تعریف مال

مال در اصطلاح حقوقی به چیزی گفته میشود که بتواند مورد داد و ستد قرار گیرد و از نظر اقتصادی ارزش مبادله را داشته باشد.
مال، چیزی است که مورد توجّه انسان قرار گیرد و انسان بخواهد مالک آن شود، گویا این کلمه از مصدر «میل» گرفته شده است چون مال چیزی است که دل آدمی به سوی آن متمایل میشود.

منابع:
امامی، سیدحسن؛ حقوق مدنی
مقدسی نیا، اخلاق اقتصادی

به نام خدا
در اصطلاح مال عبارت است از چیزی که ارزش اقتصادی داشته و قابل تقویم به پول باشد بنابراین حقوق مالی مانند حق تحریر وحق شمعه و حق صاحب علامت تجاری هم مال محسوب می شود .
در اصطلاح حقوقی هر چیزی که انسان می تواند از آن استفاده کند و نیازی را برطرف کند و قابل تملک هم باشد مال گفته می شود. اشیایی مانند دریاهای آزاد، هوا و... از ضروری ترین وسایل زندگی هستند ولی چون هیچکس نمی تواند نسبت به آن ادعای مالکیت انحصاری کند مال محسوب نمی شود.
و اما در فقه مال همان سرمایه و ثروت انسان است که در آموزه های دینی از احکام ویژه ای برخوردار است و چیزی است که مورد توجه انسان قرار میگیرد ودر فقه می گویند مال از مصدر میل گرفته شده است چون مال چیزی است که دل آدمی به سوی آن متمایل میشود.
منبع: کتاب جعفری لنگرودی - ناصر کاتوزیان -
اسحاق نیا

برخی از فقهاء مال را چنین تعریف کرده اند:« المال ما بذل به المال» یعنی مال آنچیزی است که در قبال آن مالی پرداخت شود ، اشکالی که بر این تعریف گرفته شده این است که گفته اند تعریف به لحاظ منطقی مشکل « دور» را دارد چون بالا خره معلوم نمی شود که خود مال چیست ، زیرا اگر سوال شود که آن چیست که در قبال مال پرداخت می شود گفته می شود مال و اگر پرسیده شود خود مال چیست، باز گفته می شود مال آنچیزی است که در مقابل مال پرداخت می شود و لذا مشکل دور را می یابد که به لحاظ منطقی باطل است .
تعاریف دیگری نیز شده است به عنوان مثال یک تعریف ذوقی عنوان داشته :« المال ما یمیل به الانسان» یعنی مال آنجیزی است که انسان بدان میل پیدا می کند این تعریف بر گرفته از خود لفظ مال است که ریشه در عرب دارد ، اما اشکالاتی دارد که فرصت شرح آن نیست.
طبق تعريف دكتر كاتوزيان به لحاظ « حقوقی» به چیزی مال گفته می شود که دارای دو شرط اساسی باشد: 1) مفید باشد و نیازی را برآورده نماید( نیاز مادی یا معنوی)و2) قابل اختصاص یافتن به شخص یا ملت معین را داشته باشد.
(سايت عدالت گستر، شرح مفهوم مال در کتاب استاد کاتوزیان)

مال
دراصل ازفعل ماضی میل است بمعنى خواستن. در فارسى هم به مال خواسته مى گویند. در اصطلاح چیزى است که ارزش اقتصادى داشته و قابل تقویم بپول باشد بنابراین حقوق مالى مانند حق تحجیر وحق شفعه و حق صاحب علامت تجارى هم مال محسوب است. درقانون مال تعریف نشده است.
در فقه :كلمه مال و مشتقات آن، 68 بار در قرآن كريم، حدود هزار بار در وسائل الشيعه و حدود دو هزار بار در بحارالانوار به كار رفته، ولي هيچ تعريف خاصي از آن در نصوص ديني وارد نشده است. شارع مقدس اين واژه را به همان مفهومي به كار مي برد كه عموم عقلا به كار برده اند. عقلا هم به چيزي مال مي گويند كه غرض عقلايي به آن تعلق گيرد و داراي ارزش مبادله اي باشد.
از نظر اصطلاحی نیز حقوقدانان هر یک با توجه به روشی، مال را تعریف نموده که ذیلاً به مهمترین آن ها اشاره می کنیم:
آقای دکتر گرجی مال را این طور تعریف کرده اند: «مال چیزی است که به علت منافع واقعی یا اعتباری آن، مورد رغبت عقلا واقع شده و در مقابل آن نقدینه یا چیز دیگری می پردازند.» (مقالات حقوقی، ج 2، ص 311)
آقای دکتر کاتوزیان مال را از نظر حقوقی چیزی می دانند که مفید بوده و نیازی را برآورده و قابل اختصاص یافتن به شخص یا ملت معینی باشد. (دوره مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت، ص 9)
مرحوم دکتر شهیدی نیز با بیان اینکه شیء باید محدود باشد در وجود و هم در عرض با بیانی دیگر از قابل اختصاص بودن، مال را این طور تعریف کرده اند که : «مال عبارت از چیزی که دارای ارزش اقتصادی باشد (تشکیل قراردادها و تعهدات، ص 284)
1) چیزی مادی یا معنوی که به کسی اختصاص داده شده باشد و یا قابل اختصاص باشد 2) دارای نفع باشد 3) نفع مذکور را قانون ملغی نکرده باشد 4) عقلایی بودن نفع 5) مستقلاً قابل نقل و انتقال باشد 6)عرفاً قابل تقویم باشد. (فرهنگ عناصر شناسی، همان ص 495)

به چه چیزی مال گفته می شود؟ 1- دارای ارزش اقتصادی باشد. 2- مفید و قطعاً نیازی را برطرف می کند 3- قابلیت نقل و انتقال را دارد.
حال با دانستن تعریف مال می توان گفت که هوا، خورشید، دریاهای آزاد، مال محسوب نمی‏شوند. چون فاکتور نقل و انتقال را ندارند علت اینکه متعلق به یک شخص و یک کشور و دولت خاصی نیست. مواد مخدر هم مال محسوب نمی شود چون نامشروع و غیرقانونی است. تمامی اشیاء اطراف ما مال محسوب می شوند ولی غیر اشیاء هم می شود جزء مال محسوب کرد مثل حق تألیف که هم مادی و هم معنوی است. مالی که در آینده بوجود می آید هم مال محسوب می شود مانند درخت میوه که در آینده به وجود می آید چون تمامی فاکتورهای مال را داراست. چیزی که در حکم مال است یعنی به حکم قانونگذار مال محسوب می شود.
حقوق مالی و غیر مالی با هم تفاوتهایی دارند:
1- حقوق مالی قابلیت نقل و انتقال را دارند اما غیرمالی ندارد.
2- حقوق مالی قابلیت تقویم به پول را دارند اما غیرمالی ندارند.
3- حقوق مالی قابل بازداشت از سوی بستانکار است اما غیرمالی نه.
4- حقوق مالی قابل اسقاط است اما حقوق غیرمالی نیست.
5- حقوق مالی هدفش مادی است اما حقوق غیرمالی هدفش عاطفی و تأمین نیازهای روحی است.
حقوق مالی مثل: مالکیت، ارث و حقوق غیرمالی مانند: حضانت، آموزش، آزادی بیان