میراث فرهنگی به دو دسته تقسیم می شود:
1- آثار به جای مانده که مادی هستند ، شامل آثار منقول مانند: اشیاء ، وسایل کار می باشد و آثار غیر منقول که شامل آثار معماری، تک بناها می باشند
2- آثار معنوی که آثار به یاد مانده هستند مانند: آثار فکری و رفتاری (تعلیم و تربیت ، آداب و سنن )
مراکز کشف کتیبه های مکتوب قبل از اسلام به شرح ذیل می باشد:
1- جیرفت کرمان در کنار زیگورات عظیمی، کتیبه های آجری به خط نشانه ای ایلامی مقدم کشف شده است.
2- شهداد کرمان ، سفالینه ای قرمز رنگ یافت شده که تعدا آن 700 عدد می باشد و دارای علائم و خطوط نشانه ای می باشند.
3- معبد چغازنبیل شوش که بزرگترین زیگورات جهان می باشد.

در کل ایران در خط و کتابت دارای یک پیشرفت کلی بود مردم انشان ، که در شمال بوشهر و شرق کرمان می باشند، خط میخی را از 800 علامت به 300 علامت ، ساده تر تبدیل کردند.و برای اصوات آنهم علائمی وضع کردند.
بعدها ، بعد از ورود آریاییها ، مادها آن را از صورت نموداری به صورت الفبا در آوردندو این تغییر از مهمترین تغییرات در آسان نمودن خط به شمار می رفت.البته از دوزان مادها چیزی در دست نمی باشد ولی از کتیبه های دوران هخامنشی ( تخت جمشید) بیستون و نقش رستم چیزهای در دست می باشد.

در نهایت خط میخی پارسی ، آخرین دگرگونی این خط و اوج شکوفایی به حساب می آید.کتیبه های پارسی با ستایش اهورا مزدا آغاز می شود و پیام وحدانیت خداوند را ارائه می دهد.

نمونه های آثار به جای مانده از خطو زبان فارسی باستان به شرح ذیل می باشد:
کتیبه های کوروش در پاسارگاد – کتیبه های نقش رستم و شوش ، کتیبه های تخت جمشید ، گنجنامه همـدان ، کتیبه های بیستون ، کتیبه های کانال سوئز ،که از آثار بازمانده و زبان پارسی باستان می باشد.

کتیبه های بیستون: که از با ارزشترین اسناد تاریخی به جا مانده از دوران باستان می باشد و در آن دانشمندان توانستند کتیبه سه زبانه بیستون را ابتدا خط میخی پارسی و بعد از آن خط میخی ایلامی، بابلی ، آشوری را کشف کنند. در بخشی از آن کتیبه های داریوش به چشم می خورد و می گوید: به خواست اهورامزدا و به فرمان من این کتیبه ها به آریایی روی لوح و پرچم نوشته شد و نزد من خوانده شد. سپس من این نوشته ها را به میان کشورهای دیگر فرستادم و مردم پذیرای من شدند.
کتیبه ها به زبانهای مختلف حاکی از احترام داریوش به فرهنگ و زبانهای دیگر است.
کتیبه کانال سوئز از کتیبه های مشهور بود که این کانال توسط داریوش انجام شده است.
در دوران ساسانیان خط پهلوی با تغییراتی رواج یافت. این خط به دلیل رواج دین زرتشت و کتاب اوستا به دین دبیره نامیده شد.

انواع خطوطی که بعد از اسلام بوجود آمدند عبارتند از: خط کوفی ، کوفی تحریری ، بنائی ، تزئینی.
کوفی بنائی به این معناست که روی بناها نوشته می شده است


آثار معماری دوران باستان:

- زیگورات چغازنبیل در نزدیکی شهرستان شوش – شهر سوخته خانه های پلکانی و بنای شهر سوخته – تپه ملیان در نزدیکی فارس- دژ حسنلو واقع در جنوب دریاچه ارومیه- گور دخمه ها یا کهندژ یا در قدیمی و مهمترین آثار دخمه ها: دخمه دآو دختر در ممسنی فاری- دخمه فقرگاه یل فخریگاه نزدیک مهاباد- دخمه فرهاد و شیرین در صحنه کرمانشاه- دخمه اسحاق وند و سکاوند در نزدیکی هرسین کرمانشاه، دخمه قیز قاپان در کردستان عراق و دخمه دکان داوود در نزدیکی سر پل ذهاب استان کرمانشاه ، را می توان نام برد.

آثار باستانی دوران مادها: مهمترین شاخص شهرسازی دوران ماد شهر هگمتانه در دامنه کوه الوند و در داخل شهر همدان است که تا زمان اشکانیان هم به عنوان پایتخت تابستانی به کار می رفته است.
آثار معماری مکشوفه در کاوش های باستان شناسی ایران در محوطه هگمتانه شامل برج و حصار و بناهای عظیم خشتی می شود و خبر از یک شهر یا دژ باستانی می دهد . شهر دارای حصار خشتی است که بدنه خارجی آن با گچ اندود شده است. شهر باستانی مکشوفه از لحاظ معماری و نیز از لحاظ معماری و نیز از لحاظ تاسیسات دفاعی و حفاظتی ، دارای ویژگی هایی است که در نوع خود کم نظیر است.

