به نام خدا

به عبارت دیگر دیپلماسی در سیاست جهانی عبارت است از فرایند ارتباط بین بازیگران بین المللی که قصد دارند ازطریق مذاکره، تعارض را بدون جنگ حل و فصل نمایند. این فرایند در طول قرن ها پالایش و نهادینه شده و به صورت حرفه ای درآمده است. در دیپلماسی همکاری مطرح است بدین صورت که همکاری معرف اشکال مختلف تعامل است و این تعامل معطوف به حل و فصل تعارض از طریق مذاکره و گفتگو می باشد. بنا براین دیپلماسی اصولا با تلاش هایی برای مدیریت و ایجاد نظم در محدوده یک نظام جهانی در ارتباط است و هدف از آن ، ممانعت از تبدیل تعارض به جنگ است.

بنابراین مذاکره یکی از ابزارهای کلیدی در دیپلماسی به شمار می رود که از قضا در سیاست خارجی ایران جایگاه ویژه ای داشته و امروزه بیشتر شده است. واژه مذاکره(Negotiation) در لغت به ‌معنی چك و چانه زدن، جر و بحث، توافق، مبادله، معامله و نقد كردن آمده(1) و در اصطلاح مدیریتی، مذاکره فرایندی است که دو یا چند نفر یا گروه دارای هدف‌های مشترک و متضاد، طرح‌های پیشنهادی خود را بیان می‌کنند و شرایط خاص خود را مورد بحث قرار می‌دهند؛ تا احتمالاً به توافق برسند. مذاکره، معمولاً شامل ترکیبی از مصالحه، همکاری مبتنی بر اعتماد و احتمالاً تأکیداتی بر مسائل حیاتی است(2).

غالباً یک بخش مهم فرایند حل تعارض، مذاکره است. مذاکرات ممکن است به‌عنوان یک فرایندی نگاه شود که در آن، دو یا بیشتر از دو طرف، سعی در رسیدن به توافق قابل قبول دارند.فرایند مذاکره، یک تجربه بسیار انسان ‌محور است. یک مذاکره‌کننده موفق، به‌علاوه‌ی شناخت اهداف، نیازها و خواسته‌های طرف مذاکره، تلاش می‌کند که نسبت به ویژگی‌های شخصیتی مربوط افراد مذاکره‌کننده آگاهی پیدا کند. اما آنچه که بیش از همه مهم به نظر می رسد هدف از مذاکره در دیپلماسی می باشد که همانطور که در معنا و مفهوم دیپلماسی گفته شد تلاش برای حل تعارض ها و رسیدن به همکاری است و معمولا در مذاکره طرفین به دنبال سلطه گری نمی باشند. مذاکره ابزاری اساسی برای سیاست خارجی کشورها محسوب شده و همواره در طول تاریخ توانسته سمت و سوی روابط میان کشور ها و ملتها را دگرگون کند.

مسلما از منظری واقع بینانه، مذاکره مقتدرانه و مدبرانه همراه با هم صدایی و وحدت در ساختار کشور می‌تواند تأمین کننده منافع کشور باشد که در این صورت نه تنها باعث سلطه نخواهد شد بلکه به اعمال سازه واری منجر خواهد شد که به محرک های محیطی پاسخ خواهد داد و حتی راه را بر سلطه گری طرف مقابل می بندد
نشانه های مذاکره در صدر اسلام هم بوده و پیامبر اکرم نیز در شرایطی که لازم می دیدند از مذاکره برای تامین منافع و مصالح امت اسلامی استفاده می کردند. مذاکره در سیاست خارجی کشورها ،ابزاری تلقی می شود که بیش از بسیاری از ابزار های دیگر قدرت چانه زنی در سیاست را بالا می برد. آنچه در شرایط کنونی ایران ذهن را مشغول می کند مطرح شدن مذاکره با آمریکا و چند و چون های آن است. این امر گرچه بار اول نیست که مطرح شده ولی گویا از دفعات قبل به صورت جدی تری بیان شده و چرخش انتخاباتی ایران نیزاین امر را پر رنگتر کرده است.

مذاکره با آمریکا، در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی، همواره یکی از موضوعات و مسائل مهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز بوده است. در ایران نیز موضوع مذاکره و عادی سازی روابط با آمریکا، یا به بیان بهتر پاسخگویی مثبت به درخواست آمریکا برای مذاکره، بنابر شرایط داخلی، منطقه‌ای و بین المللی جمهوری اسلامی فراز و فرود داشته است. به گونه‌ای که تحت شرایط مختلف گاهی تلاش برای مذاکره با آمریکا آشکارا صورت گرفته و زمانی در نهان پی گیری شده و مواقعی نیز به شدت نهی و نفی شده است. با این حال پیشینه موضوع نشان می‌دهد که مهم‌ترین عامل تعیین کننده مسئله مذاکره با آمریکا، اهداف و شرایط داخلی ایران بوده است. برخی این موضوع را برای مصارف داخلی برجسته می‌سازند؛ بعضی دیگر مذاکره با آمریکا را جهت حل مسائل و مشکلات داخلی پی گیری می‌کنند. از این رو، عوامل و شرایط منطقه‌ای و جهانی تسهیل کننده و زمینه ساز تعقیب و تأمین هدف مذاکره با آمریکا در داخل بوده‌اند.