فرهنگ
اصطلاح فرهنگ در فرهنگ‌نامه‌های مختلف به معنی ادب، عقل، دانش، بزرگی، حکمت، هنر، علم و معرفت آمده است. فرهنگ را در جایگاه علم به معنای نشانه و نمود معنوی رشد و پیشرفت یک جامعه به کار می‌برند. از این نظر فرهنگ خصوصیتی است که یک جامعه در زمان گام برداشتن در مسیر اعتلا کسب می‌کند![2] در بعضی از فرهنگ‌ها، ریشۀ فرهنگ را از کشت و زرع، زمین و پرورش دانسته‌اند؛ یعنی عمل‌آوری و رشد در این مفهوم نهفته است؛ لذا گاهی فرهنگ به معنی رشد و تربیت افراد و جامعۀ انسانی به کار می‌رود، اما به مرور معنای این مفهوم متحول شده است و در مورد هر آنچه به صورت اجتماعی کسب می‌شود به کار می‌رود و عبارت است از مجموعۀ دانش، باور، هنر، دین، اخلاق، حقوق و آداب و رسوم و هر استعدادی که انسان به مثابۀ عضوی از جامعۀ معیّن کسب می‌کند. فرهنگ‌ها طی زمان سیّال‌اند و با ترکیب و تفسیر در خلال روابط ساخته می‌شود. باوجودی‌که فرهنگ‌ها در نتیجۀ تعامل افراد ساخته می‌شوند، این به معنای به آسانی ترکیب شدن آن نیست. بعضی از فرهنگ‌ها به آسانی در مقابل دیگر فرهنگ‌ها مستحیل می‌شوند و بعضی دیگر موضعی سرسختانه دارند.

هویت
از نظر لغوی، واژۀ هویت(identity) به دو معنای ظاهراً متناقض به کار می‌رود: 1ــ همسانی و یک‌نواختی مطلق؛ 2ــ تمایز، که دربرگیرندۀ ثبات یا تداوم طی زمان است. معنای اول دربرگیرندۀ همسانی بین خودی‌ها و معنای دوم، تمایز میان خودی‌ها و غیر خودی‌هاست. هویت در تماس با دیگران ساخته می‌شود؛ یعنی وقتی غیر خودی مطرح باشد، خودی‌ها به همسانی‌ها و شباهت‌ها پی می‌برند.
یکی از ویژگی‌های دولت ملّی ساخت هویت، و حفظ و بازسازی آن در گذر زمان است که به وسیلۀ گفتمان‌ها و ایدئولوژی‌های مسلط انجام می‌شود. پیش از فراگیر شدن فرایند جهانی شدن، معمولاً گفتمان‌های رسمی کارویژۀ هویت‌سازی و هویت‌یابی خود را به آسانی انجام می‌دادند، اما جهانی شدن این وضع را به هم زده است.
بنابراین هویت داشتن در درجۀ اول به معنای خاص بودن، متمایز بودن، ثابت و پایدار ماندن و به جمع تعلق داشتن است. احساس متمایز بودن به وجود مرزهای پایدار و کم‌وبیش نفوذناپذیر نیازمند است.
