با عرض سلام و احترام خدمت استاد گرامی جناب آقای الفتی
موضوع : بررسی شبکه های اجتماعی و تأثیرات آن در کشورهای جهان سوم
چکیده :
شبکه های اجتماعی مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند ولی توانسته اند بخوبی در زندگی مردم جا باز کنند . مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروههای اجتماعی متفاوت در شبکه های اجتماعی کنار هم آمده اند و از فاصله های بسیار دور در دنیای واقعی از طریق شبکه های اجتماعی با هم ارتباط برقرار می کنند . شبکه های اجتماعی نقش پر رنگ در دنیای امروز دارند و نمی توان آنها را نادیده گرفت . این سایت ها بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی افراد و در سطح کشورها و حتی بین الملل تأثیر گذارند و بهمین دلیل در حال گسترش هستند و در آینده نقش به مراتب بیشتر و مهم تر را در زندگی بازی خواهند کرد .
کلیه واژه ها : تأثیرات ، روابط اجتماعی ، شبکه اجتماعی ، فضای مجازی
مقدمه :
گرایش به سایت های شبکه های اجتماعی در سراسر دنیا همچنان روبه رشد است . شبکه های اجتماعی یکی از انواع رسانه های اجتماعی محسوب می شود ، رسانه های اجتماعی در سالهای اخیر در زندگی آنلاین و آفلاین کاربران اینترنتی آنچنان تأثیرگذار بوده که شکل های ارتباطات اجتماعی نیز از این رسانه جدید تأثیر پذیرفته است .
تعریف شبکه اجتماعی :
یک شبکه اجتماعی ، سایت یا مجموعه سایتی است که به کاربرانی که علاقه به اشتراک گذاری علاقه مندی ها افکار و فعالیت های خود با دیگران دارند این امکان را می دهد شبکه های اجتماعی در عین حالی که فضایی برای پیدا کردن دوستان جدید هستند به افراد این امکان را می دهد که با دوستان قدیمی خود ارتباط برقرار کنند . نیز مکان هایی برای تبادل نظر هستند که در آنها افراد عقاید و نظرات خود را با هم به اشتراک
می گذارند . شبکه های اجتماعی را در ساده ترین گروه به دو گروه عمومی و خاص تقسیم بندی می شود . در شبکه های اجتماعی عمومی کاربران اینترنتی با انگیزه ها و اهداف مختلف حضور دارند و شبکه سازی مجازی شان را از طریق این وب سایت ها دنبال می کنند ولی شبکه های اجتماعی خاص حول موضوعی ویژه شکل گرفته اند و تعداد کاربران شان نیز کمتر است . فیسبوک ، اورکات و مای اسپیس مهم ترین شبکه های اجتماعی عمومی در دنیای اینترنت هستند .
مزایایی که شبکه های اجتماعی دارند و باعث استقبال بسیار زیاد از آن ها شده است شامل : انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات ، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی (هرچند امکان انتشار اطلاعات نادرست زیاد است اما مخاطب می تواند اطلاعات را در پایگاه های مختلف با هم مقایسه کند و حتی می تواند از این طریق قدرت نقد و تحلیل خود را افزایش دهد ) امکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی و سایر جوامع و فرهنگ ها ، شکل گیری و تقویت خرد جمعی ، همکاری و همگانی کاربران و مشارکت در بحث ها وجود دارد . اعضا به مشارکت و کامنت گذاری تشویق می شوند .
البته شبکه های اجتماعی پیامدهای منفی هم دارد از قبیل شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار نادرست چرا که امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران این سایت ها وجود ندارد. تبلیغات ضد دینی ، عدم کنترل براطلاعات شخصی ارائه شده در شبکه های اجتماعی ( بعضی شبکه های اجتماعی امکانات و سرگرمی هایی را ارائه می دهند و افراد در صورت استفاده از آنها اجازه
می دهند که بعضی از اطلاعاتشان در دسترس آنها قرار گیرد . افرادی با پروفایلهای تقلبی هم گاهی اقدام به سوء استفاده از اطلاعات افراد از قبیل عکس ها و ... می کنند .
یک سرویس شبکه اجتماعی از دو طریق می تواند برسایرین برتری یابد :
1- خدماتی که به کاربر ارائه می دهد .
2- جامعه کاربری موجود در پایگاه هر سرویس که خدمات بهتری ارائه دهد پیروز است . شبکه هایی مثل فیسبوک افراد برنامه نویس را برای ارائه خدمات در این سایت تربیت می کند .
