قدمه از زماني كه انسان در محيطي به نام«جامعه » اي بزرگ كه از قوانين و قواعدي خاص پيروي مي كند قرار گرفت ، درگير ساز و كارهايي شد كه يا خود در شكل بخشيدن به آن نقش داشت و يا آنكه از ديگران تأثير پذيرفت ، همين تأثير و تأثر سبب شد كه زيربناي شخصيتي ، روحي و فرهنگي او شكل بگيرد و چيزي به نام «فرهنگ» پديد . فرهنگ شامل همه باورها ، آيين ، رسوم و آدابي مي شود كه افراد به آن وابسته يا دلبسته اند.



فرهنگ مقوله اي نيست كه در زماني كوتاه شكل بگيرد، بلكه فرآيندي است كه به يك دوره زماني طولاني نياز دارد تا شكل و هيبت خاص خود را پيدا كند و در جامعه اي به عنوان يك امر و يا رفتار مورد قبول عموم مردم قرار گيردو كم كم به عنوان جزئي از باورهاي بنياني اقشار يا ملتي محسوب شود . فرهنگ را مي توان همانند موجودي دانست كه نفس مي كشد و حيات مند است و مثل هر موجودي زايش و مرگي دارد.

در جوامع ابتدائي فرهنگ ها زودتر شكل مي گيرند و ديرتر هم از بين مي روند . گاهي در جوامع كوچك حرف يا حركت يك فرد عادي و عامي شايد چنان نقشي در زندگي آنان بازي كند كه تأثيري طولاني مدت داشته باشد ، اين وضع تا زماني مؤثر است كه جوامع كوچك تحت تأثير جوامع بزرگتر اطراف قرار نگيرند.



ضمن آنكه اساساً هرچه جامعه اطلاعاتي و رسانه اي ضعيف باشد ، به همان نسبت تعامل فرهنگ ها هم به كندي صورت مي گيرد. به عنوان نمونه در ادوار گذشته فردي براي تبليغ ديدگاههاي خود بايد تلاش فراواني مي نمود تا بتواند حداقل بخش كمي از مردم را تحت تأثير انديشه هاي خود قرار دهد.هرچه ابزارتبليغ بيشتروگسترده تر باشد امكان اشاعه يك تفكريا باورقوت بيشتري مي گيرد؛ حال آنكه اگر آن انديشه ها بتواند تأثيري ملموس بر ديگران بگذارد ، باز براي رد و يا محو آن به همان پروسه اوليه يعني رسانه قوي نياز است تا مخالفان ديدگاههاي انديشه اي بتوانند آن را از ذهن مردم بزدايند . البته اگر موضوع و يا انديشه اي بتواند چند نسل را طي كند ، حذف آن باور سخت و گاه ناممكن است.

اما در جهان امروز كه آداب و رسوم و يا باورها و اعتقادات از مهمترين مؤلفه هاي سازنده فرهنگهاي بشري اند ، محو نابود سازي آنها- ظاهراً – براحتي ميسر نيست ، با خطر و چالش بزرگي بنام «رسانه » روبروست . ترديدي نيست كه آداب و سنن؛ خصوصاً آن شاخه هايي كه عامل پيوند و پيوستگي نسل ها و اقوام است پايه هاي قوي و چند هزار ساله در يك ملت دارند و حتي مردم در برخي از كشورها با پذيرش اديان جديد كمتر نمادها ، آداب و سنن خود را فراموش مي كنند ، بلكه حداقل آن را در جامه تفكر جديد مي آرايند و باصطلاح آن را به نوعي استحاله مي كنند ، نه آنكه كاملاً آن را از ياد ببرند ، خصوصاً آدابي كه گستره آن چند قوم و مليت را به طور برابر در بر مي گيرد دوام پذيري و استحكام آن بيشتر استو به همين علت زود از بين نمي روند و با گسترش آيين و باوري از خاطره ها زدوده نمي شود ، البته اين امر تا زماني به قوت خود باقي است كهملتي براي نگهداري ، ديرپائي و به پائي باورهاي پيشينيان همت به خرج داده و نگذارد كه داشته هاي گذشتگان به راحتي فراموش شود ، اما چيزي كه در عصر حاضر همين ستونهاي محكم و قوي و ملي را دچار تزلزل و خدشه مي سازد هجوم بي رويه شيوه ها و آدابي از زندگي است كه توسط رسانه هاتي جمعي خصوصاً تلويزيون و روزنامه ها تبليغ مي شود.

نقش و جايگاه رسانه‌های فرهنگ

گوناگونی مطبوعات و گسترش انتشار نشریات متنوع و متفاوت و به طور کلی جایگاه شایستهء رسانه ها در تنویر افکار و ایجاد فضای مناسب برای گفت و گو و برخورد سالم و سازندهء نظرات و همچنین اهمیتی که رسانه های گروهی در ارتقاء سطح آگاهی و تعالی فرهنگ و دانش عمومی دارند، بی گُمان یکی از مهمترین عوامل توسعهء فرهنگی و از نشانه های پویایی و تحرک هر جامعه است. بدیهی است که توسعهء فرهنگی – به معنای گستردهء آن که در برگیرندهء گشایش و گسترش گفت و گو های فلسفی و فرهنگی و ادبی و هنری است – نه تنها عامل اصلی رشد خودآگاهی جمعی، بلکه زمینه ساز توسعهء سیاسی و اقتصادی و پیشرفت علوم و در واقع نخستین پیش شرط حل بنیادی مسایل و رفع مشکلات فراگیر جامعه است. البته این همه زمانی میسر و متحقق می گردد که از یک سو صاحبان قدرت و دولت، با قانون گرایی و قانون گذاری و سعه صدر به رسانه های گوناگون و نقش آنان در جامعه بنگرند و به ویژه، رسانه های گروهی را نه به مثابهء «دشمنان بالقوه» یا بلندگوی تبلیغاتی نظام حکومتی، بلکه به عنوان رکنی اساسی در کنار و همطراز قوای مقننه و مجریه و قضاییه باور کنند و به رسمیت بشناسند. از سوی دیگر اما ارباب جراید و اهالی قلم نیز باید که به رسالت فرهنگی و مسئولیت خود در اطلاع رسانیِ درست و ترویج تفاهم و تبلیغ تسامح و تقویت حس همبستگی ملی و همزیستی مسالمت آمیز آگاه باشند و جداً از هتک حرمت اشخاص و دروغ پردازی و شایعه پراکنی، و از همه مهمتر، از تبلیغ خشونت بپرهیزند.

این هشدار بی شک در وهلهء اول متوجه رسانه های تصویری فراگیر (صدا و سیما و سینما) و روزنامه ها و نشریه های سرتاسری و با نفوذ است که تأثیر آنی و گستردهء خبرها و گزارش ها و تجزیه و تحلیل ها و پیام های آنان قابل کتمان نیست؛ تأثیری که بنا بر احساس مسئولیت، می تواند سودمند و سازنده باشد و در صورت بی مسئولیتی گردانندگان آن، لاجرم مضّر و مخرّب خواهد بود.