بسم الله الرحمن الرحیم
گنبد سلطانیه
برساخت ای جهانی از هنر و معماری
گنبد سلطانیه در شمار شاهکارهای معماری جهان است. مجموعه ی کاملی از بیان تاریخ و هنر و کاربرد مصالح و تکنیک های مختلف معماری است. این اثر شاخص مانند بسیاری از بناهای مقبره ها، منفرد و تک بناست و منحصرأ از گنبد و فضای زیر گنبد که محل قبر یا ضریح متوفی است و الحاقات دیگری به بنا متصل نیست. این بنا در سلطانیه، سر راه قزوین به زنجان، قرار گرفته و به دلیل ارتفاع زیاد بنا از سطح زمین 52 متر زیر گنبد تا کف و حجیم بودن آن جزء اولین بناهای عظیم و معروف جهان به شمار می رود. چون بناهای کلیسای سانتاماریادلفیوره (کلیسای فلورانس) و کلیسای سن پیر در وایتکان رم که از بناهای بزرگ جهان هستند بعد از سلطانیه احداث شده اند بسیاری از محققان معماری معتقدند که گنبدسازان کلیساهای مذکور از گنبد سلطانیه الگو و اهام گرفته اند، هر چند از نظر فنون معماری و سازه در گنبدسازی هرگز به درجه گنبد سلطانیه نمی رسند. این بنا به دستور سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) در دشت سرسبز سلطانیه شاخته شده است. گنبد آن دو پوسته و تمامی سطح گنبد خارجی از کاشی های آبی رنگ (رنگ دلخواه مغولان) پوشیده شده است. فضاهای اطراف گنبد با انواع و اقسام تزیینات گچ بری و نقاشی زینت یافته است. طرح و نقشه ی بنا هشت ضلعی است و اطراف آن را حیاط بزرگی احاطه می کرده است. تنها بنای الحاقی این بنا، بنایی چهارگوش است که امروزه به نام تربت خانه معروف است. برخی معتقدند که اولجایتو در این محل مدفون است. وجود این بنا مایه ی سرافرازی و افتخار معماری ایران است. گنبد بزرگ و تزیینات ویژه ی آن، نشان از هنرمندی و فناوری معماری در سطحی بالا در معماری گذشته ی ایران زمین دارد.
خوشبختانه این بنای شاخص در استان زنجان قرار دارد و به عنوان یک شاخص فرهنگی، هنری و مهندسی برای استان زنجان ماندگار شده است. گنبد سلطانیه، ویژگی های معماری شاخصی دارد و بر هیچ اهل فنی، عظمت و ویژگی معماری این گنبد پوشیده نیست،ثبت این اثر به عنوان معدود آثار تاریخی ثبت شده ایران در یونسکو، موید آن است. ساخت بزرگترین سازه ی معماری آجری جهان و اوج شهرسازی در دشت سلطانیه در زمان سلطان محمد خدابنده موجب خلق اثری هنری و شاخص در معماری ایرانی اسلامی شد. ارگ سلطانیه به عنوان عظیم ترین ارگ تاریخی کشور که دور تا دور شهر قدیم را در نور دیده محوطه ای 12 هکتاری بوده است. متأسفانه از آن همه عظمت پایتخت مقتدر سلطانیه جز گنبد خانه و گورخانه ی سلطان محمد که در کمال توازن و تناسب و استفاده از مصالح شایسته بر پا شده، از دیگر ابنیه که قرن ها نیز در نقاب خاک مستور شده و به مدد چندین سال کوشش حفاران و باستان شناسان، بقایای شان آرام آرام سر از خاک رهیدند، چندان چیزی از مجموعه بر جا نمانده است.
گنبد سلطانیه از نظر حجم، سبک معماری، رابطه ی فضاها، تناسب های موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا و زیبایی شناسی و تزیینات، نمونه ای منحصر به فرد و نقطه ی تحولی در معماری اسلامی است. در بسیاری از متون تاریخی و سفرنامه ها، به عظمت این بنای با شکوه اشاره شده و بسیاری از شرق شناسان و باستان شناسان غربی نیز به اهمیت فوق العاده ی آن تأکید دارند. معماری گنبد سلطانیه به گونه ای است که می توان از آن به عنوان دانشگاهی برای دانشجویان بهره برد.

سلام.مطلب خوبی است خصوصا که از معماری ایرن است.برای استفاده مستندتر ذکر منبع الزامی است. ممنون