رسانه های جدید موجب فردی شدن و مبتنی بر تعامل فردی انسان – رایانه هستند و موجب می شود انسانها بیش از پیش گوشه گیر و منزوی و کم رنگ تر شده و کم کم از زمینه عملی زندگی خود دور شوند . موجب شده اجتماعات در جهان واقعی بتدریج کم رنگ و بی اهمیت شود . بهمین دلیل هویت ملی و انسجام اجتماعی یک جامعه بتدریج تضعیف می شود . با آمدن شبکه های اجتماعی ، شکل جدیدی از زندگی در فضای مجازی شکل گرفت و روابط میان افراد با شکل آن تفاوت کرد و تأثیر غیرقابل انکاری بر روابط اجتماعی برجای گذاشته مخاطبان بیشتری بخصوص قشر جوان از طرفداران شبکه های اجتماعی هستند .
شبکه های اجتماعی آسیب های روانی را در 4 دسته تقسیم کرده است :
1- کاهش احساسات : اغلب در این فضا نوشتار یاست و کیفیت ارتباط در فضای واقعی را ندارند و از احساس کمتری برخوردار هستند و موجب کاهش احساس در فرد می شود .
2- متن گرایی هنوز قسمت بزرگی از ارتباطات در فاضی مجازی ارتباط متنی مثل ایجاد تشکیل می شود . ارتباط متن می توان شکل جدیدی از هویت مجازی را شکل دهد.
3- انعطاف پذیری هویتی : افراد در فضای مجازی می توان چهره ها و یازنمایی های متفاوتی از هم ارائه دهند .
4- دریافت های جایگزین : در ارتباط مجازی می توان دیوارها را شکست و به حوزه خصوصی دیگران وارد شد و حرف هایی را که افراد حاضر نیستند در ارتباط چهره به چهره بگویند
می گویند . برخی کشورهای شرقی مانند چین و روسیه که دغدغه حفظ فرهنگی ملی بر ایشان اهمیت دارد با تقویت شبکه های اجتماعی بومی تلاش کرده اند کاربرانشان را از شبکه های اجتماعی بین المللی که در مالکیت شرکتهای امریکایی هستند دور کنند . خط دهی به افکار عمومی در شبکه های اجتماعی مانند انتصابات ریاست جمهوری ایران سال 88
در این فضا افراد با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و با بهره گیری از امکانات اینترنت مانند شبکه های اجتماعی ، اتاق های گفتگو شبکه گسترده ای از روابط میان افراد شکل می گیرد که غیرقابل کنترل است . این امر بتدریج موچب از هم پاشیدگی شبکه های متنی مانند همسایگی می شود . هویت هایی جدا از جهان واقعی برای افراد ایجاد می کند .
شبکه های اجتماعی یکی از مهمترین روش های دوست یابی در فضای مطرح است که حتی می توان این شبکه ها را شبکه های دوست یابی نیز تلقی کرد . طی نظربینی در بین کاربران اینترنتی مهمترین دلیل استفاده از شبکه های اجتماعی مثل فیسبوک را 39% کسب اطلاعات و اخبار 30% دوست یابی و 8% سرگرمی و تأثیر شبکه های مجازی بر جنبش سیاسی مصر در سال 2011 اعتراضاتی که از 25 ژانویه 2011 در مصر با هدف سرنگونی دولت حسنی مبارک صورت گرفت . پرسش های مهمی درباره نقش رسانه ها بویژه شبکه های اجتماعی در تحولات سیاسی این کشور مطرح کرد . یکی از این قضاها که مخاطبان زیادی را جذب می کنند شبکه های اجتماعی هستند این شبکه ها فضایی ایجاد کرده اند که کاربران
می توانند به جبران محدودیت ها و موانع فضای واقعی زندگی بپردازند و فرصتی برای تعاملات ارتباطات و انتقال پیام ایجاد شده است از جمله کارکردهای سیاسی شبکه های اجتماعی می توان به انقلابهای خاورمیانه و گسترش موج بیداری اسلامی اشاره کرد .
