بسم الله الرحمن الرحیم
موضوعات: شبکه¬های اجتماعی مجازی، شبکه‏های اطلاعاتی و ارتباطی، ارتباط شبکه¬های اجتماعی مجازی با جهانی شدن

شبکه¬های اجتماعی مجازی:
انقلاب ارتباطات، نوع جدیدی از ارتباطات مجازی را که خالی از روح حاکم بر روابط واقعی اجتماعی است به وجود آورده است. از طریق ماهواره، اینترنت و... جهان جدیدی به موازات جهان واقعی به وجود می¬آید. رسانه¬های الکترونیکی مخاطبان وسیع و متکثری دارند که مجموعه¬هایی از حیث محتوای نمادین را به این مخاطبان عرضه می¬کنند. در چنین شرایطی فضای مجازی شکل می¬گیرد و فرهنگ¬ها همه از طریق واسطـه¬های الکتـرونیکی منتقـل می¬شوند و مفاهیـم زمان و مکـان معانی تازه¬ای پیدا می¬کنند. فواصل زمانی و مکانی عملاً از میان برداشته می¬شوند و انتقال اطلاعات، داده¬ها و سرمایه¬ها و امکان ارتباط همزمان میان افراد در نقاط مختلف به¬وجود می¬آید.
جهان طی چند سال گذشته قدم به دنیای جدیدی تحت عنوان «وب 1» و در ادامه «وب 2» گذاشته که ظرف مدت زمان اندکی، «وب 2» به سبب امکان ارتباط تعاملی دوسویه مورد استقبال کاربران فضای سایبری قرار گرفته است. اکنون نتایج پژوهش¬ها بیانگر افزایش فعالان مجازی نسبت به شبکه¬های اجتماعی است که در عصر کنونی به محبوب-ترین نوع وب¬سایت¬ها بدل شده و کاربران، بخش قابل¬توجهی از وقت خود را به این شبکه¬ها اختصاص داده¬اند. در ابتدا «وب1»، دنیای اطلاعات را در فواصل زمانی سال¬های1990تا 2000 متحول ساخت و با ایجاد دسترسی همگانی به اطلاعات مختلف بدون هیچ¬گونه محدودیتی، در دنیای فیزیکی انقلابی شگرف در زمینه دسترسی به اطلاعات و پیشرفت علم ایجاد کرد و پس از آن «وب2» و وب¬سایت¬های دوسویه و شبکه¬های اجتماعی مجازی از سال 2000 تاکنون دنیای ارتباطات را چنان دگرگون ساخته¬اند که کاربران این بار ضمن دریافت پیام، خود شخصا اقدام به خوراک دهی سایت¬ها و وبلاگ¬ها می¬پردازند. گسترش وبلاگ¬ها از سال 1999 میلادی و در ایران از سال 1380 با راه¬اندازی چندین سرویس رایگان و یا ارزان¬قیمت در رابطه با وبلاگ و وبلاگ¬نویسی آغاز شده و به¬عنوان رسانه¬ای محاوره¬ای عمومیت یافته به-صورتی¬که اکثر وبلاگ¬نویسـان از وبلاگ برای بحث در ارتباط با موضـوعات مورد علاقه استفاده و با به¬کارگیری لینک¬های متعدد را امکان دنبال کردن مباحث مورد علاقه خود را در اختیار خوانندگان قرار داده و آنها را ضمن شرکت در مباحث موردنظر و آگاهی از سایر دیدگاه¬های موجود، ترغیب به بیان عقاید و نقطه¬نظرات خود می¬کنند. وبلاگ¬ها بعضاً دارای یک مؤلف و برخی هم به¬صورت گروهی اداره می¬شوند و عملکرد برخی از آنها نظیر پرتال بوده و خوانندگان را به سایر وب-سایت¬ها و وبلاگ¬ها هدایت می کنند، در حالی که برخی دیگر در عرصه¬های مختلف و در ارتباط با مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و... اقدام به نشر اطلاعات کرده و مخاطبان را با رویکردی کاملاً آزاد قادر به مطالعه مطالب و درصورت تمایل بیان و ارایه دیدگاه¬ها و نقطه¬نظرات در ارتباط با آن موضوع می کنند.