ویژگی معماری دوران صفویه:

یکی از درخشان ترین دوره های هنری ایران گس از اسلام دوره صفویه است. در زمان شاه عباس با انتخاب اصفهان به پایتختی، این شهر به عنوان یکی از درخشانترین شهرهای شرق گسترش پیدا کرد.کاخ های عالی قاپو ، چهل ستون، هشت بهشت و تالار اشرف در اصفهان و بقعه شاهزاده حسین و سر در عالی قاپو در قزوین ساخته شده است.
دیوار این کاخ ها از کاشی های خوش آب و رنگ پوشیده شده ، در میان مجموع آنها با نقوش نقاشان معروف آن دوره پیوند وجود دارد. سقف ها و دیوارها نیز غالباً با منبت کاری تزئین می شدند. تزئینات چوبی در بناهای غیر مذهبی دارای نقش اصلی بود و در آنها میزان بیشتری از تذهیب کاری و نقاشی های لاکی استفاده می شد. طرح های آنها با هنر نگارگری دارای رابطه نزدیکی بود.کنده کاری و خراطی به ویژه در درها و سقف ها ، هنر خاصی در این دوره محسوب می شده است. نقاشی های دیواری( فرسک) در کاخ های عالی قاپو ، قصر اشرف و چهل ستون و همچنین آئینه کاری به عنوان تزئین جدید در بناها ، مانند آینه خانه ، مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین در این دوره نقشه جدیدی برای شهر اصفهان ارائه شد و در آن خیابان بزرگ و معروف چهارباغ ساخته شد و طرفین خیابان را درخت کاشتند. این خیابان به پل بزرگی که روی زاینده رود است می رسد. مرکز شهر را میدان نقش جهان بال بناهای با شکوه در برگرفته است. کاخ چهل ستون با 20 ستون چوبی بلند در ایوان ، تالار آئینه با سقف منقوش و زر اندود و منبت کاری و گچبری و نقاشی های عالی ، یکی از مشهورترین کاخ های این دوره است

سیر دگرگونی خط در ایران باستان

پس از ورود اریایی ها: مادها ان را از صورت نموداری و آهنگی به شکل الفبایی در آوردند و این مهمترین تغییر و پیشرفت در آسان نمودن خط به شمار می رود. کتیبه یا سندی از مادها به دست نیامده ولی از بررسی کتیبه های میخی پارسی از میخی بابلی ئ ایلامی ساده تر است و تنها استفاده از شکل میخ با ان دو مشترک می باشد.بنابراین خط میخی پارسی آخرین دگرگونی این خط می باشد. تمامی کتیبه های پارسی با ستایش اهورا مزدا آغاز می شود و با تاکید بر وحدانیت خداوند پیامی را ارائه می دهد و این سنت پیام مکتوب هخامنشی است.کتیبه استوانه ای کوروش به عنوان نخستین منشور حقوق بشر جهـان به شمار می رود.
در دوره ساسانی خط پهلوی با تغییراتی رواج یافت. این خط به دلیل رواج دین زرتشت و کتاب اوستا به نام خط اوستایی ( دین دبیره) نامیده شد و سکه های ساسانی با خط پهلوی ساسانی ضرب شد. در نقش رستم فارس و بنای کعبه زرتشت و نزدیکی آن شرح شکست والرین امپراطور رومی در جنگ با شاپور پادشاه ساسانی حک شده است.همچنین در دورا اروپوس ( در سوریه امروزی) مطالبی به پارتی و خط پهلوی بر روی سفال و پوست و دیوار نوشته شده است.

روابط متقابل خطوط با کتب ایران باستان :
" اوستا " کتاب مقدس ایرانیـان برای قرن ها مکتوب نبود و سینه به سینه منتقل می شد تا اینکه در زمان ساسانیان به رشته تحریر در آمد و بر هزاران پوست گاو با خط زر نوشته شد. این کتاب دارای دستورالعمل های اخلاقی و دینی است و از نظر ادبیات کهن دارای مطالب مهمی از باورهای کهن ایرانیان و اساطیر است . همین مطالب سبب پیدایش افسانه ها و حماسه های ملی ایرانیان شد که مهمترین آنها خدای نامه، بهمن نامه و شاهنامه فردوسی است.
دوره ساسانی : برزویه طبیب کتاب کلیله . دمنه را از هند به ایران آورد و به پهلوی ساسانی ترجمه کرد.
کتابهای بازمانده از دوران ساسانیان شامل موضوعات مختلفی است. فرهنگ لغت، دانشنامه ، متون فلسفی و کلامی، ادبیات حماسی، الهام و پیشگویی و .... نمونه هایی از آن است. دو کتاب درخت اسوریک و یادگار زریران وجود دارد که آثار اشکانی بوده و در زمان ساسانیان بازنویسی شده است. در دوره ساسانی مانی تعالیم مذهبی را آغاز کرد و برای ترویج آیین خود کتاب های بسیاری نگاشت، از جمله شاپورگان و ارژنگ ( کتابی با نقاشی های زیبا) از کتاب های اوست. در مکتب مانوی طرح و رنگ نقش مهمی را ایفاد می کند. مانی نقاشی را به خدمت کتاب گرفت و شاید برای اولین بار در دنیا تصویر گری در خدمت کتابت درامده باشد

بسيار عالي منابع تحقيق هم ذكر كنيد.