آنچه تحولات قابل توجهی هست نقش رسانه ارتباطات جمعی بخصوص شبکه های اجتماعی مثل توئیتر ، فیسبوک در اطلاع رسانی و گسترش این تحولات سیاسی و اجتماعی بیشتر بوده است . اکنون فیسبوک سرشناس ترین شبکه های اجتماعی اینترنتی است که با استقبال بسیاری مواجه است این شبکه بیش از پانصد میلیون جمعیت دارد که سومین منطقه پرجمعیت جهان پس از چین و هند بشمار می رود . هر ثانیه کاربر جدید در این سایت ثبت نام می کند . اینترنت از سویی آگاهی سیاسی افراد را افزایش می دهد و از سوی دیگر آنها را در مناسبات سیاسی درگیر می کند و از آنجایی که فضای عمومی شهری برای گفتگو بندرت وجود دارد در نتیجه فضای مجازی به عرصه ای برای گفتگو تبدیل می شود . ویژگی اصلی این فضا و این شبکه های اجتماعی پویایی آنهاست که با توجه به ابزارهایی که در اختیار کاربران قرار می دهد سبب می شود تا افراد بهتر بتوانند گرایشهای خود را نشان دهند .
وضعیت شبکه ها در دوران انتخابات :
وقتی می خواهیم وضعیت شبکه های اجتماعی دردوران انتخابات را بررسی کنیم این نکته وجود دارد که کاربران شبکه های اجتماعی متفاوت هستند آنها از قابلیت های متنوع شبکه های اجتماعی به یک میزان و در یک سطح استفاده نمی کنند . برخی کاربران اینترنتی در چند شبکه عضو هستند و روزانه به این
سایت ها سر می زنند و برخی ممکن است تنها در یک سایت عضو باشد . و تنها به صفحات شخصی خودشان مراجعه کنند . کاربران ماهر فعال ترین ، حرفه ای ترین و کلیدی ترین گروه کاربران شبکه های اجتماعی هستند . اینها پس از ورود به شبکه به سرعت با محیط انطباق برقرار می کنند و تمایل دارند با اشخاص جدیدی در این سایت ها رابطه برقرار کنند . این گروه از کاربران در هر جایی از جمله خانه و محل کار به شبکه وصل می شوند ولی بیشتر زمان استفاده از از این شبکه ها محل کارشان است . در ایران انتخابات 88 در اغلب موارد فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در ایران را بعنوان فضایی برای اعتراض مطرح کردند . رسانه های جدید ماندد فیسبوک و توئیتر و ... نقش کلیدی در گسترش اخبار مخالفان بازی می کردند . بزعم آنها اینترنت در کشورهایی ماندد ایران اغلب بعنوان عاملی برای تغییر اجتماعی شهرت دارد و توانسته یک حوزه عمومی را ایجاد کنند . در دوران انتخابات 88 شرایط حاکم و گفتگوها و
مناظره ها بین کاربران فیسبوک چندان انتقادی نبود . با اینکه همه ی طرفداران نامزدهای از قابلیت های فیسبوک یعنی کامنت برخی اوقات چت برای بحث و گفتگو استفاده می کردند . گاهی اوقات به تخریب رقیب و فحاشی رقبای یکدیگر می پرداختند این امر به این معنا نیست که همه قواعد اخلاق گفتگو نادیده گرفته شده است . البته این بحث های انتخاباتی اکثراً جنگ تر و اصولی تر از بحث های خیابانی بود و همین امر خیلی ها را مجاب کرده بود که فرصت فیسبوک را از دست ندهند . نتایج حاصل از یافته های این تحقیق نشان می دهد که آزادی فضای فیسبوک و فضای وافعی در روزهای منتهی به پایان انتخابات به خود اظهاری کاربران و آشکارا ابراز کردن علایق و عقایدشان شده است . همچنین دسترسی سریع و آسان و بدون هزینه به این شبکه های اجتماعی و فیلتر نبودن در این مقطع زمانی از جمله دلایلی است که موجب خود کاربران ایرانی در فیسبوک شده است . شبکه های اجتماعی صفحه های جدیدی را در خود می بینند هر یک به نفع کاندیدای خاصی در حال تبلیغ هستند و صفحاتشان دائماً به روز می شوند و انواع عکس و شعار و مطلب در آن قرار داده اند نوعی ستادهای انتخاباتی اینترنتی شکل
می دهند . درانتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 88 تأثیر شبکه های اجتماعی بر افکار عمومی بوده است .
نتیجه گیری :
شبکه های اجتماعی مختلف کاربردهای متفاوتی دارند . شبکه های اجتماعی خاص کاربران محدودتری دارند ولی شبکه های اجتماعی عمومی کاربران بسیار زیادی دارند و کاربرهای متنوعی را نیز در اختیار کاربران قرار می دهند و این موجب جذب مخاطب و استفاده زیاد از سایت می شود .
امروزه با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته اند نمی توان شبکه های اجتماعی را نادیده گرفت و در آینده نقش تأثیر بیشتری نیز خواهند داشت .