جناب آقای پرپنجی
استاد محترم
با سلام
احتراماً، مطلبی در خصوص علم کتابداری و اطلاع رسانی که منبع آن مجله انجمن علم اطلاع رسانی امریکا ( ژانویه 1968) می باشد ، تقدیم حضور می گردد.
رهگذر


علم کتابداری و اطلاع رسانی
برای اولین بار در سال 1346 وارد کشور ایران شد. با این که بیش از چهار دهه از عمر این علم می¬گذرد، اما تنها جنبه¬های عملی آن مورد توجه بوده است و پرداختن به جنبه¬های نظری این علم مورد غفلت قرار گرفته است. این گفته برگرفته از سخن باتلر است که ابراز می¬دارد:
کتابدار برخلاف دیگر فعالان امور اجتماعی در جامعه، به جنبه¬های نظری حرفه¬ی خود پایبند نیست. گویی او از چنان کنجکاوی که در دیگر جاها انسان معاصر را به کوشش برمی¬انگیزد تا موقعیت کار خاص خود را در جریان اصلی زندگی آدمی تا حدی تعیین نماید مصونیتی منحصر به فرد یافته است. ظاهراً کتابدار در سادگی عمل گرایی¬اش تنها مانده است و دلیل تراشی هر فرآیند فنی آنی به تنهایی علاقه عقلی وی را ارضا می¬کند. در واقع هرگونه کوششی در راه تعمیم دلیل یابی¬های او به یک فلسفه حرفه¬ای به گمانش نه تنها مطلقاً بیهوده می¬نماید، بلکه کاملاً مخاطره آمیز است.
بنابراین باید هر کتابدار مجال یابد تا تاریخ رشته خود را بخواند و ضرورت¬هایی را که در شکل¬گیری اجزا علم کتابداری و اطلاع¬رسانی وجود دارد به خوبی بشناسد. در پایان درخواهد یافت که زمینه علمی او از همان مسائل و مقاصد انسانی سرچشمه گرفته که سایر رشته¬های علمی.
اصطلاح علم کتابداری در سال 1807 در یک درسنامه به قلم مارتین شرتینگر برای اولین بار به کار رفت. اما اصطلاح علم اطلاع رسانی بیش از 700 گونه مختلف تعریف شده است و محققی با نام شرادر پیشینه¬های این تعاریف را از سال 1900 تا سال 1981 جمع¬آوری کرده است. او در این باره اظهار می¬دارد: "آشفتگی مفهومی، ویژگی مواد و مطالب اطلاع¬رسانی است. این آشفتگی، از انواع مشکلات در آثار تعریفی علم اطلاع¬رسانی ناشی می¬شود". سندداری و علم اطلاع¬رسانی در اصل به عنوان بدیل¬های علم کتابداری فهمیده شده است. این دو بیشتر با نهادهای پژوهشی پیوند داشت. سند داران/اطلاع¬رسانان برای حفظ و نگهداری مجموعه اولویت کمتری قایل می¬شدند و خدمت به استفاده کننده را در اولویت بیشتری قرار دادند. در عین آن که "ذهنیت خدمت مدار" داشتند، به کاربرد فناوری جدید علاقه بیشتری نشان دادند.
هدف اطلاع رسانی، آگاهی کاربران با ارائه اطلاعات کتابشناختی یا ارائه محتوای منابع اطلاعاتی (اعم از کتاب و سایر شکلهای منبع)
با سهولت و سرعت است.
از نظر بلکین:
تسهیل ارتباط کارآمد اطلاعات مطلوب میان تولید کننده و عامل انسانی.

تعاریف علم اطلاع رسانی :
علم اطلاع¬رسانی تعریفی صریح، پارادایمیک دارد و شناخت وحدت ذاتی کل این پارادایم یا چهارچوب اهمیت دارد. علم اطلاع¬رسانی مطالعه جمع¬آوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی، و اشاعه اطلاعات است. این تعریف در سی سال اخیر کاملاً ثابت و بدون تغییر باقی مانده است.
تعریف هارولد بورکو (1968) از علم اطلاع رسانی:
علم اطلاع رسانی شاخه ای است که در مورد ویژگیها و رفتار اطلاعات، نیروهای حاکم بر جریان اطلاعات، و روشهای پردازش اطلاعات برای دسترسی و استفاده بهینه تحقیق می کند. این علم با آن بدنه از دانش که با شکل گیری، جمع آوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی، تفسیر، شکل دهی، و بهره برداری از اطلاعات مربوط است سر و کار دارد.
تعریف علم کتابداری: دانش و مهارت حرفه ای که با آن اطلاعات مضبوط انتخاب، فرآهم آوری، سازماندهی، ذخیره سازی، نگهداری، و بازیابی می شوند و سپس اشاعه می یابند.

وجوه تشابه علم اطلاع رسانی و علم کتابداری
1- در هر دو سازماندهی و اشاعه اطلاعات از اهم کارکردها به شمار
می رود
2- در هر دو مفهوم بنیادین، مفهوم ”اطلاعات“ است و تمامی فرآیندهای علمی و حرفه ای در ارتباط با این مفهوم رخ میدهد.
3- در هر دو محور فعالیتها و هدف غایی، تدارک دسترسی به اطلاعات است.
وجوه افتراق علم کتابداری و علم اطلاع رسانی
1- وجه کاربران و عوامل انسانی در علم و حرفه اطلاع رسانی بسیار کم رنگ تر از علم و حرفه کتابداری است.
2- علم اطلاع رسانی در فرآیندهای حرفه ای و علمی نسبت به علم و حرفه کتابداری بیشتر مبتنی بر علم رایانه، بازیابی اطلاعات، کتابخانه های دیجیتال، موتورهای کاوش، پایگاههای اطلاعاتی است.
3- فرم فعالیتها و آموزشهای حرفه ای در علم کتابداری بیشتر مبتنی بر سنت و تکیه بر نظر قدما است اما در علم اطلاع رسانی حضور تکنولوژی مدرن در فرم فعالیتها و آموزشهای حرفه ای بیشتر محسوس است.
از نظر پوپر: ماده موضوعی یا کیفیت موضوعات، مبنای افتراق رشته¬های علمی نیست... ما دانشجویان موضوعی مشخص نیستیم، بلکه دانشجویان مسائل هستیم. هر مسأله ممکن است مرز خود را به طور دقیق از هر ماده موضوعی یا رشته علمی جدا کند.
دانش خود را در عمل متبلور می¬سازد. منظور ما از دانش از دانش در اینجا اطلاعات مؤثر در عمل است، اطلاعاتی که بر نتایج تأکید دارد... محصولات واقعی صنعت داروسازی، دانش است، قرص و پماد دارویی چیزی بیش از بسته¬بندی دانش نیست.

باتوجه به زحمت کشیده شده درکنفرانس کلاسی ارائه گردد