تأثیرات جهانی شدن بر هویت و فرهنگ
الف‌ــ تأثیر جهانی شدن بر هویت:
فرایند جهانی شدن، از یک‌سو، ثبات و همگونی و یکپارچگی را بر هم زده و جامعه را به فضایی نفوذپذیر و پاره‌پاره تبدیل کرده و از سوی دیگر، دربرگیرندۀ ارتباط، نزدیکی، وابستگی متقابل میان انسان‌ها، گروه‌ها و جوامع مختلف و افزایش آگاهی جهانی انسان‌ها و زمینۀ فراگیرتر شدن فرهنگ‌ها و هویت‌هاست و با توجه به اینکه هویت‌ها اساساً ساخته می‌شوند، اما در هر دوره‌ای شیوۀ خاصی برای ساختن هویت رایج می‌شود، با درهم شدن و فشرده و یگانه شدن جهان، مبانی ساخته شدن هویت وجوه مشترکی می‌یابد. و در عرصۀ جهانی، هویت‌های مشابهی شکل می‌گیرد. از طرف دیگر، ظهور مدرنیسم در کنار پست‌مدرنیسم، مکتب‌های غیر سکولار در کنار سکولاریسم، و هویت‌های سنّت‌گرا در کنار هویت‌های مدرن سبب می‌شود فرد، در عین اینکه از هویت ملّی‌گرا برخوردار باشد در تعامل با جهان، نگاه عدالت‌خواهانه هم داشته باشد. بنابراین در عرصۀ جهانی شدن با یک هویت فردی و اجتماعی مواجه نیستیم، بلکه یک فرد، مکان استقرار چندین هویت شده است.
ب‌ــ تأثیر جهانی شدن بر فرهنگ:
اکنون بدون‌آنکه متوجه باشیم درحال عبور از دنیای انزوای فرهنگی به دنیایی هستیم که در آن روابط میان فرهنگی حاکم است و از دورانی که مشخصۀ آن استقلال فرهنگی جزیره‌ای بود، به دوران تعمیم روابط متقابل و ارتباطات قدم می‌گذاریم. در حقیقت جهانی شدن فرهنگ، مرحله‌ای است که گفته می‌شود حالت نهایی جهانی شدن اقتصاد است، و بُعد سیاسی، فرهنگی، مذهبی و ایدئولوژیکی پدیده‌ای است که اغلب از زاویۀ اقتصادی، جغرافیایی و سیاسی به آن می‌نگرند.
جهانی شدن فرهنگی را نیز می‌توان دربرگیرندۀ فرایندها و عواملی دانست که هرگونه محدودیت فرهنگی زندگی اجتماعی را تعدیل می‌کند و از میان برمی‌دارد. جهانی شدن فرهنگی عبارت است از شکل‌گیری و گسترش فرهنگی خاص در عرصۀ جهانی. این فرایند موجی از همگونی فرهنگی را در جهان پدید می‌آورد و همۀ خاص‌های فرهنگی را به چالش می‌طلبد.
در حقیقت امروزه، گسترش وسایل ارتباط جمعی به مردم کشورهای مختلف، بیش از هر زمان دیگر، فرصت آشنایی و شناخت ویژگی‌های فرهنگی جوامع دیگر را می‌دهد و این امکان فراهم شده است تا فرهنگ‌ها، آداب و رسوم مختلف از مرزهای محدود ملّی رها شوند و بدین‌ترتیب ارزش‌های مشترک جهانی در حال شکل‌گیری است.
ج‌ــ جهانی‌سازی:
در کنار بحث جهانی شدن که فرایندی طبیعی و تدریجی است، اکنون بحث جهانی‌سازی مطرح است؛ یعنی جهانی شدن به تهاجم فرهنگی تبدیل شده است؛ برنامه‌ای که بعضی از قدرت‌های مسلط آن را اجرا می‌کنند و هدف آن تضعیف و ویران کردن فرهنگ‌های دیگر است.
جهانی‌سازی و طرح فرهنگ واحد اکنون بیشتر نوعی ایدئولوژی است که منعکس‌کنندۀ ارادۀ سلطه‌جویانه بر جهان با استفاده از ابزارها و امکانات مختلف است که به قلع‌وقمع و از بین بردن آداب و رسوم و سنن ملل می‌انجامد. جهانی‌سازی سازوکاری است برای تهی‌سازی هویت‌های اجتماعی از هرگونه محتوا، و جهان را به سوی تشتت و ازهم‌پاشیدگی سوق می‌دهد برای اینکه مردم را به مردمی بی‌وطن، امت و دولت تبدیل کند تا امکان بهره‌کشی از نوع مدرن از آنها را فراهم آورد.

باسلام خوب بود سپاس.