انجمن های علمی و دانشجویی :: موضوع: هجا (سيلاب) در زبان فارسي (1/1)

خوش آمديد, مهمان

موضوع: هجا (سيلاب) در زبان فارسي

هجا (سيلاب) در زبان فارسي 9 سال 11 ماه ago #75938

علی اصغر اناهید
آفلاين
دانشجو
ارسال ها: 20
Thank you received: 3

آوا شناسی صدا ها و حروف الفبای فارسی
هجا و ساختار آن در زبان فارسی
هجا ( سیلاب ) که اکنون در آموزش کودکان به آن بخش هم می گوییم از ترکیب یک مصوّت تاسه صامت تشکیل می شود .مصوّت به منزله ی مرکز یا هسته یا محور هجا است وصامت در حکم حاشیه یا دامنه ی آن است.
انواع هجا در زبان فارسی
در زبان فارسی سه نوع هجا به شکل زیر وجود دارد :
1- صامت + مصوّت مثل : ما ، که ، سی ، با
2- صامت + مصوّت + صامت مثل : کار ، د ل ، بود
3- صامت + مصوّت + صامت + صامت مثل : گفت ، کارد ، برف
تمام کلمه ها چه یک هجایی وچه چند هجایی طبق سه فرمول بالا ساخته می شود .
در کلمه های چند هجایی صامت های بین دو مصوّت از یک تا سه صامت متغیّر است :
- در کلمه ی ( دانا ) بین دو مصوّت ، یک صامت ( ن ) قرار دارد.
- در کلمه ی ( دختر) بین دو مصوّت ،دو صامت ( خ ، ت ) قرار دارد.
- در کلمه ی ( جنگجو ) بین دو مصوّت ، سه صامت ( ن ، گ ، ج ) قرار دارد .
شمار صامت هایی که می توانند به طور متوالی وپی درپی در یک هجا یا مرز دو هجا قراربگیرند ؛ حد اکثرسه صامت است . پشت سر هم آمدن صامت ها یا به عبارتی توالی فوری صامت ها را « خوشه » می نامیم .بنابراین درکلمه ی « دَُختر» ( خ ، ت ) ودر کلمه ی « جنگجو » ( ن ، گ ، ج )خوشه ی صامت ها هستند .

در ساختار یک هجا موارد زیربه چشم می خورد :
الف ) صدای اوّل هر هجا لزوماً صامت است .پس در کلمه هایی مانند : آن ، این ، اَبر ، اَتاق ، اسم و... صدای اوّل « همزه » است وبه صورت ( ا ) نشان داده شده است . در ضمن به یاد داشته باشیم که در زبان فارسی همزه در اوّل کلمه وجود دارد. این که در کلاس های مقطع ابتدایی به خصوص پایه ی اوّل صدای اوّل این کلمه ها به عنوان مصوّت تدریس می شود ؛ به خاطر سهولت یادگیری برای دانش آموزان است . امّا در اصل کلمه ی ( آن ) از سه صدا وکلمه ی ( ابر) چهار صدا و کلمه ی (این ) هم از سه صدا تشکیل شده است .
ب ) صدای دوم هر صدا لزوماَ مصوّت است .به عبارت دیگر در زبان فارسی هجایی نداریم که با دو صامت یا بیشتر از دو صامت آغاز شود .به همین دلیل از قدیم گفته اند : «ابتدا به ساکن محال است .» در زبان های دیگرمثل انگلیسی یا فرانسه هجاهایی هست که حتی با سه صامت آغاز می شود.مثل : ( structure/ ساختار) یا (strengths/ نیروها ) . در همین واژه ی اخیر بک مصوّت و هشت صامت وجود دارد.
ج) صدای سوم هر هجا لزوماَ صامت است . به این معنی که در فارسی هیجگاه دو مصوّت پی در پی درکنار هم نمی آیند به عبارت دیگر التقای مصوّت ها ممنوع است .حال اگر در مرز بین دو هجا دو مصوّت قرار بگیرد ، در این جایگاه نیاز به یک « صامت میانجی » پیدا می شود که این صامت می تواند ( ی ، و ، گ ) باشد .بنابر این در کلمه هایی مثل ( نیامد ، آهوان ، ستارگان ) به ترتیب صامت های میانجی فوق قرار دارند .
د ) در زبان فارسی صامت های پایانی هجا هیچگاه بیشتر ازدو صامت نیست یعنی کلمه ای نداریم که به صامت ختم شود .در این زمینه موارد استثنایی وجود دارد که آن ها نیز هیچکدام فارسی نیستند .بلکه از زبان های بیگانه وارد شده اند و عاریتی هستند مثل :
Aleksandr/ الکساندر Eidz/ ایدز Lustr/ لوستر Fulks/ فولکس Tambr/ تمبر
تلفّظ صحیح این کلمه ها برای ما فارسی زبان ها کمی مشکل است .موارد استثنایی هم در فارسی دیده شده است که آن هم به دلیل ضرورت شعری بوده است . مثلاَ در این بیت شعر مولوی کلمه ی « پنهانست » دارای سه صامت پایانی است .
دو دهان داریم گویا همچو نی یک دهان « پنهانست » در لب های وی

منابع :
1- آوا شناسی زبان فارسی تألیف: دکتر یداللّه ثمره
2- مبانی زبان شناسی فارسی تأ لیف : دکتر ابوالحسن نجفی

مدير دسترسي عمومي براي نوشتن را غيرفعال كرده.

امور فرهنگی و پژوهشی

امور پژوهشی

انجمن علمی دانشجویی

گروه های آموزشی (Department) دانشگاه علمی کاربردی واحد 13

رشته زبان انگلیسی

کارشناسی

آواشناسی لهجه های متداول

چکنی

هجا (سيلاب) در زبان فارسي