود دارند که دعوای عمومی را موقتا متوقف میکنند و پس از برطرف شدن مانع تعقیب دامه میابد عبارتند از:
لزوم شکایت شاکی-مصونیت های قانونی-عناطه کیفری-جنون بعد از ارتکاب جرم.پایان