در مجموع، این ارتباطات دو طرفه در «وب2» سبب ایجاد شبکه¬های اجتماعی بزرگی همچون فیس¬بوک (سومین جامعه بزرگ دنیا)، آمازون (بزرگترین کتاب فروشی دنیا)، ویکی¬پدیا (بزرگترین دایره¬المعارف دنیا)، ابای (بزرگترین سوپرمارکت دنیا) و بسیاری دیگر، در تمامی زمینه¬های زندگی بشر شده و به¬نوعی تمامی روابط اجتماعی جامعه بشری را تحت تاثیر خود قرار داده است.
شبکه‏های اطلاعاتی و ارتباطی:
جهان کنونی با شتاب در حال تحول است و اینترنت یکی از عوامل اصلی جهانی شدن به¬شمار می¬رود. نفوذ امواج جهانی شدن به درون مرزها که بسیاری از دولت¬ها را غافلگیر و پایه¬های حکومت¬ها را لرزان کرده، از مجرای رسانه¬های گروهی محقق شده است. گسترش فناوری¬های نوین ارتباطاتی منجر به¬چند وضعیت جدید شده است: اول آنکه به¬لحاظ زمانی، جوامع و افراد (در سطوح تحلیل مختلف) به¬رغم وجود مسافت بسیار در میانشان، در وضعیت همزمانی قرار می¬گیرند. وضعیتی که منجر به همبودی افراد در سطح جهانی گردیده است. (همبودی زمانی-جهانی) دوم آنکه از لحاظ مکانی، با گسترش ارتباطات نرم¬افزاری نوین، نقش مکان و فاصله¬های مکانی کم¬رنگ می¬گردد. نمونه بارز آن عبور روان پدیده¬ها از « مرز» کشورها می¬باشد. در واقع تکنولوژی‌های نوین ارتباطاتی در جهان، ایده موسوم به دهکده جهانی را تحقق عینی بخشیده و مردم هم¬اینک در جهانی زندگی می‌کنند که از هر لحاظ تحت نگاه تیزبین یکدیگر قرار دارند. چه بسا اصطلاح ”اکواریوم جهانی" و یا ”جهان شیشه‌ای“ زاییده همین تصور باشد.
یکی از مهم¬ترین وجوه تأثیر¬گذار بر فرایند جهانی شدن، ظهور شبکه‏های اطلاعاتی و ارتباطی از جمله اینترنت است که فاصله¬ها را از میان برداشته است و در زمانی کوتاه، حجم وسیعی از اطلاعات را منتقل می¬کند و امکان ارتباط بین افراد در اقصی نقاط دنیا و دسترسی به اطلاعات روزآمد را فراهم می¬نماید. فاکتور رسانه¬های جمعی و نقش آن در تحولات اجتماعی و جوامع بشری، به‌خصوص در حال حاضر آن¬قدر برجسته است که دانشمندان، ناگزیر قرن بیست¬ویکم را "عصر انفجار اطلاعات"و "انقلاب تکنولوژی اطلاعاتی" نامیده‌اند.
باگسترش شبکه¬های ارتباطی مفهوم قلمروی جغرافیایی و حاکمیت دولت¬ها بر مرزهای فیزیکی خود رنگ ¬باخته و در شبکه جهانی، اجتماعات مجازی تشکیل شده و افراد بدون ملاقات با یکدیگر تشکیل جامعه مجـازی می‌دهـند. در دنیایی که به¬طور فزاینده به یکدیگر وابسته می¬شود، دیگر مـرزهای سنتی جوامع سیاسی درنوردیده خواهد شد. امروزه حتی افکار عمومی از طریق تشکل¬های مجازی و شبکه¬ها شکل می¬گیرد و جهت پیدا می¬کند و این تشکل¬ها از حقوق افراد خود دفاع می¬کنند و از طریق همین شبکه¬ها افراد تقاضای خود را به دولت¬ها منتقل و آنها را تحت فشار قرار می¬دهند. امروزه افراد و سازمان¬ها از طریق وسایل ارتباطی مردم را نسبت به مسائل حیاتی خود آگاه می¬سازند ¬و به¬نحوی افکار عمومی را شکل می¬دهند.
ارتباط شبکه¬های اجتماعی مجازی با جهانی شدن:
از نظر مفهومی،‌ جهانی‌¬شدن‌ به‌ یکپارچگی‌ جهان‌ و تراکم‌ آگاهی‌ نسبت‌ به‌ جهان‌ به‌¬عنوان‌ یک‌ کل‌، دلالت‌ دارد. این‌ فرایند با وجود برخی‌ گسست‌ها همواره‌ در طول‌ تاریخ‌ بشر وجود داشته‌ و امروز به‌ یک‌ موضوع‌ مهم‌ در کانون‌ توجه‌ سیاستمداران‌ و پژوهشگران‌ در زمینه‌های‌ گوناگون‌ و رایج‌ترین‌ مفاهیم‌ علوم‌ انسانی‌ تبدیل‌ شده‌ است‌. در میان‌ بسیاری‌ دیگر از جمله‌ نظریه‌پردازان‌ و دانشمندان،‌ پیشینه‌ تاریخی‌ جهانی‌شدن ‌به‌ مجموعه‌ پدیده‌های‌ گسیخته‌ و ازهم¬ جدایی‌ باز می‌گردد که‌ در نیمه‌ دوم‌ قرن‌ بیستم‌ روی‌ داد و با قرار گرفتن‌ در کنار هم‌ نظر جهانیان‌ را به‌ نوعی‌ تمایل‌ به‌ همبستگی‌ در آینده‌ معطوف‌ داشت‌. امروزه یکی از مفاهیم و واژه¬های پرکاربرد در عرصه¬های فرهنگی، رسانه¬ای، مدیریتی و دانشگاهی و نهایتاً روشنفکری کشور، جامعه اطلاعاتی است که برخی عبارات به¬شرح زیر است: «حرف اول را در جهان امروز اطلاعات می¬زند و هر که اطلاعاتش بیش، توفیقش بیشتر. ما وارد دوران انفجار اطلاعات شده¬ایم و دیگر نمی¬توان جلوی نفوذ و گسترش اطلاعات را سد کرد و یا به کنترل درآورد. با جهانی شدن، همه مرزها درنوردیده شده و فاصله زمانی و مکانی از میان رفته است. با پیشرفت روزافزون و حیرت‌آور وسایل ارتباط جمعی در جهان و امکان دست‌یابی به تازه‌ترین خبرها و گزارش‌های نوشتاری، شنیداری و دیداری از دورترین مناطق جهان و استفاده بهینه از رسانه‌ها و ابررسانه‌ها، برخی از متفکران و صاحبنظران غربی وسایل ارتباطی نوین جهانی را به عنوان بسترساز تحقق شتابان و بی‌وقفه پروسه جهانی شدن دانسته‌اند. جامعه مانند موجود زنده ای، دائما رو به دگرگونی، تحول، تکامل و انقلاب می¬رود که به عقیده دانشمندان با برخورداری از این اوصاف، مسیر حرکت خود را به سمت و سوی تکامل و پویایی می¬پیماید. درعرصه¬های سیاسی، وسایل ارتباط¬جمعی نقش غیرقابل انکار و مؤثری را داراست. از بسیج¬عمومی و جهت¬دهی افکارجمعی تا کمک به¬شیوه¬های حکومت¬داری، نظارت بر عملکرد و کارکردهای آرمان¬های دولتی، تقویت نهادهای مدنی، ترغیب شهروندان به مشارکت گسترده¬ملی، تحریک احساسات‌ملی وسیاسی جامعه، برملا ساختن زدوبندهای پشت پرده در جریانات سیاسی، انتقال پیام و مطالبات مردم به دولت و منعکس ساختن فعالیت¬ها، برنامه¬ها وعملکردهای دولت در جامعه و....
تأثیرگذاری و نقش وسایل ارتباط جمعی در مسایل و قضایای سیاسی از مسلمات جهان امروز است و بخش بزرگی از رهبری سیاسی، اطلاع¬رسانی در مورد مسائل داخلی و جهانی، معرفی سیاستمداران، ایجاد دگرگونی در ساختارهای مستبدانه دولت¬ها و... به¬عهده گردانندگان این ابزارها است و محتویات سیاسی این وسایل، حجم بزرگی از ذهنیت شهروندان در مورد مسائل سیاسی را به¬وجود آورده و سازمان¬دهی می‌کند. وسایل ارتباط¬جمعی در بقا و یا فنای دولت‌ها و دولتمردان تأثیرگذاری خاصی داشته و به کرات دیده شده که در جوامع دموکراتیک، رسانه¬ها نقش نیرو و اهرم قوی فشار را در سوق دادن جریانات سیاسی بر عهده می¬گیرند.



باتشکر باقر مقدس کاسانی 22/2/93